به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، گفتگوی ویژه خبری شبکه خبر با حضور آقای مهدی سنایی؛ مشاور سیاسی رئیس جمهور به بررسی سیاست خارجی دولت چهاردهم پرداخت.
مقدمه: نشست فصلی شورای حکام بین‌آلمللی انرژی اتمی بعدازظهر امروز آغاز به کار کرده و به احتمال بسیار زیاد تصویب قطعنامه ضد ایرانی اتفاق خواهد افتاد بر اساس پیش‌بینی‌هایی که وجود دارد و پیش‌نویس متنی که منتشر شده و امشب به این بهانه به موضوع سیاست خارجی ورود خواهیم کرد و در ذیل آن به دیگر موضوعات هم خواهیم پرداخت.
سؤال:، چون بحث شورای حکام و آن قطعنامه خیلی داغ است اگر موافقید با همین آغاز کنیم، چون دقایقی پیش بود که آن متن پیش‌نویس قطعنامه ضد ایرانی شورای حکام منتشر شده و گفته شده که تا بهار ۱۴۰۴ به ایران فرصت همکاری با آژانس داده شده. گروسی؛ مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در یک نشست خبری که شرکت کرد، برخی از موضوعات درباره تأسیسات هسته‌ای ایران را رد کرد، آن جایی که از او سؤال شد راجع به حمله ادعایی رژیم صهیونیستی به سایت پارچین، او گفت ما آن جا را به عنوان یک سایت هسته‌ای شناسایی نمی‌کنیم و مواد هسته‌ای در آن جا شناسایی نکردیم. ولی در مجموع این فضای سیاسی بر آژانس، شورای حکام و این قطعنامه‌ای که بناست احتمالاً تصویب شود، حاکم بوده، تحلیل و ارزیابی شما در مجموع چیست؟
مهدی سنایی؛ مشاور سیاسی رئیس جمهور: موضوع هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و تعاملات در این حوزه تازه نیست، فراز و فرود‌های بسیاری هم داشته، اما آن چه مربوط به این مقطع تاریخی است؛ در سفر هفته گذشته گروسی که از طرف آژانس صورت گرفت و با دستور کار پرونده ایران، گفتگو‌های خیلی خوبی صورت گرفت، ملاقات‌هایی که در این جا انجام داد و در نهایت هم ملاقاتی که با رئیس جمهور انجام داد، همه چیز از موضع تعامل بود، شاید علت آن این بود که حضور، گفتگو‌ها و مذاکراتی که صورت گرفت، مبتنی بر مسائل فنی بود و مجموعاً گروسی با رضایت خاطر از ایران برگشت و احساس می‌کرد که گام‌هایی در حوزه گفتگو در مسائل فنی به سمت جلو برداشته شده، بنابراین می‌شود گفت که تا هفته گذشته پرونده هسته‌ای و موضوع هسته‌ای ایران نزد آژانس از دو ویژگی برخوردار بود؛ یکی این که بحث‌های فنی مطرح بود و در حوزه فنی هم پیشرفت حاصل شد و دوم این که مبتنی بر تعامل؛ یعنی هم از طرف ایران اعلام شده بود که ایران بنای تعامل با آژانس دارد و هم این که گروسی هم در مذاکرات خود با مقامات ایرانی بار‌ها ابراز کرد که می‌خواهد اژانس از حواشی سیاسی پرهیز کند و این که پرونده روی همان ریل فنی حرکت کند. اما آن چه که از دیروز شاهد آن هستیم؛ طبیعتاً مسائل سیاسی است که به عنوان حاشیه این موضوع مطرح شده است. گروسی هم در گفتگویی که امروز داشت اشاره کرد که از چهار محلی هم که مورد بحث است؛ دو محل آن کاملاً بسته شده و مورد بحث نیست و دو مکان دیگر هست که باید از نظر آژانس بحث و بررسی بیشتری روی آن شود. گزارش مثبتی ارائه شد، منتها این که کشور‌های اروپایی عزم کردند که بیانیه‌ای که بیانیه سیاسی محسوب می‌شود، ارائه کنند یا این که مهلتی تعیین کنند. این اقدام سازنده‌ای نیست. من فکر می‌کنم نه تنها در بحث هسته‌ای و تعاملات ایران و آژانس و جلسه شورای حکام بلکه به صورت کلی در روابط ایران و اروپا دو مسیر پیش رو است؛ یکی این که اروپا از باب تعاملی که به خصوص دولت چهاردهم باز کرده و ایده‌هایی که رئیس جمهور دارد استفاده کند و بهره ببرد و به پیشرفت‌هایی در حوزه‌های مختلف طرفین دست پیدا کنند، یا این که وارد یک ریل سیاسی شود و مسائل حاشیه‌ای دیگری که در گفتگو‌ها هم گاهی کشورها و طرف‌های اروپایی مطرح کردند به میان بیاورد. این به نفع طرفین نیست و سازنده نیست در این موضوع خاص. من توصیه خودم به کشور‌های اروپایی این است که از فرصت دولت چهاردهم استفاده کنند و از فرصتی که برای تعامل؛ دولت چهاردهم گشوده، استفاده کنند و به جای تشدید اوضاع، مسائل را روی میز بگذارند و به هر حال فرصتی را....
