آیا بریکس پلاس مانعی در مقابل چشم‌انداز مطلوب برزیل برای بریکس است؟ / دوراهی بریکس پس از جنگ اسرائیل و آمریکا علیه ایران

خبرآنلاین پنج شنبه 12 تیر 1404 - 14:21
اندیشکده چتم هاوس در یادداشتی اثر جنگ اخیر اسرائیل علیه ایران در رسیدن گروه بریکس به اهدافش را بررسی کرده‌است. نویسنده این یادداشت معتقد است که اختلاف نظرهای اساسی و بزرگی در گروه بریکس وجود دارد که جنگ اسرائیل علیه ایران و جنگ روسیه علیه اوکراین، به ویژه پس از پذیرش اعضای جدید در بریکس پلاس، این اختلاف‌ها را دامن زده‌است.

به گزارش خبرآنلاین، کریستوفر ساباتینی، در پایگاه اندیشکده چتم‌هاوس می‌نویسد: «جنگ ایران و اسرائیل  (و البته تهاجم روسیه به اوکراین) احتمالاً حواس‌پرتی‌های خطرناکی را برای دستیابی به نتایج مؤثر در نشست آتی گروه بریکس ایجاد خواهد کرد، که با فاصله زیادی با خط‌مشی مد نظر برزیل در زمان به دست گرفتن ریاست این بلوک دارد.»

پژوهشگر چتم‌هاوس معتقد است که جنگ اسرائیل علیه ایران و همچنین چنددستگی‌های موجود در بریکس ممکن است گروه بریکس پلاس را از اهدافی که برزیل برای آن تصور کرده‌است، دور کند.

در ادامه ترجمه بخش‌هایی از این یادداشت را مطالعه می‌کنید:

یک‌شنبه و دوشنبه هفته آینده (۶ و ۷ ژوئیه) کشورهای بنیانگذار بریکس یعنی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی در ریودوژانیرو گرد هم می‌آیند. در کنار اینها، تمام اعضای جدید و تازه‌واردهای بریکس پلاس نیز حضور خواهند داشت: اندونزی، مصر، اتیوپی، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و ایران.

این نشست که بلافاصله پس از بمباران ایران توسط اسرائیل و آمریکا برگزار می‌شود، اولین آزمون واقعی برای این ائتلاف خواهد بود.

بریکس به عنوان انجمنی برای اقتصادهای نوظهور معرفی شده که فشار جمعی برای اصلاحات فراگیر در حکمرانی جهانی اعمال کنند، و برزیل می‌خواهد پیشتاز این مأموریت جهانی باشد.

اما جنگ ایران و اسرائیل  (و البته تهاجم روسیه به اوکراین) احتمالاً حواس‌پرتی‌های خطرناکی را برای دستیابی به نتایج مؤثر در نشست آتی گروه بریکس ایجاد خواهد کرد، که با فاصله زیادی با خط‌مشی مد نظر برزیل در زمان به دست گرفتن ریاست این بلوک دارد.

موقعیت برزیل

برزیل جاه‌طلبی‌های گسترده‌تری برای این نشست دارد. دولت  لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل، امیدوار است موقعیت کشور را هم در داخل بریکس و هم در میان کشورهای جنوب جهانی که به دنبال دموکراتیزه کردن نظام بین‌الملل هستند، تثبیت کند.

در واقع، این نشست بخشی از ۱۲ ماه پرکار برزیل در صحنه بین‌المللی است. در روزهای ۱۸ و ۱۹ نوامبر ۲۰۲۴، ریودوژانیرو میزبان نشست گروه ۲۰ (G20) با موضوع «ساخت جهانی عادلانه و سیاره‌ای پایدار» بود؛ در عین حال از ۱۰ تا ۲۱ نوامبر ۲۰۲۵، شهر بلِم در شمال برزیل، میزبان COP30، کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل خواهد بود.

