در جریان بازگشت حجاج ایرانی از عربستان، نقش دولت سعودی در تأمین امنیت، تسهیل روند خروج و هماهنگی با مسئولان ایرانی چشم‌گیر و ستودنی بود. عربستان با وجود شرایط امنیتی حساس ناشی از جنگ ۱۲ روزه، نه‌تنها مانعی بر سر راه انتقال زائران ایران ایجاد نکرد، بلکه با در اختیار گذاشتن بخشی از امکانات فرودگاهی، همکاری در صدور مجوزهای پروازی و حفظ آرامش در مراکز اقامتی حجاج، عملاً بُعدی از برادری اسلامی و همسایگی مسئولانه را به نمایش گذاشت.
بی تردید این رفتار مثبت، نشان داد که با وجود اختلافات گذشته، اکنون مسیر تعامل و تفاهم در حوزه‌های انسانی و مذهبی می‌تواند جدی و مؤثر دنبال شود.
با توجه به تجربه موفق اخیر، می‌توان امیدوار بود که در صورت آغاز مجدد تنش‌ها یا حتی درگیری‌های احتمالی میان ایران و رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی نقش فعالی در حفظ سلامت و تسهیل شرایط برای زائران ایرانی ایفا کند. این همکاری می‌تواند مقدمه‌ای برای تقویت روابط راهبردی در حوزه‌های دیگر، از جمله امنیت منطقه‌ای، دیپلماسی مذهبی و بحران‌های انسانی باشد. در فضایی که منطقه خلیج فارس همواره مستعد تنش‌های ناگهانی است، چنین رفتارهایی نه‌تنها نشانه بلوغ سیاسی، بلکه گامی مهم به سمت ثبات پایدار و اعتمادسازی میان همسایگان تلقی می‌شود.
در روزهای ابتدایی پس از اعلام آتش‌بس، وضعیت پروازهای بین‌المللی همچنان با محدودیت‌ها و ملاحظات امنیتی فراوانی مواجه بود. فرودگاه‌های عربستان به دلیل شرایط منطقه‌ای و ریسک‌های ناشی از حملات احتمالی، پروتکل‌های سخت‌گیرانه‌ای را اعمال کرده بودند. همین مسئله باعث تأخیر در برنامه‌ریزی پروازهای برگشت و افزایش نگرانی خانواده‌های ایرانی شده بود که در انتظار بازگشت عزیزان خود بودند.
از سوی دیگر، برخی هواپیماهای برنامه‌ریزی شده برای انتقال حجاج به کشور با مشکل اخذ مجوز پرواز از مسیرهای متداول مواجه شدند و ناچار به استفاده از مسیرهای فرعی و طولانی‌تری شدند. با وجود این چالش‌ها، تیم‌های عملیاتی ایرانی مستقر در عربستان سعودی، با حفظ ارتباط مستمر با مقامات سعودی و نهادهای بین‌المللی، توانستند امنیت و سلامت زائران را به شکلی قابل‌قبول تأمین کنند و آن‌ها را به صورت مرحله‌ای به ایران بازگردانند.
در این میان، نقش عوامل ستاد حج و زیارت و سازمان هواپیمایی کشوری ایران بسیار تعیین‌کننده بود. تلاش‌های بی‌وقفه آنان برای هماهنگی دقیق در زمان‌بندی پروازها، خدمات‌رسانی در فرودگاه‌ها، و اطمینان از سلامت جسمی و روحی حجاج، باعث شد عملیات انتقال زائران در آرامش نسبی و با کمترین اختلال صورت گیرد. همچنین در فرودگاه‌های مقصد نیز تدابیر لازم برای استقبال، انتقال سریع به مراکز تعیین‌شده، و ارزیابی‌های اولیه بهداشتی و امنیتی صورت گرفت.
نکته قابل توجه در این عملیات، حفظ روحیه بالای حجاج بود که با وجود تمام مشکلات، صبر و اعتماد خود را حفظ کرده و همکاری کامل با نیروهای امدادی و اجرایی داشتند. گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد بسیاری از زائران از رفتار حرفه‌ای و دلسوزانه کارگزاران حج ابراز رضایت کرده‌اند و علی‌رغم تأخیرها، خاطرات معنوی و روح‌بخشی را با خود به کشور بازگردانده‌اند.
در روزهای پایانی عملیات، آخرین کاروان‌ها نیز وارد کشور شدند و با استقبال گرم خانواده‌ها، این فصل پرفرازونشیب به پایان رسید. در برخی فرودگاه‌ها، صحنه‌هایی از اشک شوق، بوسه‌های مادرانه و فریادهای شکرگزاری شکل گرفت که حال‌وهوای عاطفی ویژه‌ای را به فضای کشور بخشید. بازگشت حجاج نه فقط یک عملیات لجستیکی، بلکه نماد موفقیت مدیریت بحران در شرایط پیچیده منطقه‌ای بود.
اکنون با پایان این مأموریت، انتظار می‌رود گزارشی دقیق از روند بازگشت، نقاط قوت و ضعف آن، و نحوه مواجهه با تهدیدات احتمالی در سفرهای آینده تهیه شود تا تجارب ارزشمند به‌دست‌آمده، در بهبود برنامه‌ریزی‌های آتی حج و دیگر مأموریت‌های برون‌مرزی کشور مورد استفاده قرار گیرد. در نهایت، حجاج به خانه بازگشتند، اما تجربه آن‌ها گنجینه‌ای از درس‌های ملی برای همه ماست.
عملیات حج تمتع ۱۴۰۴ با انجام آخرین پرواز از مدینه، صبحگاه امروز (چهارشنبه، ۱۱ تیر) با موفقیت به پایان رسید.
ورود آخرین پرواز هواپیمایی ایرانی از فرودگاه مدینه منوره به فرودگاه مشهد مقدس در ساعت ۰۱:۲۰ بامداد چهارشنبه (۱۱ تیر) انجام شد و بر این اساس عملیات بازگشت حجاج حج تمتع ۱۴۰۴ به‌طور رسمی پایان یافت.
رضا رضایی، نماینده مدیرعامل هواپیمایی ایرانی در عملیات حج مدینه، گفت: پس از وقفه ۱۲ روزهای که به‌دلیل بسته شدن موقت فضای هوایی کشور در روند بازگشت حجاج ایجاد شد، با بازگشایی مسیرهای شرقی و هماهنگی‌های فوری، پروازهای بازگشت از مدینه بلافاصله از سر گرفته شد. این پروازها با نظم کامل و میانگین تأخیر ۶.۵ دقیقه انجام شدند که ثبت رکورد بسیار خوبی برای هما پس از ۱۵ سال است.
وی افزود: این مرحله از عملیات در شرایطی به پایان رسید که به‌دلیل تحولات منطقه‌ای، مدیریت لحظه‌ای و برنامه‌ریزی دقیق برای اجرای پروازها ضروری بود. با این حال، تمامی پروازهای هواپیمایی ایران مطابق با برنامه‌ریزی مجدد انجام شد و هیچ پروازی لغو یا متوقف نشد.
رضایی همچنین از ثبت رکورد تعجیل ۲ ساعت و ۱۱ دقیقه‌ای در یکی از پروازهای بازگشت حجاج به‌عنوان نمادی از چابکی عملیاتی هواپیمایی ایران عنوان کرد و گفت: ۱۹۴۷۱ زائر با ۱۶۰ پرواز به سلامت به فرودگاه مشهد مقدس منتقل شده‌اند.