بیانیه شورای حکام علیه ایران، پاسخ متناسبی دریافت میکند
سؤال: الان که دولت چهاردهم مستقر شده و شما هم اشاره کردید آقای پزشکیان؛ رئیس جمهور باب تعامل را باز کردند و یک پیام‌های مثبتی برای اروپا صادر شد که به هر حال این دولت یک بنای تعامل شاید مضاعفی حتی با دنیا می‌خواهد داشته باشد. الان اروپا با چه هدفی دنبال صدور چنین قطعنامه‌ای است؟
سنایی: روابط با اروپا در شرایط خوبی نیست، یعنی روابط ایران و اروپا در شرایط خوبی نیست و این اقدام اروپا می‌تواند یک نوع تشدید اوضاع محسوب شود، در حالی که مسائل مختلفی ازجمله اوکراین تا مسائل دیگری که روابط ایران و اروپا هم فراز و فرود‌های بسیاری داشته است. به هر حال بسیاری از کشور‌های دنیا علاقه‌مندند که اروپا یک اروپای مستقل باشد و بتواند سیاست مستقلی را در مسائل قاره خود و در مسائل دنیا پیش بگیرد، اگر چنین سیاستی را اروپا پیش بگیرد، طبیعتاً با این بابی که ایران برای گفتگو باز کرده، طبیعتاً فرصتی برای بررسی مسائل مختلف و یک نوع حرکت به جلو فراهم می‌شود، اما اگر تحت تأثیر مسائل سیاسی و موضوعاتی مثل اوکراین یا موارد دیگری که طرح می‌کنند، به جای این که موضوعی و مسائلی را برای گفتگو طرح می‌کنند، اقدامات غیرسازنده‌ای را شروع کنند. اینها به نفع هیچ یک از طرفین نیست، جمهوری اسلامی ایران هم در همه دهه‌های گذشته این را اثبات کرده که در دفاع از حقوق خود خیلی مصمم است و کوتاه نمی‌آید. در مورد این موضوع هم اعلام شده که حتماً اگر اقدام غیرسازنده‌ای شورای حکام انجام دهد و بیانیه‌ای صادر شود، ایران هم پاسخ متناسبی خواهد داد.
سؤال: الان این قطعنامه اگر صادر شود، تبعات آن برای ما چه خواهد بود؟ خیلی تبعات بالایی خواهد داشت که ما از الان می‌گوییم اگر تصویب شود، اقدام متقابل انجام می‌دهیم؟
سنایی: بیانیه؛ آن چه که تهیه شده، بیشتر یک بیانیه سیاسی است و یک بند فنی دارد و از یک جهت غیرسازنده است که به هم زننده ریل و مسیر گفتگوست و مختل کردن روندی است که برای گفتگو فراهم شود. یک نوع شروع خوبی نیست.
