چگونه گوش‌های خود را در برابر انفجار محافظت کنیم؟

انفجار می‌تواند پرده گوش را به سرعت پاره کند

انفجارها به دلیل تولید امواج شوک قوی و فشار صوتی بالا می‌توانند آسیب‌های جدی به پرده گوش و سایر ساختارهای شنوایی وارد کنند. پرده گوش (Tympanic Membrane) بخشی حساس در گوش میانی است که ارتعاشات صوتی را به سیگنال‌های عصبی تبدیل می‌کند.

آسیب‌های ناشی از انفجار نه‌تنها به پرده گوش، بلکه به سلول‌های مویی در گوش داخلی و حتی مغز نیز می‌توانند اثر بگذارند. این آسیب‌ها در میان پرسنل نظامی، آتش‌نشانان و افرادی که در معرض انفجارهای پرانرژی قرار دارند، شایع است. در این مقاله، روش‌های پیشگیری از آسیب به پرده گوش، علائم، تشخیص، و درمان‌های مرتبط با آسیب‌های ناشی از انفجار بررسی می‌شود.

دوری از منبع انفجار خطر آسیب به گوش را کاهش می‌دهد

عوامل ایجاد آسیب به پرده گوش در انفجار

انفجارها به دلیل تولید امواج فشاری (Blast Waves) و صداهای بسیار بلند (بیش از 140 دسی‌بل) می‌توانند به ساختارهای گوش آسیب برسانند. عوامل اصلی آسیب شامل موارد زیر هستند:

• فشار صوتی بالا: امواج صوتی با شدت بالا می‌توانند پرده گوش را پاره کرده یا به سلول‌های مویی در اندام کورتی (در گوش داخلی) آسیب برسانند.

• تغییرات ناگهانی فشار: اختلاف فشار بین گوش میانی و محیط خارجی می‌تواند پرده گوش را تحت فشار قرار دهد و منجر به پارگی یا آسیب شود.

• ترکش‌ها و اجسام خارجی: برخورد آوار یا ذرات پرتاب‌شده در انفجار به گوش می‌تواند به ساختارهای خارجی یا میانی گوش آسیب برساند.

• امواج شوک پرانرژی: این امواج می‌توانند بدن را به هوا پرتاب کرده و به گوش داخلی یا مغز آسیب برسانند.

طبقه‌بندی آسیب‌های ناشی از انفجار

آسیب‌های ناشی از انفجار به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• آسیب اولیه: ناشی از فشار مستقیم امواج انفجار بر بافت‌ها، به‌ویژه پرده گوش و گوش داخلی.

• آسیب ثانویه: ناشی از برخورد اجسام پرتاب‌شده (مانند ترکش‌ها) به گوش یا سایر قسمت‌های بدن.

• آسیب ثالثیه: زمانی رخ می‌دهد که نیروی انفجار بدن را به هوا پرتاب کرده و منجر به ضربه‌های فیزیکی یا آسیب به گوش شود.

محافظت از گوش در انفجار با گوش‌گیر ها امکان‌پذیر است

روش‌های پیشگیری از آسیب به پرده گوش

برای جلوگیری از آسیب به پرده گوش در هنگام انفجار، اقدامات پیشگیرانه زیر توصیه می‌شود:

1. استفاده از محافظ‌های گوش

استفاده از تجهیزات محافظتی گوش یکی از موثرترین روش‌ها برای کاهش خطر آسیب است:

• گوش‌گیرهای فومی (Earplugs): این تجهیزات ارزان و قابل حمل هستند و می‌توانند شدت صدا را تا 25-30 دسی‌بل کاهش دهند. برای استفاده، گوش‌گیر را به‌درستی در مجرای گوش قرار دهید.

• گوشی‌های محافظ (Earmuffs): این تجهیزات برای محیط‌های پرخطر مانند عملیات نظامی یا صنعتی مناسب هستند و محافظت بیشتری ارائه می‌دهند.

• محافظ‌های الکترونیکی: این نوع محافظ‌ها صداهای معمولی را منتقل می‌کنند اما در برابر صداهای بلند به‌صورت خودکار فعال می‌شوند و شدت صدا را کاهش می‌دهند.

2. دوری از منبع انفجار

فاصله گرفتن از محل انفجار می‌تواند شدت امواج شوک را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد:

• استفاده از موانع فیزیکی: دیوارها، سنگرها یا سایر موانع می‌توانند امواج انفجار را تضعیف کنند.

