به گزارش همشهری‌آنلاین به نقل از فارس؛ ۲۹ می ۱۹۸۵، ۳۹ نفر برای تماشای بزرگ‌ترین بازی باشگاهی فوتبال رفتند و هرگز به خانه بازنگشتند.
ورزشگاه هیسل در بروکسل میزبان فینال جام باشگاه‌های اروپا بین یوونتوس و لیورپول بود، دقیقاً همین روز ۴۰ سال پیش.
بی‌نظمی و آشوب تماشاگران به یورش هواداران لیورپول به سکوهای مجاور که عمدتاً پر از هواداران یوونتوس بود، منجر شد. در هرج‌ومرج رخ‌داده پس از آن، برخی از تماشاگران هنگام فرار زیردست‌وپا له شدند یا بر اثر خفگی جان باختند، و برخی دیگر زمانی که یک دیوار نگهدارنده فرو ریخت، جان خود را از دست دادند.
در مجموع، ۳۹ نفر، ۳۲ نفر از ایتالیا، ۴ نفر از بلژیک، ۲ نفر از فرانسه و یک نفر از ایرلند شمالی کشته و حدود ۶۰۰ نفر زخمی شدند؛ همه این وقایع به‌صورت زنده از تلویزیون‌های بین‌المللی پخش می‌شد. این یکی از تاریک‌ترین روزهای تاریخ فوتبال بود.
دهۀ نژادپرستی و تیفوسی‌ها
فوتبال انگلیس در میانۀ دهه ۱۹۸۰ در وضعیت نامناسبی قرار داشت؛ نژادپرستی و هولیگانیسم اعتبار هواداران در زادگاه فوتبال را خدشه‌دار کرده بود. تنها دو هفته پیش از حادثۀ هیسل، پسری ۱۵ساله در جریان درگیری‌ها در بازی بیرمنگام و لیدز کشته شد و آتش‌سوزی در سکوی چوبی ورزشگاه بردفورد ۵۶ نفر را به کام مرگ کشاند. دو ماه قبل از آن نیز یکی از بدترین آشوب‌های تاریخ فوتبال در بازی جام حذفی بین لوتون و میلوال رخ‌داده بود.
روزنامه «ساندی تایمز» در سرمقاله‌ای پیش از هیسل نوشت: «فوتبالی حاشیه‌ای که در ورزشگاه‌هایی حاشیه‌ای و توسط مردمی حاشیه‌ای تماشا می‌شود».
در این شرایط، هواداران لیورپول با تردید و بدبینی به بروکسل آمدند، اما خود آن‌ها نیز نگران بودند. یک سال پیش‌تر، پس از فینال جام باشگاه‌های اروپا در رم، هواداران رم به هواداران لیورپول حمله کرده بودند.
تونی اِوَنس، هوادار لیورپول که آن زمان ۲۴ ساله بود و در هیسل حضور داشت، به آسوشیتدپرس گفت: «این مسئله انتقام نبود، بلکه این بود که دیگر هیچ اولترایی نباید بتواند چنین کاری با من بکند».
چطور اتفاق افتاد
ورزشگاه هیسل که ظرفیت ۵۵ هزار نفری داشت، فرسوده و قدیمی بود؛ سکوهای ایستاده، حصارهای سیمی ضعیف، و دیوارهای ترک‌خورده و فروریخته. نیروی پلیس بسیار کم بود و برگزارکنندگان بخش تماشاگران بی‌طرف را درست کنار سکوی لیورپولی‌ها قرار داده بودند. بسیاری از هواداران یوونتوس در این بخش بلیت گرفته بودند؛ جایی که فاجعه در آن رخ داد.
«مردم از کنترل خارج شده بودند»
اِوَنس که همراه خانواده و دوستانش به بازی رفته بود، می‌گوید هرگز سطح مستی هواداران لیورپول را تا آن زمان چنین ندیده بود. او گفت:«مردم همه‌جا از کنترل خارج شده بودند. وقتی به ورزشگاه می‌رسیدی، می‌دیدی که برخی با لگد به دیوار می‌کوبند تا سوراخی برای ورود ایجاد کنند. فضا کاملاً متشنج بود و شایعه‌های عجیبی پخش شده بود، مثل‌اینکه یک هوادار لیورپول چاقو خورده یا یکی را دار زده‌اند».
او که دربارۀ هیسل دو کتاب با نام‌های Far Foreign Land و Two Tribes نوشته، می‌گوید که سکوی لیورپول آن‌قدر پرشده بود که هواداران از حصار شکسته عبور کرده و وارد بخش بی‌طرف شده بودند.
در همین زمان، هواداران شروع به پرتاب قوطی‌های آبجو و قطعات سیمانی کنده‌شده از سکوها کردند. اِوَنس می‌گوید جرقه اصلی هجوم مرگبار، شلیک ترقه‌ها و فشفشه‌ها بود. «همین جرقه‌ای شد برای ایجاد وحشت شدید و حمله‌ای جمعی به جلو».