سؤال: این قطعنامه این قابلیت را ندارد که پرونده ما را مجدد ارجاع دهد به شورای امنیت؟
سنایی: ما کشورمان باید حساس باشد طبیعتاً، چون در پرونده هسته‌ای ما دوره‌های مختلفی را داشتیم، آن چه که صادر خواهد شد؛ یک نوع تشدید اوضاع است، البته درخواست خواهد شد که یک گزارش جامعی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران، آژانس تهیه کند. به صورت شفاف اگر بخواهم پاسخ دهم؛ اگر یک بیانیه‌ای صادر نشود یا این که گفتگویی در این زمینه آغاز می‌شد، شروع یک روندی برای حل و فصل مسائل بود، اما این می‌تواند شروعی برای تشدید اوضاع باشد بین ایران، آژانس و کشور‌های اروپایی و الا خود این قطعنامه و بیانیه به صورت خاص؛ نه، به هر حال بار حقوقی ویژه‌ای ندارد.
سؤال: چند شب پیش آقای عراقچی که اینجا تشریف آوردند گفتند زمانی که گروسی آمد، از او پرسیدم که سفر شما فنی است یا سیاسی؟ او برگشت گفت که سؤال خوبی است، هرچند که بعد اعلام کرد رویکرد فنی دارم، ولی خود گروسی می‌داند که بالأخره رویکرد‌های آژانس؛ گرایشات سیاسی امر است. شما به عنوان مشاور سیاسی رئیس جمهور مشخصاً در این فقره در ارتباط با نوع تعامل ایران با آژانس، یعنی آژانسی که شما مدام با آن همکاری‌های متعدد در قالب آن نظام‌های پادمانی دارید، ولی گزارش‌هایی که می‌آید یا جلسات شورای حکام، قطعنامه‌هایی که صادر می‌شود؛ همخوان با میزان همکاری و مشارکت ایران نیست، فکر می‌کنید در مشورت شما به دولت و آقای رئیس جمهور برای تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، چه راهکاری را پیشنهاد می‌کنید؟
سنایی: مسیر پیش رو ایران، آژانس و به خصوص ایران و دولت‌های اروپایی؛ چون این ابتکار سه کشور اروپایی است و در واقع الان کشور‌های اروپایی هستند که به نوعی آوانگارد و پیشگام صدور بیانیه و یک نوع اقدام علیه ایران می‌شوند در آژانس. مسیر پیش‌رو روشن است؛ برای فرصتی که فراهم کرده برای گفتگو و تعامل؛ چه در حوزه پرونده هسته‌ای، چه در مسائل دیگر، فکر می‌کنم بهترین انتخاب برای اروپا؛ استفاده از این فرصت است و طبیعتاً این که اگر موضوعاتی است، آنها برای گفتگو روی میز قرار داده شود و آنها برای نتیجه گرفتن در روابط دوجانبه بین ایران و کشور‌های اروپایی و آژانس و همین طور روابط کلی در حوزه سیاست خارجی ایران می‌تواند از آن استفاده شود، اما این اقدام؛ اقدام سازنده‌ای نیست، آنها ممکن است دلایلی و ادعا‌هایی دارند چه در حوزه پرونده هسته‌ای و چه حوزه‌های دیگر، ولی فکر می‌کنم که دولت و به صورت کلی؛ کشورمان به هیچ وجه مایل به تشدید اوضاع نیست و مایل به تعامل است و در سفر گروسی هم این را اثبات کرد و نتیجه‌گیری گروسی از سفر هم همین بود که یک پیشرفتی حاصل شده و به این ترتیب می‌شود حاشیه‌ها را کنار زد و متن را پیش برد که تعامل ایران و آژانس است؛ بنابراین باید تلاش کنیم که در سمت آژانس چه در سمت دیپلماسی ما؛ این که مسیر گفتگو بسته نشود و این تعامل تداوم پیدا کند و سوء تفاهمات برطرف شود. عرض کردم یک چیزی هم بر همه طرف‌های ایران روشن است؛ این که ایران روی دفاع از حقوق خود؛ قاطع و جدی است و با لحاظ این ها؛ چه آژانس، چه کشور‌های اروپایی امیدواریم که از فرصت گفتگویی که برای طرفین فراهم شده؛ استفاده کنند.