• پناه گرفتن سریع: در صورت هشدار انفجار، به‌سرعت به مکان امن پناه ببرید و از قرار گرفتن در مسیر مستقیم امواج خودداری کنید.

3. تنظیم فشار گوش

تغییرات ناگهانی فشار می‌توانند به پرده گوش آسیب بزنند. برای کاهش این خطر:

• مانور والسالوا (Valsalva Maneuver): بینی خود را بگیرید، دهان را ببندید و به‌آرامی سعی کنید هوا را از بینی خارج کنید تا فشار گوش میانی تنظیم شود.

• بستن دهان: هنگام انفجار، دهان را بسته نگه دارید تا از انتقال فشار از طریق مجرای گوش جلوگیری شود.

4. آموزش و آمادگی

افراد در معرض خطر (مانند نیروهای نظامی یا کارگران صنایع پرخطر) باید آموزش‌های زیر را دریافت کنند:

• شناخت اثرات انفجار بر گوش و مغز.

• نحوه استفاده صحیح از تجهیزات محافظتی.

• واکنش سریع به هشدارهای انفجار و پناه گرفتن.

5. اجتناب از قرار گرفتن غیرضروری در معرض صدا

در محیط‌هایی که احتمال انفجار وجود دارد، از قرار گرفتن غیرضروری در معرض صداهای بلند (مانند شلیک اسلحه یا تجهیزات صنعتی) خودداری کنید، زیرا این موارد می‌توانند گوش را نسبت به آسیب‌های بعدی حساس‌تر کنند.

سرگیجه پس از انفجار ممکن است به گوش داخلی مرتبط باشد

علائم آسیب ناشی از انفجار

پس از قرار گرفتن در معرض انفجار، علائم زیر ممکن است در گوش آسیب‌دیده ظاهر شوند:

• احساس گرفتگی گوش: بیمار احساس می‌کند گوشش پر یا کیپ شده است.

• کاهش شنوایی: توانایی شنیدن صداها کاهش می‌یابد، به‌ویژه در فرکانس‌های بالا.

• وزوز گوش (Tinnitus): شنیدن صدای زنگ یا سوت در گوش.

• بیش‌شنوایی (Hyperacusis): حساسیت بیش از حد به صداها.

• سرگیجه و اختلالات تعادل: به دلیل آسیب به گوش داخلی.

• درد یا ترشح از گوش: نشانه‌ای از پارگی پرده گوش یا عفونت.

این علائم معمولاً در یک گوش ظاهر می‌شوند و در بسیاری از موارد طی چند روز بهبود می‌یابند. با این حال، علائم پایدار نیاز به بررسی پزشکی دارند.

تشخیص آسیب ناشی از انفجار

برای تشخیص آسیب‌های ناشی از انفجار، پزشک متخصص گوش و حلق و بینی اقدامات زیر را انجام می‌دهد:

• آزمایش شنوایی (ادیومتری): ادیوگرام می‌تواند کم‌شنوایی حسی-عصبی را نشان دهد، به‌ویژه افت شنوایی در فرکانس 4000 هرتز یا فرکانس‌های بالا.

• آزمایش SISI (شاخص حساسیت افزایش کوتاه): نتیجه مثبت این آزمایش نشان‌دهنده "استخدام مثبت" است، به این معنا که فاصله بین آستانه شنوایی و آستانه ناراحتی کاهش یافته است.

• بررسی انتشارات صوتی گوش (Otoacoustic Emissions): این آزمایش عملکرد سلول‌های مویی خارجی را ارزیابی می‌کند. در صورت آسیب، انتشارات صوتی در فرکانس‌های مربوطه قابل اندازه‌گیری نیستند.

• معاینه فیزیکی گوش: برای بررسی پارگی پرده گوش یا وجود فیستول پری‌لنفاتیک (ارتباط غیرطبیعی بین گوش میانی و فضای پری‌لنفاتیک).

توجه: آزمایش‌های شنوایی معمولاً حداقل یک هفته پس از انفجار انجام می‌شوند تا از تشدید آسیب جلوگیری شود.

درمان زودهنگام از آسیب دائمی گوش جلوگیری می‌کند

درمان آسیب‌های ناشی از انفجار

درمان زودهنگام برای کاهش خطر آسیب دائمی حیاتی است. گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:

درمان دارویی:

• همورئولوژیک: تزریق موادی مانند هیدروکسی اتیل استارچ (HAES) و پروکائین برای بهبود جریان خون در گوش داخلی.

