زهره نوروزپور: دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا روز سه‌شنبه در حالی وارد عربستان شد که رسانه های خبری غرب و منطقه از تیره شدن روابط میان او و نتانیاهو خبر داده اند. ترامپ در حالی قرار است به سه کشور عربی خلیج فارس سفر کند که عباس عراقچی وزیر خارجه کشورمان قبل از آن با این سه کشور رایزنی لازم را انجام داده بود.

حالا ترامپ آمده است و در راستای آن ایران نیز در حال مذاکره غیر مستقیم با این کشور است. از سوی دیگر اسرائیل نیز به توافق آتش‌بس پایبند نیست و مردم غزه را زیر بمباران و محاصره غذایی قرار داده است. در همین حال روز پنجشنبه نیز استانبول میزبان دو رئیس جمهور است. دیدار احتمالی و توافق احتمالی پوتین و زلنسکی ممکن است ترامپ را به استانبول هم بکشاند.

با اینحال اسرائیل همچنان در برنامه سفر او قرار ندارد امری محال در تاریخ ایالات متحده! این در حالی است که ترامپ برخلاف سفر دور اول ریاست جمهوری خود در 2017 اینبار توافق های اقتصادی و نظامی خود را به دور از منافع اسرائیل با سعودی انجام داد که این هم باز امری محال در تاریخ ایالات متحده بود. با این تفاسیر اسرائیل خشمگین تر از همیشه است چراکه فعلا در این بازی منطقه حذف شده است.

در همین باره با دکتر هادی برهانی کارشناس ارشد مطالعات اسرائیل گفتگویی داشتیم؛ همراه ما باشید....

در جریان حضور ترامپ در عربستان نیز یک موشک حوثی از کنار مرزهای عربستان به سوی اسرائیل پرواز کرد

***در آستانه سفر دونالد ترامپ به خاورمیانه، منطقه شاهد تحولات مهمی بوده است. این تحولات را چگونه می بینید؟
این تحولات به وضوح نشاندهنده یک تحول مهم در منطقه است. راه ترامپ در خاورمیانه از راه نتانیاهو جدا شده است و ترامپ بدون توجه به اسرائیل و نتانیاهو راه خود را می رود. این مهم در چندین حوزه حساس اتفاق افتاده است. اولا آمریکا به رغم مخالفت اسرائیل و بدون اطلاع آن مذاکرات با ایران را آغاز کرد و همچنان بر مذاکره با ایران برای حل و فصل اختلافات هسته ای تاکید می کند در حالیکه اسرائیل چاره کار ایران را در حمله به مراکز هسته ای ایران و نابود کردن آن می داند. در حوزه دیگر، یمن، این داستان به شکل شدیدتری تکرار شد. ترامپ بدون مشورت با اسرائیل یا در نظر گرفتن آن با حوثی های یمن مذاکره و آتش بس کرد. و در این مذاکرات به حملات حوثی ها به اسرائیل وقعی ننهاد. این توافق پس از حمله موشکی حوثی ها به فرودگاه تل آویو اعلام شد. حتی امروز در جریان حضور ترامپ در عربستان نیز یک موشک حوثی از کنار مرزهای عربستان به سوی اسرائیل پرواز کرد. آمریکا کاملا خود را از این مسئله کنار کشیده و اسرائیل را با حملات حوثی تنها گذاشته است. در حوزه اخیر، باز دولت ترامپ بدون اطلاع و رضایت اسرائیل با حماس مذاکره کرد که به آزادی یک گروگان آمریکایی انجامید. در این مذاکره، آمریکا به طور استثنایی حماس را گروه تروریستی ننامید و همچنین از حمله (اسرائیل) به غزه به عنوان حمله ای وحشیانه نام برد. همه اینها نشان می دهد ترامپ می خواهد به شعار خود در باره «اول آمریکا» عمل نموده و منافع آمریکا را فدای اسرائیل نکند. آمریکا در این تحولات منافع خود را دنبال کرد و برخلاف توقع اسرائیل نسبت به منافع اسرائیل بی توجهی در پیش گرفت.