سؤال: با توجه به این که تقریباً پیش بینی همه این است که این قطعنامه صادر می‌شود، یعنی فضای شورای حکام و پیش نویسی که منتشر شده؛ این است که این قطعنامه تصویب شود، پیش از این مقامات رسمی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده بودند که در صورت تصویب این قطعنامه، جمهوری اسلامی ایران اقدام متقابل و فوری خود را انجام خواهد داد، آیا می‌شود گفت ما مشخصاً چه اقدامی خواهیم داد؟ گزینه‌های ما روی میز چیست؟ و آیا در تعامل و همکاری ما با آژانس هم بازنگری صورت خواهد گرفت؟ سطح این همکاری ممکن است کاهش پیدا کند؟
سنایی: ایران پاسخی را آماده کرده و در سفر گروسی هم به ایشان گفته شده و امروز هم نمایندگان ایران در آژانس ابلاغ کردند به طرف‌ها که چنانچه بیانیه‌ای صادر شود، اقدام و پاسخ متناسبی ایران خواهد داد. البته اقدام در برابر اقدام است، این به معنای این نیست که باب گفتگو‌ها بسته می‌شود. فکر می‌کنم که سیاست ایران به صورت کلی و سیاست دولت این است که از فرصت تعامل استفاده کند و از همه ظرفیت به این منظور بهره بگیرد.
سؤال: و حتی باز تأکید بر این شده بود که به محض این که تصویب شود، ما فوراً این اقدام را انجام خواهیم داد؟
سنایی: بله، این تصمیمات گرفته شده.
سؤال: آیا مشخصاً معلوم است از چه روزی؟ یعنی اگر امشب مثلاً تصویب شود، از فردا ما...؟
سنایی: بله، تصمیم روشن این است که مصوب است از طرف دولت و نظام؛ این که چنانچه بیانیه‌ای صادر شود و اقدام غیرسازنده‌ای آژانس انجام دهد، ایران هم پاسخ متناسبی....
سؤال: ولی این که پاسخ دقیقاً چه خواهد بود را هنوز تحفظ دارید در بیان آن؟
سنایی: بله.
کشور ما تجربه تلخی از گفتگو با آمریکا دارد
سؤال: یک موضوعی که در رسانه‌ها پیچید؛ بحث ملاقاتی بود که شایع شده بود بین ایلان ماسک و آقای ایروانی صورت گرفته که البته وزارت خارجه چه سخنگو چه آقای وزیر صراحتاً این را تکذیب کردند، اما در بحث مذاکره با آمریکا؛ بالأخره ما یک تجربیاتی داشتیم به ویژه در دوره ترامپ و بعد از برجام دیدیم که آنها بدون یک بهانه مشخص حقوقی از برجام خارج شدند و آن سیاست فشار حداکثری علیه ایران را آغاز کردند. با توجه به این تجربه تلخی که ما با آمریکایی‌ها داشتیم به ویژه در حوزه برجام، آیا همچنان توصیه می‌شود که باب مذاکرات جدیدی در این زمینه باز شود یا فکر می‌کنید که این تجربه؛ این باب را کاملاً بسته است؟
سنایی: در سیاست‌های کلی جمهوری اسلامی ایران مذاکره و تعامل جز با رژیم صهیونیستی، با هیچ کشور دیگری منع نشده، بنابراین دیپلماسی و گفتگو هم ابزار سیاسی است برای حل و فصل مسائل در صحنه بین‌المللی، در حوزه روابط بین‌الملل؛ منتها این که از این ابزار به چه شکل و در هر موقعیتی چگونه استفاده شود. این است که مورد بحث است. همین طور که اشاره کردید متأسفانه کشور ما تجربه تلخی از گفتگو با امریکا و تعامل با این کشور در سال‌های گذشته داشته، به صورت مشخص هم در موضوع برجام، خروج امریکا از برجام، ایران با این فرضیه که هر سند و هر توافقی یک نوع به پیش و جلو آمدن طرفین برای گفتگو نیاز دارد، واقعاً در این مسیر ایران قدم برداشت در برجام. یک نوع بده، بِستان است طبیعتاً هر سند و توافقی در عرصه بین‌الملل که نهایتاً برسند بتوانند طرفین ولو با سختی بسیار هم به یک نقطه‌ای برسند که سندی امضا شود و توافقی حاصل و نهایی