رسول سلیمی: در ۱۴ فروردین ۱۴۰۴، پست‌هایی در شبکه ایکس و گزارش‌هایی در برخی رسانه‌ها مدعی شدند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، ممکن است در سفر آتی به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، نام خلیج فارس را به «خلیج عربی» تغییر دهد. اگرچه این خبر از سوی کاخ سفید یا منابع رسمی تأیید نشده، واکنش‌های تند مقامات ایرانی و کاربران شبکه‌های اجتماعی نشان‌دهنده حساسیت بالای این موضوع است.
عباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان، در پستی در ایکس نوشت: «هرگونه تلاش برای تحریف نام خلیج فارس، توهینی به تاریخ و هویت ایران است و با پاسخ قاطع مواجه خواهد شد.» این شایعه، که در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا مطرح شده، پرسش‌هایی درباره استراتژی خاورمیانه‌ای ترامپ و تأثیر آن بر دیپلماسی منطقه‌ای ایجاد کرده است. آیا این سورپرایز احتمالی بخشی از برنامه‌ای بزرگ‌تر است؟ چگونه می‌تواند مذاکرات هسته‌ای را تحت تأثیر قرار دهد؟
خلیج فارس از قرن شانزدهم میلادی در اسناد تاریخی و نقشه‌های جهانی با این نام شناخته شده است. اما کشورهای عربی، به‌ویژه از دهه ۱۹۶۰، اصطلاح «خلیج عربی» را ترویج کرده‌اند، اقدامی که ایران آن را توهین به هویت تاریخی خود می‌داند. شایعه تغییر نام توسط آمریکا، که از زمان تأسیس سازمان ملل در سال ۱۳۲۴ به طور مداوم از «خلیج فارس» استفاده کرده، می‌تواند چرخشی بی‌سابقه باشد. ناظران سیاسی می گویند این شایعه، نشانه‌ای از تلاش ترامپ برای جلب رضایت کشورهای خلیج فارس در برابر ایران است. اما این اقدام چه متغیرهایی را به حرکت درمی‌آورد؟
فشار اعراب برای ایجاد دیوار آهنین در برابر ایران
ترامپ، که در بهمن ۱۴۰۳ به کاخ سفید بازگشت، از ابتدا روابط با کشورهای عربی، به‌ویژه عربستان سعودی، را در اولویت قرار داده است. اما در این میان برخی رسانه های فارسی زبان مقیم خارج از کشور از جمله ایران اینترنشنال با انتشار خبری تاییدنشده گزارش دادند که سفر احتمالی ترامپ به کشورهای خلیج فارس، با هدف امضای توافق‌های اقتصادی و نظامی جدید برنامه‌ریزی شده است. از این رو شایعه تغییر نام خلیج فارس، که برخی کاربران ایکس آن را «هدیه‌ای به ریاض» خوانده‌اند، می‌تواند بخشی از این استراتژی باشد.
در همین حال، وال استریت ژورنال تحلیل کرد که کشورهای عربی، به‌ویژه عربستان و امارات، سال‌هاست خواستار به رسمیت شناختن نام جعلی «خلیج عربی» توسط آمریکا هستند. این اقدام می‌تواند حمایت این کشورها را در برابر فشارهای اقتصادی جهانی، به‌ویژه پس از تنش‌های دریای سرخ، تضمین کند. اما این ژست دیپلماتیک، مذاکرات هسته‌ای با ایران را پیچیده‌تر کرده است. در همین راستا سی‌ان‌ان گزارش داد که این شایعه، اعتماد ایران به مذاکره‌کنندگان آمریکایی را تضعیف کرده است.
از سوی دیگر به گفته کارشناسان روابط بین الملل، شایعه تغییر نام خلیج فارس، پیامی مستقیم به تهران است. نیویورک تایمز تحلیل کرد که این اقدام احتمالی، بخشی از استراتژی «فشار حداکثری» ترامپ برای انزوای ایران است. اما دیپلمات های با سابقه وزارت خارجه معتقدند این شایعه می تواند شکاف سیاسی بین ایران و امریکا را به شکافی هویتی تبدیل کرده و بیش از هر زمان، مذاکرات را با بن بست مواجه کند. در همین راستا محمدجواد ظریف، در ایکس نوشت: «این شایعه، خشم هر ایرانی میهن‌دوستی را برمی‌انگیزد. خلیج فارس، نماد هویت ماست.»
این در حالی است که کارشناسان علوم سیاسی، این شایعه را بخشی از «جنگ روانی» برای فشار بر ایران در مذاکرات خوانده‌اند و معتقدند این شایعه، بخشی از رقابت بزرگ‌تر میان آمریکا، چین و روسیه است. چرا که عربستان و امارات به دنبال تقویت روابط با چین هستند و شایعه تغییر نام، تلاشی از سوی ترامپ برای بازگرداندن این کشورها به مدار واشنگتن است. از این رو این اقدام، پیامی به پکن است که آمریکا نفوذ خود را در خاورمیانه حفظ خواهد کرد.
اگرچه این شایعه در آمریکا نیز بحث‌برانگیز شده است. در همین حال آسوشیتدپرس گزارش داد که کاخ سفید از اظهارنظر درباره این موضوع خودداری کرده است. نیویورک تایمز نیز تاکید کرد که این اقدام می‌تواند مشابه تلاش قبلی ترامپ برای تغییر نام خلیج مکزیک به مناقشات حقوقی منجر شود.
تأثیر بر مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا
مذاکرات هسته‌ای، که با میانجی‌گری عمان در جریان است، به دنبال توافقی برای نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران در ازای کاهش تحریم‌هاست. اما همانگونه که سی‌ان‌ان گزارش داده، این مذاکرات، با وجود پیشرفت‌های اولیه، شکننده هستند و شایعه تغییر نام خلیج فارس، این شکنندگی را تشدید کرده است. آنچنان که عراقچی نیز تأکید کرده که «تحت فشار مذاکره نخواهیم کرد.» از سوی دیگر، این شایعه می‌تواند کشورهای عربی را به حمایت از موضع آمریکا در مذاکرات تشویق کند. کارشناسان روابط بین الملل معتقدند با انتشار چنین شایعه ای و تا قبل از سفر ترامپ به خاورمیانه، برای مذاکرات هسته‌ای، دو سناریو محتمل است: نخست، ایران ممکن است مذاکرات را تعلیق کند تا فشار داخلی را مدیریت کند. دوم، تهران ممکن است از این شایعه برای کسب امتیازات بیشتر، مانند کاهش تحریم‌ها، استفاده کند.
شایعه تغییر نام خلیج فارس به «خلیج عربی» توسط دونالد ترامپ، سورپرایزی خاورمیانه‌ای است که می‌تواند معادلات منطقه را تغییر دهد. این اقدام احتمالی، برای جلب رضایت کشورهای عربی، فشار بر ایران و رقابت با چین طراحی شده، اما مذاکرات هسته‌ای حساس با ایران را در معرض خطر قرار داده است. خشم مردم ایران، نگرانی اسرائیل و اختلافات داخلی در آمریکا، این شایعه را به یک قمار دیپلماتیک تبدیل کرده است. آیا این سورپرایز به پیروزی منجر خواهد شد، یا جرقه‌ای برای تنش‌های بزرگ‌تر خواهد بود؟
311213