میزبانی متوالی جام جهانی فوتبال در ۲۰۱۴ و المپیک در ۲۰۱۶ به عنوان ضیافت رونمایی برزیل در صحنه جهانی توصیف شد. این دور از نشست‌های بین‌المللی در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ فرصتی برای نمایش وجهه برزیل به عنوان مدافع اصلی بازسازی تعادل در نظم بین‌الملل و مسائل مرتبط با تغییرات اقلیمی، عدالت اجتماعی و چندجانبه‌گرایی است.

سؤال این است: آیا گروه بریکس هنوز می‌تواند به عنوان انجمنی برای پیشبرد اهداف دیرینه برزیل عمل کند؟

یک نشان تبلیغاتی در حال توسعه

نحوه واکنش اعضای تازه بریکس پلاس در ریو طی هفته آینده به حملات اسرائیل و آمریکا به ایران، جهت‌گیری این گروه را مشخص خواهد کرد.

در نشست سال ۲۰۲۳ در آفریقای جنوبی، زمانی که گروه به افزایش تعداد اعضا و عضویت مصر، اتیوپی، ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی رأی داد، تنش‌های پنهانی میان اعضای اصلی پدیدار شد.

در آن زمان، ناظران و کشورهای دموکراتیک‌تر عضو ائتلاف به طور خصوصی نگرانی خود را ابراز داشتند که این اعضای جدید که عضویت بسیاری از آنها توسط چین حمایت می‌شد، بیش از حد سریع انجام شده و بلوک را به سمت حکومت‌های خودکامه متمایل کرده‌اند.

خطر این بود که این نهاد به یک انجمن ضد آمریکایی تبدیل شود که خواسته‌های چین و روسیه را اجرا کند. برای بسیاری، نشست بعدی بریکس در سال ۲۰۲۴ در کازان، که توسط ولادیمیر پوتین میزبانی شد، این تصور را تقویت کرد که این بلوک به بستری برای به چالش کشیدن نظم غربی تبدیل شده است.

اکنون نوبت به آزمون رسیده است: آیا گروه ناهمگون بریکس پلاس می‌تواند به صورت جمعی و سازنده نشان تبلیغاتی حمایت برزیل را در چندجانبه‌گرایی دموکراتیک، احترام به قوانین بین‌الملل و اصلاحات سنجیده در نظام بین‌الملل ترویج کند؟ آیا می‌تواند به عنوان محور تسهیل بازتعادل جهانی قدرت اقتصادی، دیپلماتیک و هنجاری که برزیل خواهان آن است، عمل کند؟

آیا بریکس پلاس مانعی در مقابل چشم‌انداز مطلوب برزیل برای بریکس است؟ / دوراهی بریکس پس از جنگ اسرائیل و آمریکا علیه ایران

بخش زیادی از این موضوع به این بستگی دارد که آیا گروه می‌تواند فراتر از اظهارنظرهای پوچ در مورد جنگ‌های اسرائیل-آمریکا-ایران و روسیه-اوکراین، به مسائل با پیامدهای پایدارتر و نهادی‌تر بپردازد. به طور رسمی، برزیل امیدوار است بحث را به سمت موضوعات ملموس هدایت کند: تحول سبز انرژی، همکاری در زمینه واکسن‌ها، و گسترش وضعیت تعرفه ترجیحی به همه کشورها در سازمان تجارت جهانی.

اینها پروژه‌های مرتبط و مهمی هستند. آنها به ویژه پس از اقدامات دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، که شامل پایان دادن به همکاری آمریکا در زمینه تغییرات اقلیمی جهانی، خروج از سازمان بهداشت جهانی (با از دست دادن حدود ۱۵ درصد از بودجه این نهاد چندجانبه) و تحمیل تعرفه‌های یک‌جانبه (و ترتیبات دم‌دمی‌مزاج ترامپ) نقض‌کننده بسیاری از توافقات تجاری بود، فوریت بیشتری یافته‌اند.

اما یافتن زمینه مشترک آسان نخواهد بود.

اعضای جدید اضافه شده به سازمان، بریکس پلاس را به سمت کشورهایی متمایل کرده‌اند که دیدگاه گسترده برزیل در مورد اصلاح نظم نهادی و هنجاری جهانی را ندارند و در عوض منافع محدود خود را اولویت می‌دهند.

