نیلوفر مولایی: چهل و پنج سال از برپا شدن نهاد شورای نگهبان در نظام جمهوری اسلامی ایران می گذرد و ۲۶ تیر ماه نیز در تقویم ایران به نام این شورا نام گرفته شده است. نهادی که در ۲۱ اصل از ۱۷۷ اصول قانون اساسی مورد اشاره قرار گرفته و وظیفه اصلی آن نیز بررسی عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با موازین اسلامی و قانون اساسی است.
بر اساس آنچه در اصول ۹۱ و ۹۲ قانون اساسی آمده است، شورای نگهبان شش عضو حقوقدان دارد که این اعضا با معرفی رئیس قوه قضائیه و با رأی نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتخاب می‌شوند. ۶ عضو فقیه شورای نگهبان هم توسط رهبر انقلاب منصوب شده و باید دارای شرایطی همچون عدالت، آگاهی به مقتضیات زمان و مسائل روز باشند. همچنین، طبق اصل نود و دوم قانون اساسی، اعضای شورای نگهبان برای مدت شش سال انتخاب می‌شوند ولی در نخستین دوره پس از گذشت سه سال، نیمی از اعضای هر گروه به قید قرعه تغییر می‌کند و اعضای جدیدی به جای آنها انتخاب می‌شوند.
کدام اعضای شورای نگهبان تغییر می کنند؟
حال با پایان یافتن دوره عضویت ۶ تن از این اعضای شورای نگهبان، تغییر و تحولات جدیدی در این نهاد قانونی در راه است. چنانچه روز گذشته، ۶ کاندیدای عضویت در شورای نگهبان به مجلس دوازدهم معرفی شدند.
حجت الاسلام والمسلمین محسنی اژه ای، رئیس قوه قضائیه، «سید بهزاد پورسید»، «ذبیح الله خدائیان»، «هادی طحان نظیف»، «محمدرضا صارمی»، «غلامرضا مولابیگی» و «محمدرضا صابر» را به عنوان ۶ گزینه پیشنهادی برای سه کرسی حقوقدان شورای نگهبان به مجلس معرفی کرده و انتخاب این سه نفر از میان گزینه ها را بر عهده بهارستانی ها گذاشته است.
۲۶ تیر ماه که از راه برسد، از میان اعضای فعلی شورای نگهبان، هادی طحان نظیف، غلامرضا مولابیگی و محمد حسن صادقی مقدم از چهره هایی هستند که عضویتشان در این نهاد به پایان خواهد رسید. در واقع، مولابیگی از چهره هایی بود که بعد از استعفای محمد دهقان در ۱۴۰۰ برای حضور در دولت سیزدهم، به عضویت شورای نگهبان درآمد و طحان نظیف و صادقی مقدم هر دو در جلسه ۲۵ تیر ۱۳۹۸ با رأی نمایندگان مجلس دهم به عضویت شورای نگهبان درآمدند.
حال در میان اسامی مطرح شده از سوی رئیس قوه قضائیه، به نظر می رسد مولابیگی و طحان نظیف شانس مجدد حضور در شورای نگهبان را دارند و صادقی مقدم باید با شورا خداحافظی کند و رقابت های میان «پور سید، خدائیان، صارمی و صابر» بر سر کسب صندلی او در این شورا است.
از سوی دیگر، ماده ۵ آیین‌نامه داخلی شورای نگهبان می گوید: «در صورتی که یکی از اعضا در طول دوره خود فوت کند، استعفا دهد یا عزل شود، فرد جایگزین صرفاً برای باقی‌مانده دوره منصوب خواهد شد.» با توجه به این ماده قانونی، دوره عضویت سیداحمد خاتمی که با کناره‌گیری آیت‌الله محمد یزدی در ۱۱ آبان ۱۳۹۹ و همچنین سید احمد حسینی خراسانی نیز که در پی استعفای صادق آملی لاریجانی در ۱۳ شهریور ۱۴۰۰، طی احکامی از سوی رهبر انقلاب به عضویت شورای نگهبان منصوب شدند هم به پایان خواهد رسید. همچنین آیت الله اعرافی هم که در ۲۴ تیر ۹۸ با حکم رهبر انقلاب به عنوان عضو شورای نگهبان منصوب شده بود، به پایان می رسد.
کاندیدای عضویت شورای نگهبان چه کسانی هستند؟
اما چه کسانی از سوی رئیس قوه قضائیه به عنوان کاندیدای عضویت در شورای نگهبان معرفی شدند؟ آیا سابقه حضور در قوه قضائیه یا شورای نگهبان را دارند؟ برای پاسخ به این سوال نگاهی کوتاه به سبقه کاری و سیاسی این چهره ها می اندازیم.
