فیلم شکار خرگوش توسط گربه
به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در حالی که اغلب رشته‌های دستیاری پزشکی در آزمون ۱۴۰۴ با رشد ظرفیت پذیرش همراه شده‌اند، یک نام آشنا در این میان غایب است: اورولوژی. برخلاف جریان کلی افزایش ظرفیت‌ها بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه، رشته پرمخاطب و راهبردی اورولوژی نه‌تنها سهم بیشتری از کیک آموزش پزشکی نبرده، بلکه با کاهش ظرفیت مواجه شده است؛ تصمیمی به ظاهر جزئی اما پرمعنا در چشم‌انداز پرچالش سلامت ایرانِ سالخورده.
نگاهی به دفترچه انتخاب رشته آزمون دستیاری سال ۱۴۰۴، مسیر روشن‌تری از سیاست‌گذاری وزارت بهداشت در حوزه آموزش تخصصی پزشکی نشان می‌دهد. بر اساس الزام قانونی برنامه هفتم، این وزارت‌خانه موظف است ظرفیت پذیرش دوره‌های دستیاری را سالانه دست‌کم ۱۲ درصد افزایش دهد. هدف، تربیت نیروی انسانی متخصص برای پاسخ‌گویی به نیازهای روبه‌رشد سلامت است؛ به‌ویژه در شرایطی که با انباشت نیازها، رشد بیماری‌های مزمن، و ورود به عصر سالمندی مواجهیم.
روند کلی دفترچه نیز همین را تأیید می‌کند: بیشتر رشته‌ها با افزایش یا حداقل تثبیت ظرفیت همراه بوده‌اند. اما در میان این تصویر کلیِ صعودی، یک نقطه معکوس دیده می‌شود: ظرفیت اورولوژی نسبت به سال گذشته نه‌تنها رشد نکرده، بلکه دو نفر کمتر شده است. عددی که شاید در نگاه اول بی‌اهمیت به نظر برسد، اما در پس آن، سوال‌های مهمی درباره اولویت‌بندی‌ها در نظام سلامت آینده ایران نهفته است.
اورولوژی، با پوشش بیماری‌های دستگاه ادراری، کلیوی و تناسلی، از جمله رشته‌های جذاب برای داوطلبان دستیاری است؛ ترکیبی از جراحی، مهارت بالینی، و برخورد با بیماری‌های پرتکرار. در دوره‌های گذشته، ظرفیت این رشته همیشه تکمیل شده و داوطلبانی با رتبه‌های بالا آن را در اولویت انتخاب خود قرار می‌دادند. بنابراین کاهش حتی دو نفر در ظرفیت آن، نه یک خطای آماری، بلکه نشانه‌ای از تصمیم‌گیری هدفمند یا دست‌کم، قابل تأمل است.
کاهش ظرفیت اورولوژی وقتی نگران‌کننده‌تر می‌شود که آن را در بستر تحولات جمعیتی ایران ببینیم. کشور به سرعت در حال حرکت به سمت سالمندی است. طبق آمارها، در دهه آینده، بخش قابل‌توجهی از جمعیت ایران را سالمندان تشکیل خواهند داد و این تغییر به‌طور مستقیم بر نوع و میزان تقاضا برای خدمات پزشکی تأثیر می‌گذارد.
افزایش بیماری‌هایی نظیر مشکلات پروستات، بی‌اختیاری ادرار، عفونت‌های مزمن ادراری و سرطان‌های سیستم تناسلی، مستقیماً با تخصص اورولوژی در ارتباط‌اند. این بیماری‌ها نه‌تنها شایع‌اند، بلکه مزمن و پرهزینه‌اند و به مراقبت‌های تخصصی و مداوم نیاز دارند. در چنین شرایطی، کاهش ظرفیت یک رشته کلیدی مانند اورولوژی، می‌تواند به معنای تأخیر در تربیت نیروی موردنیاز برای مقابله با این موج بیماری‌ها باشد.
در یک فضای سیاست‌گذاری که به‌درستی بر افزایش ظرفیت تخصصی متمرکز شده، کاهش ظرفیت اورولوژی شبیه ناهماهنگی در یک ارکستر منظم است. اگر چنین روندی ادامه یابد یا در آینده تشدید شود، ممکن است در سال‌هایی نه‌چندان دور، با کمبود اورولوژیست در بیمارستان‌ها و مناطق دورافتاده مواجه شویم؛ درست در زمانی که نیاز به آن‌ها از همیشه بیشتر است.
مسأله آموزش پزشکی، فقط بالا بردن ظرفیت‌ها به‌طور کلی نیست. مهم‌تر از عدد، ترکیب تخصص‌ها، توزیع جغرافیایی و هم‌راستایی با نیازهای جمعیتی است. در شرایطی که کشور با مسائلی نظیر تمرکز نیروهای تخصصی در شهرهای بزرگ، نبود پزشک در مناطق محروم، و رشد بیماری‌های خاص در گروه‌های سنی خاص روبه‌رو است، ظرفیت‌سازی باید با دقت و آینده‌نگری انجام شود.
کاهش ظرفیت اورولوژی، باید زنگ هشداری برای سیاست‌گذاران باشد؛ این تصمیم‌ها نیاز به بازنگری دارند، پیش از آنکه پیامدهایشان در سیستم درمانی به‌صورت بحران بروز کند.
