سنگاپور، دولت‌‌‌شهری جزیره‌‌‌ای و کوچک واقع در انتهای شبه‌‌‌جزیره مالایا، به سبب ثروت، شاخص توسعه بسیار بالا و رویکرد جالب توجه خود در زمینه مسکن حمایتی شناخته شده است. با این حال، در بسیاری از مناطق دیگر جهان، دولت‌‌‌ها به موضوع مسکن حمایتی بی‌‌‌توجه بوده و مدیریت صحیح و تخصیص به موقع منابع را به آن معطوف نکرده‌‌‌اند. در این جوامع، مسکن حمایتی صرفا به عنوان نوعی «خدمات امدادی» تلقی میشود که تنها پاسخگوی نیازهای اضطراری آسیب‌‌‌پذیرترین خانوارها با شرایط دشوار است. با این حال، در سنگاپور، ماجرا به گونه‌‌‌ای دیگر پیش رفته است.
بیش از ۸۵درصد از جمعیت این کشور در مسکن حمایتی سکونت دارند و نکته قابل‌‌‌توجه آن است که تا ۹۵درصد از این ساکنان، مالک خانه‌‌‌های خود هستند. داشتن یکی از این واحدها، بخش مهمی از هویت سنگاپوری را تشکیل می‌دهد. نهادی که در دهه‌‌‌های اخیر پیشتاز این تلاش‌‌‌ها بوده، به دلیل اقدامات خود مورد تحسین قرار گرفته و در سال ۲۰۱۰ جایزه افتخاری اسکان بشر سازمان ملل متحد (هبیتات) را به خاطر ارائه یکی از سبزترین، پاکیزه‌‌‌ترین و از نظر اجتماعی آگاهانه‌‌‌ترین برنامه‌‌‌های مسکن در جهان دریافت کرده است. سازمان مسکن و توسعه سنگاپور (HDB) در سال ۱۹۶۰ میلادی پایه‌‌‌گذاری شد. سه سال پس از آن، این سازمان توانست بیش از ۳۱هزار واحد مسکونی جدید بنا کند که همگی از امکاناتی چون آب لوله‌‌‌کشی و سیستم بهداشتی پاکیزه برخوردار بودند. چشم‌‌‌انداز مسکن در سنگاپور، راهی بس طولانی را پیموده است.
از زمانی که طرح مالکیت خانه در سال‌های نخستین استقلال کشور، با هدف حل مشکل کمبود مسکن، آغاز به کار کرد، اکنون شاهد ساخت و توسعه بیش از یک میلیون واحد مسکونی سازمان مسکن و توسعه در ۲۴ شهر و سه ناحیه هستیم. سنگاپور به دنبال الگویی پایدار برای اسکان شهروندان خویش است. دولت، فراتر از تضمین سرپناهی برای آحاد ملت، همواره در تلاش است تا از طریق نوآوری و بهسازی مستمر، محیطی باکیفیت برای زندگی مردم خود فراهم آورد.
بر اساس گزارشی از وب‌سایت رسمی دولت سنگاپور همان‌‌‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، طرح مالکیت خانه برای مردم در سال ۱۹۶۴ میلادی به منظور امکان‌‌‌پذیر ساختن خرید واحدهای مسکونی با امکانات اولیه و قیمت‌های مقرون به صرفه برای شهروندان سنگاپوری، به مرحله اجرا درآمد. این امر، ضمن اعطای دارایی ملموس به شهروندان، حس مشارکت آنان را در توسعه و آبادانی کشور تقویت کرد. در حال حاضر، بالغ بر یک میلیون واحد مسکونی HDB در سراسر سنگاپور وجود دارد.
اکثر ساکنان خانه‌‌‌های HDB از کیفیت زندگی، امنیت و حس تعلق به جامعه رضایت بالایی دارند. مالکیت خانه برای بسیاری نمادی از موفقیت و ثبات اقتصادی است. برنامه‌‌‌های بهسازی و نوسازی، کیفیت محیط زندگی را به طور قابل ملاحظه‌‌‌ای ارتقا داده و روابط اجتماعی را تقویت کرده‌‌‌اند. سنگاپور فراتر از ساخت مسکن حمایتی، همواره به ارتقای کیفیت زندگی در این مجتمع‌‌‌ها نیز توجه داشته است.