افرادی که در حال فرار بودند، در گوشه‌ای از بخش بی‌طرف و کنار دیواری قدیمی له شدند، دیواری که سرانجام فروریخت.
با وجود این آشوب، برگزارکنندگان تصمیم گرفتند بازی را برگزار کنند، چون معتقد بودند این تصمیم جلوی آشوب بیشتر در بیرون ورزشگاه را خواهد گرفت. یوونتوس با نتیجه ۱–۰ پیروز شد.
پس‌لرزه‌های فاجعه
۲۶ هوادار لیورپول دستگیر و به اتهام قتل غیرعمد محاکمه شدند. از این میان، ۱۴ نفر مجرم شناخته و به سه سال زندان محکوم شدند. یک مقام فدراسیون فوتبال بلژیک و رئیس پلیس نیز به مجازات تعلیقی محکوم شدند.
ورزشگاه هیسل دیگر هرگز میزبان مسابقه‌ای مهم نشد. این ورزشگاه در سال ۱۹۹۴ تخریب و به‌جای آن ورزشگاه «شاه بودوئن» ساخته شد.
در سطح ورزشی، باشگاه‌های انگلیسی به مدت ۵ سال از شرکت در رقابت‌های اروپایی محروم شدند. لیورپول محرومیتی نامحدود دریافت کرد که در نهایت ۶ سال طول کشید.
واقعه‌ای که فوتبال انگلیس را تکان داد
هیسل به‌گفته جان ویلیامز، جامعه‌شناس فوتبال در دانشگاه لستر، «نقطۀ سقوط فوتبال انگلیس» بود، فاجعه‌ای که دولت بریتانیا به‌دلیل آبروریزی جهانی‌اش از آن متنفر بود.
هواداران از فوتبال روی گرداندند؛ به گفته ویلیامز، در فصل ۸۶–۱۹۸۵ تعداد تماشاگران لیگ انگلیس به حدود ۱۶ میلیون نفر رسید، کمترین میزان پس از جنگ جهانی، در حالی که در گذشته دو و نیم برابر این تعداد بود.
بااین‌حال ویلیامز می‌گوید هیسل آغازگر دوره‌ای از تأمل در میان هواداران فوتبال انگلیس بود؛ اینکه باید چیزی تغییر می‌کرد. ظرف یک دهه، با تشدید تغییرات پس از فاجعه دیگر یعنی هیلزبرو (که در آن ۹۷ نفر از هواداران لیورپول کشته شدند)، فوتبال انگلیس به ورزشگاهی با صندلی کامل، دوربین‌های مداربسته، اختیارات بیشتر برای پلیس، ممنوعیت مصرف الکل در ورزشگاه، سازمان ملی هواداران، تأسیس لیگ برتر و الگویی برای سایر کشورهای اروپا بدل شد.
ویلیامز می‌گوید: «کنایه‌آمیز است که در نهایت، انگلیس بیش از ایتالیا و کشورهای دیگر از هیسل سود برد».
او به آنچه مقام‌های اروپایی «معجزه انگلیسی» می‌نامند اشاره می‌کند؛ مدیریت هواداران از سوی نیروهای خدماتی (نه پلیس) و سطح پایین آشوب در ورزشگاه‌های مدرن و نوساز.
برای اِوَنس، هواداران یک نفس عمیق کشیدند و از «لبه پرتگاه» فاصله گرفتند:
«این روندی طبیعی بود از سوی کسانی که بازی را تماشا می‌کردند و فهمیدند اگر رفتارهای نیمه اول دهه ۱۹۸۰ ادامه پیدا کند، فوتبال تا ۱۰ سال دیگر از بین خواهد رفت. همه می‌گویند هیلزبرو عامل اصلی تغییر بود، اما واقعیت این است که جریان تاریخ ۴ سال قبلش عوض شده بود».
روز یادبود
باشگاه‌های لیورپول و یوونتوس پنج‌شنبه مراسم یادبودی برای قربانیان هیسل برگزار کردند تا چهلمین سالگرد این فاجعه را گرامی بدارند.
برای لیورپول، این روز حتی دردناک‌تر بود؛ چراکه تنها چند روز پیش‌تر، یک ون به جمعیت هواداران در رژه قهرمانی لیگ برخورد کرده و دستکم پنجاه نفر را زیر گرفته بود.
لیورپول اعلام کرده که یادبود جدید طراحی‌شده در ورزشگاه آنفیلد شامل «دو شال‌گردن گره‌خورده» است که نماد همبستگی و احترام متقابل دو باشگاه در سوگ مشترک پس از فاجعه است. نام ۳۹ قربانی روی آن درج خواهد شد.
یادبود باشگاه یوونتوس نیز در نزدیکی ورزشگاه و مجموعه تمرینی‌اش قرار خواهد گرفت.
