نزدیک به ۴۰ سال از فاجعه‌‌ی هسته‌ای چرنوبیل گذشته و اکنون، امیدهایی برای بازگشت کشاورزی به این سرزمین خالی از سکنه به چشم می‌خورد. پژوهش‌های تازه نشان می‌دهند بخش‌های وسیعی از زمین‌های اطراف منطقهی ممنوعه در شمال اوکراین، حالا از نظر ایمنی برای کشت محصولات رضایت‌بخش هستند.
به گزارش زومیت، فاجعه چرنوبیل در سال ۱۹۸۶، مقادیر بسیار زیادی از مواد پرتوزا را وارد جو کرد و باعث آلودگی گسترده‌‌ی خاک، منابع آبی و پوشش گیاهی شد. برخی از این مواد نسبتاً زود تجزیه شدند؛ اما عناصر خطرناکی مانند سزیم ۱۳۷ با نیمه‌عمری حدود ۳۰ سال، همچنان در محیط باقی مانده‌اند. یکی دیگر از تهدیدهای جدی، استرانسیم ۹۰ است که به‌راحتی، از طریق خاک جذب گیاهان و سپس، وارد زنجیره غذایی می‌شود.
برای مهار فاجعه، مقامات شوروی سابق منطقه‌ای به وسعت ۴٬۲۰۰ کیلومتر مربع را به‌طور کامل تخلیه کردند. این منطقه که به «منطقه ممنوعه» معروف است، تا امروز بدون سکنه باقی مانده و به بهشتی برای حیات‌وحش بدل شده است. در کنار آن، منطقهی دیگری به وسعت ۲ هزار کیلومتر مربع با عنوان «منطقه اسکان اجباری» شکل گرفت؛ اگرچه این منطقه هیچ‌گاه به‌طور کامل تخلیه نشد، هنوز استفاده از زمین‌هایش به‌دلیل نگرانی‌های مربوط به آلودگی محدود است.
پژوهشگران بریتانیایی و اوکراینی با هدف بررسی دوباره وضعیت این اراضی، به منطقه بازگشتند و مطالعات جدیدی را آغاز کردند. در این بررسی‌ها، با استفاده از نمونه‌برداری از خاک و اندازه‌گیری تابش گاما، مشخص شد میزان پرتویی که کشاورزان احتمالی در این مناطق تجربه می‌کنند، نه‌تنها از حد مجاز تعیین‌شده در اوکراین، بلکه از سطح پرتوزایی طبیعی نیز که انسان‌ها به‌طور روزمره در سراسر جهان با آن روبه‌رو هستند، بسیار پایین‌تر است. سطح سزیم ۱۳۷ نیز در این مناطق آن‌قدر پایین گزارش شد که امکان کشت بسیاری از محصولات غذایی به‌صورت ایمن فراهم است.
در ادامه‌ی تحقیقات، تیم پژوهش با راه‌اندازی زمینی آزمایشی به وسعت ۱۰۰ هکتار در منطقه ژیتومیر، روشی ساده اما کارآمد برای سنجش میزان آلودگی خاک را ابداع کرد. در این زمین آزمایشی، احتمال جذب مواد پرتوزا توسط محصولاتی مانند سیب‌زمینی، غلات، ذرت و آفتابگردان بررسی و سپس، نتایج آزمایش‌ها به پایه‌ای برای ارزیابی دقیق‌تر قابلیت کشاورزی در منطقه تبدیل شد.
بر مبنای داده‌های به‌دست‌آمده، پژوهشگران اعتقاد دارند که بخش‌های بزرگی از «منطقه اسکان اجباری» به‌شرط رعایت دقیق استانداردها، می‌تواند دوباره برای کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد. تخمین زده می‌شود که تا ۲۰ هزار هکتار از زمین‌های بی‌کاربرد، قابلیت بازگشت به چرخه تولید کشاورزی را دارند.
با وجود نتایج امیدوارکننده، هنوز محدودیت‌هایی وجود دارد. به‌ویژه گیاهان خانواده‌ی باقلاییان، مانند نخود، لوبیا و عدس، به‌دلیل جذب بالای مواد پرتوزا از خاک، برای کشت در این مناطق مناسب نیستند و باید از فهرست محصولات قابل کشت کنار گذاشته شوند.
پرسش درباره‌ی بازگشت کشاورزی به زمین‌های چرنوبیل، از دهه ۱۹۹۰ تاکنون مطرح بوده است. حتی برخی کشاورزان به‌صورت غیررسمی به فعالیت در این مناطق پرداخته‌اند. از جمله اقدامات جالب توجه در این زمینه، پروژه‌ای بود که شماری از پژوهشگران همین تیم در آن شرکت داشتند: تولید ودکایی با نام «اتمیک» از محصولات و آب‌های به‌دست‌آمده در نزدیکی چرنوبیل. هدف این پروژه، اثبات ایمنی و توانایی استفاده مجدد از این سرزمین متروک برای حمایت از جوامع محلی بود.
یافته‌های مطالعه در نشریه Environmental Radioactivity منتشر شده است.