در همین راستا، از سال ۱۹۹۰ برنامه‌‌‌ای به نام «بهسازی اصلی» (MUP) اجرا شد تا با بهبود طراحی بلوک‌‌‌های مسکونی، واحدهای مسکونی و فضاهای اطراف محله‌‌‌ها، رفاه ساکنان افزایش یابد. این برنامه نقش مهمی در ارتقای شرایط مسکن عمومی ایفا کرد. در سال ۲۰۰۷، MUP با دو برنامه جدید به نام‌‌‌های «بهبود و بازسازی خانه» (HIP) و «نوسازی محله» (NRP) ترکیب شد تا با رویکردی یکپارچه، نوسازی و بهسازی مسکن عمومی در مقیاسی گسترده‌‌‌تر دنبال شود و محیطی دلپذیرتر برای زندگی فراهم شود. برنامه «بهبود و بازسازی خانه» (HIP) که در سال ۲۰۰۷ میلادی جایگزین برنامه قبلی (MUP) شد، با هدف نوسازی خانه‌‌‌هایی که حدود ۳۰سال از عمرشان گذشته اجرا شد. این برنامه به ساکنان کمک میکند تا مشکلات متداول مربوط به فرسودگی ساختمان، مانند ترمیم بتن‌‌‌های آسیب‌‌‌دیده، تعویض لوله‌‌‌کشی‌‌‌ها و جایگزینی میله‌‌‌های قدیمی خشک‌‌‌کردن لباس با نمونه‌‌‌های جدید، ایمن و بادوام را برطرف کنند. علاوه بر این، امکانات اختیاری دیگری نیز ارائه می‌دهد؛ از نوسازی سرویس‌‌‌های بهداشتی گرفته تا تعویض درهای ورودی، نرده‌‌‌ها و دریچه‌‌‌های زباله. در سال ۲۰۱۸، دولت سنگاپور از اجرای «دور دوم بهسازی» برای واحدهای مسکونی با عمر ۶۰ تا ۷۰ سال خبر داد.
این طرح با هدف حفظ ایمنی، کارآیی و کیفیت زندگی در این خانه‌‌‌های قدیمی طراحی شد تا با انجام تعمیرات اساسی و نوسازی‌‌‌های لازم، این واحدها همچنان شرایط مناسبی برای سکونت داشته باشند و با نیازهای روز همگام بمانند. در کنار HIP، برنامه نوسازی محله (NRP) نیز در سال ۲۰۰۷ معرفی شد. در حالی که HIP به داخل واحدهای مسکونی می‌‌‌پردازد، NRP به زیباسازی و بهبود فضاهای عمومی محله و ساختمان‌‌‌ها توجه دارد. این برنامه به طور کامل از سوی دولت تامین مالی شده و توسط شوراهای شهر اجرا میشود. نکته جالب اینجاست که برای هر پروژه NRP، شورای شهر به طور فعال با ساکنان در مورد تغییرات پیشنهادی صحبت میکند و جلساتی برگزار میشود تا مشخص شود آیا این پروژه با حمایت حداقل ۷۵درصد از مالکان واجد شرایط پیش خواهد رفت یا خیر. تصور کنید که با اجرای NRP، ایوان‌‌‌های جلوی درها زیباتر می‌‌‌شوند، راهروهای سرپوشیده ساخته می‌‌‌شوند، زمین‌‌‌های بازی زیبا می‌‌‌شوند، گوشه‌‌‌هایی برای ورزش در فضای باز ایجاد میشود، به باغچه‌‌‌ها طراوت می‌‌‌بخشند و آلاچیق‌‌‌هایی دلنشین در محله قرار می‌‌‌گیرند تا زندگی در این محله‌‌‌ها لذت‌‌‌بخش‌‌‌تر از همیشه شود. برنامه نوسازی مرکز محله (ROH) که در سال ۲۰۰۷ میلادی آغاز به کار کرد، طرحی جامع و بلندپروازانه برای نوسازی و توسعه هرچه بیشتر شهرها و محله‌‌‌های مسکونی موجود سازمان مسکن و توسعه (HDB) است.