• کورتیزون: برای کاهش التهاب و کمک به ترمیم بافت‌ها.

• اکسیژن پرفشار: در صورت شکست درمان‌های اولیه، این روش می‌تواند به بهبود اکسیژن‌رسانی به بافت‌های آسیب‌دیده کمک کند.

جراحی:

در موارد پارگی شدید پرده گوش یا آسیب به دریچه‌های گوش داخلی (مانند فیستول پری‌لنفاتیک)، تمپانوتومی برای ترمیم انجام می‌شود.

درمان خودبه‌خودی

بسیاری از پارگی‌های کوچک پرده گوش طی چند هفته به‌طور طبیعی ترمیم می‌شوند.

سمعک

در موارد کم‌شنوایی دائمی (به‌ویژه در فرکانس‌های بالا)، سمعک می‌تواند به بهبود درک صداهای زیر کمک کند.

کاهش شنوایی از علائم شایع آسیب انفجار است

سوالات متداول درباره محافظت از گوش در انفجار

1. پرده گوش چگونه در اثر انفجار آسیب می‌بیند؟

پرده گوش در اثر انفجار به دلیل فشار ناگهانی امواج شوک (Blast Waves) و شدت بالای صدا (بیش از 140 دسی‌بل) آسیب می‌بیند. این امواج می‌توانند پرده گوش را پاره کنند، به سلول‌های مویی در گوش داخلی آسیب برسانند یا باعث تغییرات فشار در گوش میانی شوند.

2. آیا می‌توان از آسیب به پرده گوش در انفجار به‌طور کامل جلوگیری کرد؟

هیچ روشی نمی‌تواند به‌طور 100% از آسیب جلوگیری کند، اما استفاده از محافظ‌های گوش (مانند گوش‌گیر یا گوشی‌های محافظ)، دوری از منبع انفجار و تنظیم فشار گوش می‌تواند خطر را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد.

3. چه زمانی باید پس از انفجار به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت بروز هر یک از علائم زیر، فوراً به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید:

کاهش شنوایی یا ناشنوایی ناگهانی ، وزوز گوش یا سرگیجه مداوم، درد شدید یا ترشح از گوش واختلالات تعادل

4. آیا سمعک می‌تواند به افرادی که در اثر انفجار کم‌شنوایی دارند کمک کند؟

بله، در موارد کم‌شنوایی دائمی (به‌ویژه در فرکانس‌های بالا)، سمعک می‌تواند صداهای زیر را تقویت کرده و درک گفتار را بهبود بخشد، به‌خصوص در محیط‌های پر سر و صدا.

5. آیا کودکان در برابر آسیب‌های انفجار به پرده گوش حساس‌تر هستند؟

بله، کودکان به دلیل ساختار ظریف‌تر گوش و پرده گوش نازک‌تر، ممکن است در برابر امواج انفجار آسیب‌پذیرتر باشند. استفاده از محافظ‌های گوش مناسب برای کودکان در محیط‌های پرخطر ضروری است.

6. آیا انفجار می‌تواند به مغز آسیب برساند؟

بله، انفجارهای پرانرژی می‌توانند باعث آسیب به مغز (مانند ترومای مغزی خفیف یا TBI) شوند، به‌ویژه در اثر امواج شوک یا پرتاب بدن (آسیب ثالثیه). این آسیب‌ها ممکن است با علائم شنوایی مانند سرگیجه یا وزوز گوش همراه باشند.

نتیجه‌گیری

جلوگیری از آسیب به پرده گوش در برابر انفجار نیازمند اقدامات پیشگیرانه مانند استفاده از محافظ‌های گوش، دوری از منبع انفجار، و تنظیم فشار گوش است. آموزش و آمادگی نقش مهمی در کاهش خطر دارند، به‌ویژه برای افرادی که در معرض خطر هستند. در صورت بروز آسیب، تشخیص زودهنگام از طریق آزمایش‌های شنوایی و معاینات پزشکی، همراه با درمان‌های مناسب مانند دارو، جراحی یا سمعک، می‌تواند از عوارض دائمی جلوگیری کند. با رعایت این نکات، می‌توان سلامت شنوایی را در برابر خطرات انفجار حفظ کرد.

گردآوری:بخش سلامت بیتوته