برخلاف تصور اسرائیل ترامپ عقد قراردادهای نظامی را منوط به توافق ابراهیم نکرد/اسرائیل از روابط دو کشور کنار گذاشته شد

***به نظر می رسد در سفر ترامپ به عربستان نیز نشانه های دیگری از این تحول مهم و راهبردی دیده می شود.
بله همین طور است. این داستان در سفر ترامپ به عربستان نیز ادامه پیدا کرد. آمریکا، برخلاف توقع اسرائیل و منافع آن، عقد قراردادهای تسلیحاتی یا اتمی را منوط و مشروط به عادی سازی عربستان با اسرائیل ننمود و در واقع اسرائیل را از روابط دو کشور کنار گذاشت. همچنین ترامپ بنا به درخواست محمد بن سلمان همه تحریمهای سوریه را لغو کرد که این نیز برخلاف خواست اسرائیل است. اسرائیل به شدت خواهان انزوای حکومت جدید سوریه و تداوم تحریمهای بین المللی علیه آن است و همچنان آن را یک حکومت تروریستی می خواند. همچنین ترامپ موافقت کرده با الشرع رئیس حکومت سوریه در عربستان دیدار نماید. هیچ کدام از اینها مورد پسند تل آویو نیست و اسرائیل اینها را مغایر اهداف خود در منطقه می داند.

اسرائیل بازنده اصلی این سفر و نتایج آن است/دستاوردهای این سفر در مجموع به نفع کشورهای اسلامی منطقه است

*** با این تحلیل حالا ارزیابی و پیش بینی شما از نتایج سفر ترامپ به منطقه چیست؟آیا می توان دستاوردی برای رئیس جمهور آمریکا متصور بود؟
فکر می کنم اسرائیل بازنده اصلی این سفر و نتایج آن است. آمریکا، قدرت اول جهان و حامی اصلی اسرائیل، در اولین سفر خارجی خود به کشورهای اسلامی رقیب در منطقه، به عربستان و قطر و امارات و شاید ترکیه سفر می کند و روابط خود را با این کشورها تقویت می نماید و امتیازات مهمی را با این کشورها رد و بدل می کند اما دیداری از اسرائیل (که در همین منطقه واقع است) نمی کند. توافقات و نتایج سفر هم در حوزه سوریه، هم در حوزه عربستان، هم در حوزه ایران و هم در حوزه فلسطین وغزه هیچ کدام به نفع اسرائیل ارزیابی نمی شود. به نظر می رسد ترامپ تحت فشار کشورهای اسلامی به ویژه عربستان و قطر می خواهد به اسرائیل برای پایان حمله به غزه و پایان محاصره آن فشار بیاورد. اعزام هیاتی از سوی اسرائیل به قطر برای از سرگیری مذاکرات آتش بس با حماس در همین راستا و تحت فشار آمریکا ارزیابی می شود. دستاوردهای این سفر در مجموع به نفع کشورهای اسلامی منطقه ارزیابی می شود. این کشورها به دلیل این سفر و نتایج آن در موقعیت نسبی بهتری نسبت به اسرائیل قرار می گیرند و این برای اسرائیل که همواره از سوی آمریکا تقویت می شده، دردناک است.

سفر ترامپ به ضرر ایران نیست بلکه به نفع آن است/ایران هم می‌تواند از مواهب منطقه سهم بزرگتر و درخوری داشته باشد