این برنامه با رویکردی نوآورانه، احیای مراکز محله، بهبود شبکه‌‌‌های ارتباطی، افزایش سرانه فضای سبز و ارتقای دسترسی شهروندان به طبیعت را در دستور کار خود قرار داده است. از زمان آغاز این طرح تاکنون، ۱۳ شهر و محله برگزیده در سراسر سنگاپور، در چرخه احیا و نوسازی تحت پوشش این طرح قرار گرفته‌‌‌اند تا طراوت و پویایی به کالبد شهری بازگردد. بر اساس این گزارش، سنگاپور در طرح مسکن حمایتی خود به سالمندان هم فکر کرده است و از آنها غافل نمانده است. در راستای احترام به سالمندان و ارتقای کیفیت زندگی آنان در محیط آشنای خود، سازمان مسکن و توسعه همگام با برنامه ملی Age Well SG، اقدام به راه‌‌‌اندازی برنامه بهسازی سالمندان (SUP) کرده است. این برنامه با هدف تجهیز محله‌‌‌های مسکونی HDB با تراکم بالای جمعیت سالمند به امکانات و ویژگی‌‌‌های متناسب با نیازهای این گروه سنی طراحی شده است تا آنان بتوانند با آسودگی خاطر بیشتری در محل سکونت خود دوران سالمندی را سپری کنند. طی پنج سال آتی، ۲۶ محله در مناطق آنگ مو کیو، بوکیت مره، کوئینزتاون و توا پایوه تحت پوشش این برنامه قرار خواهند گرفت تا فضایی امن و دسترس‌‌‌پذیر برای سالمندان فراهم آید.
همچنین طرح بازسازی انتخابی یکپارچه (SERS) که از سال ۱۹۹۵ میلادی برای استفاده بهتر از زمین‌‌‌ها و از طریق بازسازی محله‌‌‌های برگزیده سازمان مسکن و توسعه با قابلیت نوسازی بالا آغاز شد، روشی خاص و انتخابی دارد. در این طرح، به ساکنان خانه‌‌‌هایی که شامل بازسازی می‌‌‌شوند، پول پرداخت شده و خانه‌‌‌های جدید در مکان‌‌‌های دیگر به آنها پیشنهاد میشود.
تامین مالی در نظام مسکن حمایتی سنگاپور یکی از ستون‌‌‌های اصلی موفقیت این مدل است و با رویکردی جامع، چندلایه و هدفمند طراحی شده است. این نظام با ترکیب منابع دولتی، پس‌‌‌اندازهای مردم، یارانه‌‌‌های مالی و سیاستگذاری‌‌‌های هوشمندانه، زمینه خانه‌‌‌دار شدن اقشار مختلف جامعه را فراهم میکند. اولین و مهم‌ترین رکن تامین مالی، صندوق پس‌‌‌انداز مرکزی (CPF) است که یک نظام پس‌‌‌انداز اجباری برای بازنشستگی، خدمات درمانی و مسکن به شمار می‌رود. در این سیستم، بخشی از حقوق ماهانه کارکنان و کارفرمایان به این صندوق واریز میشود و افراد می‌توانند از حساب مسکن خود برای پرداخت پیش‌‌‌پرداخت و اقساط وام‌‌‌های مربوط به خانه‌‌‌های حمایتی استفاده کنند. این روش باعث میشود که مردم بدون نیاز به نقدینگی روزمره، با پس‌‌‌انداز بلندمدت مالک خانه شوند. دومین ابزار مهم، کمک‌‌‌های بلاعوض دولتی برای خانه‌‌‌دار شدن است که دولت سنگاپور به‌ویژه برای خریداران در نظر گرفته است. سومین رکن، وام‌‌‌های یارانه‌‌‌ای با نرخ بهره پایین است که سازمان توسعه مسکن سنگاپور ارائه میکند. این وام‌‌‌ها معمولا با نرخ ثابت و پایین حدود 2.6درصد ارائه می‌‌‌شوند و بازپرداخت آنها از طریق برداشت خودکار از حساب CPF انجام میشود. این شرایط مالی مطلوب، دسترسی به مسکن را برای اقشار مختلف تسهیل میکند.