ایران اعلام کرده است که یک هیات به این نشست اعزام خواهد کرد، همانطور که روسیه نیز چنین خواهد کرد. حضور آنها خطر انحراف نشست از دستور کار برزیل به سمت صدور بیانیه‌هایی در دفاع از حاکمیت ملی را دارد – موضوعی که پیش از این توسط کشورهای عضو بریکس، زمانی که در زمینه تهاجم روسیه به اوکراین مطرح شد، به طور مشخصی نادیده گرفته شد.

هرگونه چرخش از بیانیه عمومی بریکس پلاس در ریو هفته آینده منتشر شود، بحث‌ها، در فضای عمومی و خصوصی، پیچیدگی‌های ساخت یک نهاد مؤثر از یک بلوک چندجانبه را آشکار خواهد کرد.

بریکس پیش از گسترش عضویت خود نیز گروهی پر از اختلاف بود.

در حالی که گسترش شورای امنیت سازمان ملل زمانی یک هدف اعلام شده بود، چین همیشه احتمالاً مانع پیوستن هند به این نهاد می‌شد. تعهدات برزیل برای کاهش انتشار کربن نیز احتمالاً با منافع اقتصادی مبتنی بر نفت و گاز عربستان سعودی، روسیه و امارات متحده عربی در تضاد قرار می‌گرفت (اگرچه برزیل علیرغم لفاظی‌های عمومی خود در مورد تغییرات اقلیمی، تولید و صادرات نفت را دوچندان کرده است).

گسترش وضعیت تعرفه ترجیحی در خارج از سازمان تجارت جهانی احتمالاً یک گام دیپلماتیک آسان‌تر است. اما این یک پادزهر برای سیاست‌های تعرفه‌ای یک‌جانبه و نامنظم آمریکا و تلاش‌های آن برای تضعیف نهادی سازمان تجارت جهانی نیست.

همچنین پیشبرد اهداف گروه برای نشست بریکس پلاس بدون ناخرسند کردن حافظان موجود نظم بین‌الملل لیبرال، از جمله آمریکا، بریتانیا، اتحادیه اروپا و استرالیا، به یک پیشنهاد چالش‌برانگیز تبدیل شده است.

به نظر می‌رسد دولت ترامپ آشکارا با بسیاری از اصول اولیه زیربنای بریکس مخالفت می‌کرد. این شامل نه تنها مقابله با تغییرات اقلیمی و همکاری در دموکراتیزه کردن نهادهای چندجانبه، بلکه تقویت قوانین تجارت جهانی نیز می‌شود.

ادراک‌های موجود در مورد بی‌مسئولیتی و استثناگرایی غرب با بمباران ایران توسط آمریکا و واکنش ملایم اروپا به این حملات، تشدید شده و سکوت کشورهای عضو بریکس پلاس را در هفته آینده در این باره دشوار ساخته است.

در نهایت، برای برزیل یکی از بهترین نتایج حاصل از نشست بریکس پلاس می‌تواند در حاشیه بحث‌های رسمی رخ دهد. برزیل ممکن است بتواند با کشورهای عضو دموکراتیک مانند هند، اندونزی و آفریقای جنوبی که دیدگاه گسترده‌تری در مورد امور جهانی از جمله تجارت مدیریت‌شده (اگر نه تجارت آزاد) و نیاز به اصلاحات فراگیر در نظم جهانی در مورد مسائل مورد حمایت برزیل دارند، همکاری کند.

بریکس با تمرکز دقیق‌تر بر اهداف دیپلماتیک دیرینه خود و اذعان به محدودیت‌های گروه گسترده‌تر بریکس پلاس، برزیل می‌تواند زمینه را برای همکاری معنی‌دار با زیرمجموعه‌ای از شرکای سازنده‌تر چه در این نشست و چه در دیگر محافل بین‌المللی فراهم کند.

۴۲/۴۲

منبع خبر "خبرآنلاین" است و موتور جستجوگر خبر تیترآنلاین در قبال محتوای آن هیچ مسئولیتی ندارد. (ادامه)
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت تیترآنلاین مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویری است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هرگونه محتوای خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.