***ارزیابی شما از چشم انداز ایران و منافع منطقه ای آن در سفر رئیس جمهور آمریکا به خلیج فارس چیست؟

در این سفر تحولات اقتصادی و تکنولوژیکی زیادی در منطقه رقم می خورد که ایران از آن بی بهره است. این ربطی به شرایط روز ندارد. ایران به دلیل تاریخ روابط خارجی خود پس از انقلاب در منطقه و جهان منزوی شده و تحت فشار ابرقدرتهای جهان قرار دارد و این انزوا امکان پیشرفت و تحرک در این حوزه ها را از ایران گرفته است. اما از نظر مسائل روز، این سفر به ضرر ایران ارزیابی نمی شود بلکه حتی می تواند به نفع آن باشد. زیرا الان مسئله اصلی سیاست خارجی ایران مذاکرات هسته ای با آمریکا است. کشورهای عربی منطقه طرفدار این مذاکرات و خواهان موفقیت آن هستند و بعید نیست در سفر ترامپ به منطقه بتوانند آمریکا را به مصالحه و توافق با ایران مجاب نمایند. عربستان و قطر در این حوزه فعال هستند و دیپلماسی آنها می تواند تاثیرگذار باشد. علاوه بر این، همه ضررهای اسرائیل از این سفر می تواند به نفع تقویت موضع ایران در منطقه ارزیابی شود. ایران نباید در موضعگیری دچار احساس شود و صحنه های دیدار و دوستی کشورهای عربی و آمریکا را نگران کننده ببیند. همه کشورها در دنیای امروز به دنبال منافع ملی خود هستند. ایران نیز با اتخاذ موضعی عقلایی می تواند از منافع ملی خود دفاع کند و از مواهب منطقه سهم بزرگتر و درخوری داشته باشد.

*** داستان تغییر نام خلیج فارس را چگونه می بینید؟ ظاهرا ترامپ در سخنرانی دیشب خود هم اشاره ای به این موضوع داشته است.
اشاره ترامپ به موضوع اشاره مبهم و بی خاصیتی بود. او گفت ایران می خواست این خلیج خلیج ایران باشد اما من نگذاشتم. از این عبارت و موضع گیری چیزی به نفع خلیج عربی در نمی آید. منظور از خلیج ایران در تعبیر ایشان مبهم است. احتمالا منظور وی این بوده که ایران می خواسته بر این خلیج حاکم باشد و نام خلیج فارس مدنظر نبوده است.

  عربستان و قطر حامی نامگذاری خلیج عربی نیستند/نام خلیج عربی از گور ناسیونالیسم عربی مانند عراق بعثی و مصر ناصری درآمده است

***خانم انصاری نماینده ایرانی تبار کنگره آمریکا گفته اهدای هواپیمای شخصی به ترامپ از سوی قطر با تغییر نام خلیج فارس در ارتباط است.
هیچ نشانه ای از علاقه کشورهای عربی میزبان ترامپ به ویژه قطر و عربستان به چنین موضع گیری از سوی آمریکا در دست نیست. این کشورها اکنون دیپلماسی و دوستی و همکاری با ایران را ترجیح می دهند. اصلا عربستان و قطر حامی نامگذاری خلیج عربی نیستند. این دو کشور واژه «خلیج» را ترجیح می دهند. نام خلیج عربی از گور ناسیونالیسم عربی مانند عراق بعثی و مصر ناصری درآمده است و به کشورهای پادشاهی و محافظه کار عرب تحمیل شده است والا اسلام گرایان و محافظه کاران عرب علاقه جدی به این نامگذاری ندارند. این نامگذاری تحریف آمیز ریشه ناسیونالیستی دارد و موضع خانم انصاری را هم می توان نوعی موضع گیری ناسیونالیستی متقابل، و نه بیطرفانه، از این سوی داستان به شمار آورد.

متاسفانه ما با زبان تلخ همه کشورها را در دنیا ناراحت و از خود دور کرده ایم

*** آیا تقویت روابط اقتصادی و تکنولوژیکی میان کشورهای عربی منطقه و آمریکا به خودی خود مغایر منافع ایران در منطقه نیست؟
می توان چنین نگاهی به موضوع داشت اما جهان امروز جهان رقابت و فعالیت و توسعه است. راه برای ما نیز باز است. ما نمی توانیم چون خود در این مسیر قرار نگرفته ایم جلوی پیشرفت بقیه را بگیریم. برای اینکه عقب نمانیم و از مواهب منطقه برخوردار باشیم ما نیز باید به میدان بیاییم و با تقویت روابط با قدرتهای جهان و کشورهای دیگر در مسیر پیشرفت و تعامل با جهان قرار بگیریم. راه پیشرفت بدگویی علیه دیگران نیست. متاسفانه ما با زبان تلخ همه کشورها را در دنیا ناراحت و از خود دور کرده ایم. ادامه این روش وضعیت ما را بدتر خواهد کرد. راه درست اصلاح این مسیر و روی آوردن به دوستی و همکاری با جامعه بین المللی به ویژه کشورهای همسایه و منطقه است.

315 315