به گزارش وب‌سایت رسمی دولت سنگاپور، این کشور برای عرضه واحدهای مسکونی خود نیز برنامه‌‌‌های متنوع و کارآمدی را به کار گرفته است. به منظور پاسخگویی به نیازها و برنامه‌‌‌های زمانی گوناگون خریداران، روش‌های فروش متعددی در نظر گرفته شده است. علاقه‌‌‌مندان به خانه‌‌‌دار شدن می‌توانند از طریق طرح فروش «ساخت به سفارش» (BTO) که از سال ۲۰۰۱ میلادی آغاز شده است، برای خرید یک واحد نوساز اقدام کنند. همچنین، امکان خرید واحدهای مسکونی باقی‌‌‌مانده از پروژه‌‌‌های قبلی، از طریق طرح فروش «واحدهای باقی‌‌‌مانده» (SBF) که از اکتبر سال ۲۰۰۹ میلادی اجرایی شده، برای متقاضیان فراهم آمده است. سنگاپور برای کمک به خانه‌‌‌دار شدن مردم، به‌ویژه کسانی که برای اولین بار می‌‌‌خواهند خانه بخرند، برنامه‌‌‌های مالی خوبی هم دارد. از اوت سال ۲۰۲۴، خانواده‌‌‌هایی که برای اولین بار از سازمان مسکن و توسعه خانه نوساز می‌‌‌خرند، می‌توانند تا سقف ۱۲۰هزار دلار کمک مالی مضاعف از محل صندوق پس‌‌‌انداز مرکزی (CPF) دریافت کنند. این یعنی دولت یک مبلغ قابل‌‌‌توجه به آنها کمک میکند تا خانه جدیدشان را راحت‌‌‌تر بخرند.
همچنین، کسانی که خانه‌‌‌های چندسال ساخت از سازمان مسکن و توسعه را می‌‌‌خرند هم مورد حمایت قرار می‌‌‌گیرند و می‌توانند تا سقف ۲۳۰هزار دلار کمک مالی دریافت کنند. این مبلغ شامل کمک مالی خود CPF، کمک مالی مضاعف و یک کمک مالی ویژه برای کسانی است که برای مراقبت و حمایت از والدین خود، با آنها زندگی می‌کنند یا نزدیکشان هستند. افراد مجردی هم که برای اولین بار می‌‌‌خواهند صاحب خانه شوند، از این کمک‌‌‌ها بی‌‌‌نصیب نمی‌‌‌مانند. آنها می‌توانند تا سقف ۶۰هزار دلار برای خرید خانه نوساز و تا سقف ۱۱۵هزار دلار برای خرید خانه چندسال ساخت کمک مالی دریافت کنند. این کمک‌‌‌های مالی باعث میشود که افراد بیشتری بتوانند صاحب خانه شوند و دغدغه مسکن کمتری داشته باشند.
در طرحی دیگر که در سال 2009 معرفی شد، فرصتی برای سالمندان بالای 65 سال در سنگاپور فراهم شده است تا از دارایی مسکونی خود به صورت نقد بهره‌‌‌مند شوند. در این سازوکار، سالمند حق سکونت در منزل خود را برای مدت معینی (حداقل تا 95 سالگی) حفظ کرده و مابقی ارزش آتی ملک را به سازمان مسکن و توسعه (HDB) واگذار میکند. در ازای این واگذاری، مبلغی به سالمند پرداخت میشود که طبق مقررات، بخشی از آن به منظور تقویت اندوخته بازنشستگی در صندوق پس‌‌‌انداز مرکزی تخصیص یافته و فرد ملزم به عضویت در طرح CPF LIFE میشود. این امر، دریافت مستمری ماهانه را برای سالمند تا پایان عمر تضمین میکند. به این ترتیب، سالمندان می‌توانند ضمن بهره‌‌‌مندی از ارزش آتی دارایی خود به صورت نقدی، امکان ادامه سکونت در منزل خود را برای سال‌های آتی حفظ کرده و از مزایای افزایش اندوخته بازنشستگی و دریافت مستمری مادام‌‌‌العمر نیز بهره‌‌‌مند شوند. دولت سنگاپور به ارتقای کیفیت زندگی سالمندان توجه ویژه‌‌‌ای مبذول داشته است.
در این راستا، یک برنامه کلیدی اجرا میشود. برنامه تسهیلات برای سالمندان فعال که از سال 2012 آغاز شده است؛ که با هدف ایمن‌‌‌سازی و تسهیل محیط زندگی سالمندان در منازلشان طراحی شده است. از طریق این برنامه، سالمندان می‌توانند با نصب تجهیزات و امکانات ویژه، خانه‌‌‌های خود را متناسب با نیازهایشان بهسازی کنند. به طور متوسط، سرمایه‌گذاری در بخش مسکن در سنگاپور معادل 7درصد از تولید ناخالص داخلی و 23درصد از کل سرمایه‌گذاری‌‌‌های این کشور گزارش شده است. این ارقام مؤید اولویت و جایگاه ویژه بخش مسکن در سیاست‌‌‌های کلان اقتصادی و اجتماعی دولت سنگاپور است.