هادی طحان نظیف که در سال ۹۸ تلاش کرد با مانور بر دهه شصتی بودنش و با اشاره به جلسه رای اعتماد به وزرا و اعتماد نمایندگان به آذری جهرمی برای خود هم رأیی دست و پا کند، توانست به در سال ۱۴۰۰ مقام سخنگویی شورای نگهبان هم دست پیدا کند.
طحان نظیف که در سال ۱۳۶۱ و در دزفول متولد شده است، مدرک دیپلم خود را در رشته ریاضی و فیزیک دریافت کرده، و پس از آن راهی دانشگاه امام صادق (علیه السلام) شده دوران کارشناسی را پشت سر گذاشت، وی مدرک کارشناسی ارشد خود را نیز از همین دانشگاه و با گرایش حقوق عمومی اخذ کرده و پس از آن مدرک دکترایش را با همان گرایش از دانشگاه تهران دریافت کرد. طحان نظیف به سه زبان عربی، فرانسه و انگلیسی مسلط بوده و پیش از این سوابقی همچون دبیر کمیته فرهنگی- اجتماعی مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری، عضو مجمع مشورتی حقوقی شورای نگهبان، کارشناس و مشاور حقوقی «هیات بررسی و تطبیق مصوبات دولت با قوانین» و نیز کارشناس حقوقی مرکز پژوهش ها مجلس را در کارنامه خود داشته است.
غلامرضا مولابیگی، متولد سال ۱۳۵۴ بوده و سابقه حضور در دستگاه قضا را در کارنامه کاری خود دارد. وی پیش از حضور در شورای نگهبان قاضی دیوان عدالت اداری و متخصص در حوزه‌های حقوق اداری، حقوق کار و تأمین اجتماعی، حقوق مالیاتی، حقوق شهرسازی و اراضی بوده است.
بهزاد پورسید هم متولد ۲۶ اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۵ است. او دانش آموخته رشته حقوق خصوصی در مقطع دکتری است که تحصیلات خود را در دانشگاه های شهید بهشتی و تربیت مدرس گذرانده و سابقه استادیاری دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق و همچنین استادیاری پژوهشگاه قوه قضاییه را در کارنامه خود دارد.
او که عضو هیات علمی مرکز پژوهش های شورای اسلامی بوده است در ۱۴ تیر ماه سال ۱۳۹۹، از سوی محمدباقر قالیباف عنوان معاون قوانین مجلس یازدهم منصوب شد. پس از آن هم در دی ماه ۱۴۰۱، با حکم رئیس قوه قضائیه به عنوان معاون حقوقی قوه قضاییه منصوب شد.
ذبیح الله خدائیان که اکنون ریاست رئیس سازمان بازرسی کل کشور را بر عهده دارد، پیش از این، به عنوان سخنگوی قوه قضائیه مشغول به کار بود. او که متولد سال ۱۳۴۲ است، مدرک دکترای خود را در رشته حقوق کیفری و جرم شناسی سپری کرده است.
محمدرضا صارمی، در مرداد ماه سال ۱۴۰۰، از سوی محسنی اژه‌ای، به عنوان رئیس حوزه ریاست قوه قضائیه منصوب شد. او پیش از آن، مشاور قضایی رئیس قوه قضائیه، بیش از یک دهه قاضی دیوان عالی کشور، معاون بررسی و امور ارجاعی معاونت اول دستگاه قضا، ۸ سال ریاست دفتر دادستانی کل کشور و همچنین به مدت پنج سال فرمانده مرکز مقاومت بسیج قوه قضائیه بوده است.
محمدرضا صابر هم دیگر کاندیدای معرفی شده برای عضویت در شورای نگهبان است اما اطلاعاتی کافی برای معرفی او وجود ندارند و تنها می توان گفت سال ها قاضی بوده است.
مجلس چه زمانی وارد رأی گیری خواهد شد؟
با توجه معرفی ۶ کاندیدای عضویت در شورای نگهبان به بهارستانی ها، اخیرا عباس گودرزی، سخنگوی هیئت رئیسه مجلس از رأی گیری برای این حقوقدانان در پایان هفته جاری خبر داد. در واقع، می توان گفت که شمارش معکوس برای ایجاد تغییرات در شورای نگهبان به صدا درآمده است و تا روز سه شنبه(۲۴ تیرماه) باید صبر کرد و دید که کدام کاندیدا می توانند از فیلتر نمایندگان مجلس عبور کنند.
آیا حضور چهره های جدید در شورای نگهبان، می تواند انتقادات از عملکرد این نهاد را علی الخصوص در ایام انتخابات کاهش بدهد یا خیر؟ برای یافتن این پرسش باید کمی صبر کرده و تا روز موعود(۲۴ تیرماه) منتظر ماند.
۲۷۲۱۵