شود. منتها این که یک کشوری با تغییر رئیس جمهور بیاید یک سندی را پاره کند، یک سند دیگری را امضا کند و از آن خارج شود؛ اگر اقدامات در حوزه بین‌الملل انجام شود که سنگ روی سنگ بند نمی‌شود، چون تعهد کشورها به وجود دولت‌ها نیست، تعهد کشورهاست. گاهی نظام سیاسی کشورها در یک انقلاب تغییر میکند، اما کشورها به تعهدات بین‌المللی خود پایبند هستند؛ بنابراین این که این خاطره ناخوشایند در ذهن بسیاری از مردم ما و بسیاری از تحلیلگران حتی در عرصه بین‌الملل تأثیر منفی بالایی گذاشته شود، کاملاً قابل فهم است. این اقدام سرزنش شد؛ نه در ایران، در کل دنیا سرزنش شد، یعنی مثل خروج امریکا بود از معاهده پاریس با این تفاوت که آن یک معاهده بین‌المللی است و مثل این که شما از یک تعهد بین‌المللی خودتان خارج می‌شوید، ولی این صورت خاص؛ طرفش یک دولت و ملت بودند و بعد هم با وضع تحریم‌های حداکثری؛ یک خسارت‌های خیلی جدی به اقتصاد کشور ما وارد کرده که دولت امریکا باید پاسخگوی این خسارت‌ها هم باشد. بار‌ها هم از زبان مسئولین کشور ما بیان شده است. با وجود همه این سابقه منفی، به صورت کلی دولت بنایش این است که وارد یک تشدید تنش با هیچ کشوری نشود و بنای دولت همین طور که دکتر پزشکیان بار‌ها گفته، استفاده از ابزار دیپلماسی، پرهیز از تنش و استفاده حداکثری از ابزار دیپلماسی و گفتگو است. ما البته در دستور کار نداریم گفتگوی دوجانبه با امریکا را، اما این که در صحنه بین‌المللی و در منطقه با امریکا مواجه می‌شویم، این نکته که این تنش‌ها مدیریت شود و تنش‌ها تشدید نشود، طبیعتاً نکته‌ای است که مد نظر دولت است، اما این که به چه شکل و دقیقاً از چه مسیری و از چه طریقی؟ موضوعی است که مورد بحث است و راهکار‌های آن در جلسات مختلف مورد بحث قرار گرفته است.
سؤال: راجع به دولت خود ترامپ و افرادی که منصوب میکند، خیلی‌ها معتقدند که این افراد مشخصاً آدم‌های خیلی تند و رادیکالی به ویژه با مواضع ضد ایرانی هستند، آیا ما تفاوت رویکردی خواهیم داشت، آیا از الان یک سناریوی مشخصی داریم یا اساساً کاری نداریم، یعنی دولت ترامپ و ایالات متحده به سبک و سیاق خودشان هستند و ما هم در این سمت دنیا کار خود را انجام می‌دهیم. ما آیا از الان پیش‌بینی‌هایی داریم؟ احتمالاتی را در نظر گرفتیم که ممکن است چه اقداماتی از سوی آمریکایی‌ها صورت بگیرد یا نه؟
سنایی: بله طبیعتاً تغییر دولت در امریکا تأثیرش را در خود امریکا می‌گذارد، در صحنه و سیاست بین‌الملل می‌گذارد و آثار منفی و مثبت به جا می‌گذارد. در عموم کشورها؛ به خصوص در حوزه قدرت‌های بزرگ، تغییر دولت؛ آثار پیرامونی خودش را دارد. این که ایران رصد میکند یا نه؟ قطعاً رصد میکند؛ چه اصل روی کار آمدن ترامپ را و چه وزرایی که تعیین میکند و تیمی که انتخاب کرده، البته دیدگاه‌های مختلفی در این حوزه وجود دارد. ما البته به هیچ وجه سابقه و خاطره خوشایندی از رفتار دولت اولی که ترامپ داشته و اقداماتی که علیه ایران انجام داده، نداریم؛ اما این که در دولت دوم چگونه رفتار خواهد کرد، طبیعتاً ایران متناسب با آن سیاست‌های خود را تنظیم خواهد کرد. اما این که پیش بینی این است که چگونه عمل خواهد کرد؟ دیدگاه‌های مختلفی است. در مباحثی که مطرح می‌شود؛ از طرفی این تیم تندرو و شاهین‌هایی که روی کار می‌آیند و افراد تندرویی که با مواضع تندی روی کار می‌آیند...
