به گزارش خبرگزاری صدا وسیما، برنامه تلویزیونی میز اقتصاد با حضور آقای فرشاد محمدپور معاون تنظیم گری و نظارت بانک مرکزی و آقای پوریا فتحعلی کارشناس اقتصادی به بررسی موضوع ناترازی بانک‌ها و راهکار‌های اصلاح آن در برنامه هفتم پرداخت.

مشروح گفت وگوهای این برنامه را در ادامه می بینید:

سوال اول این را بگوییم که منظور از بانک ناتراز چیست و الان چند بانک ناتراز در شبکه بانکی کشور وجود دارد؟
محمدپور: در مورد نظام بانکی، اقدامات بانک مرکزی و شرایطی که الان بانک‌ها با آن مواجهند صحبت می‌کنیم، وقتی در مورد نظام بانکی صحبت می‌کنیم در مورد بخشی از اقتصاد کشور صحبت می‌کنیم که بالغ بر ۹۰ درصد تامین مالی اقتصاد کشور و تامین مالی تولید کشور را به دوش می‌کشد و بسیاری از صنایعی که الان در کشور تشکیل شده بخش مهمی از تامین مالی تشکیل این صنایع توسط این نظام بانکی صورت گرفته و در مورد بانک‌های ناتراز می‌خواهیم صحبت کنیم و اقداماتی که در مورد برخورد با بانک‌های ناتراز می‌خواهیم صحبت کنیم این نافی خدماتی که نظام بانکی در طول سالیان سال به تولید و اقتصاد کشور داشته نیست نظام بانکی به ما یک بخش اقتصادی است که بخشی از این نظام بانکی بانک‌ها دچار مشکلند مریض و بیمارند باید داروی مناسبش تجهیز شود در یک فضای کارشناسی این داروی مناسب تجویز شود.

بخشی از بانک‌ها هم می‌خواهند کار خودشان را کار تامین مالی خودشان را به درستی انجام می‌دهند کمک می‌کنند به نظام تولید کشور به نظام اقتصادی کشور به نظام تامین مالی خرد کشور خانوار‌ها این‌ها را باید یک مقداری تفکیک قایل شویم در مورد سوال شما اینکه بانک‌های ناتراز چیست در ادبیات بانکداری و مالی وقتی صحبت از ناترازی می‌کنیم.

این ناترازی را از چند بعد می‌توان نگاه کرد وقتی در نظام بانکی از ناترازی صحبت می‌کنیم منظورمان می‌تواند ناترازی نقدینگی باشد یا همان در ادبیات دنیا ایلیگیریتلی معروف است مرسوم است یا ناترازی از منظر دارایی بدهی یا ترازنامه، عمده ناترازی که چه در سالیان گذشته حالا بیشتر به نوعی مورد توجه بوده در کشور درخصوص بانک‌ها ناترازی از جنس نقدینگی بوده یعنی وقتی در مورد اضافه برداشت صحبت می‌کنیم به این معنی است که بانک منابع لازم برای ایفای تعهدات خودش را ندارد. 
سوال: دخل و خرجش نمی‌خواند ساده ساده.
محمدپور: حالا دخل و خرجش نمی‌خواند این هم می‌تواند بخشی از این مفهوم باشد بخش دیگری از مفهوم نخواندن دخل و خرج خودش را در سود و زیان انباشته نشان می‌دهد که آن یک نوع ناترازی است که می‌گویم.

ناترازی نقدی می‌گوییم بانک منابع نقدی کافی برای ایفای تعهدات خودش ندارد حالا این چرا ندارد دلایلش چیست عللش چیست را خواهم گفت و یک ناترازی از جنس دارایی بدهی یا ناترازی از این جنس که دخل و خرج بانک در طول سالیان باهم نخوانده انباشت شده تحت عنوان زیان انباشته خودش را نشان می‌دهد این دو تا باید در دو تا بستر متفاوت و به نوعی فضای متفاوت تحلیل کرد که به یک نتیجه گیری درستی رسید.
سوال: چند بانک ناتراز در سراسر کشور داریم؟
محمدپور: در فضای کنونی کشور از ۲۹ تا بانک یا موسسه‌ای که الان وجود دارند عمده بانک هایمان بیش از شصت درصد هفتاد درصد بانک هایمان به نوعی بانک‌هایی نیستند که به آنها بگوییم ناتراز این به آن مفهوم نیست که بانک‌ها در استاندارد‌های جهانی دارند فعالیت می‌کنند یعنی همه شاخص هایشان شاخص‌های استاندارد است ولی ناتراز نیستند ما بانک‌هایی داریم که شاخص کفایت سرمایه شان بالای هشت است نزدیک هشت است شاید شانزده هفده بانکمان از این جنسند، چند بانک داریم که مفهوم ناترازی را با خودشان یدک می‌کشند هم از منظر به نوعی نقدینگی ناترازند هم از منظر به نوعی دارایی بدهی ناترازند که شش هفت هم بانک داریم با کیفیت‌های مختلف بعضی‌ها به آن ها می‌شود گفت ناترازی شدید بعضی‌ها به نوعی آن خط مرز است یعنی ناتراز است و منفی است ولی به نوعی حالا با اقداماتی توسط خود بانک یا اقداماتی توسط به نوعی بانک مرکزی می‌تواند یک بازه زمانی یک برنامه میان مدت این بانک را به یک بانک نه بانک تراز ولی از جرگه بانک‌های ناتراز خارج کرد. 
سوال: شش هفت تا شد از ۲۹ تا؟
محمدپور: از ۲۹ بانک الان به نوعی حدود هفت تا بانک داریم که ناترازند.
سوال: این جداسازی که شما دارید انجام می‌دهید می‌گویید این نزدیک به ناترازی است این را نمی‌شود بهش ناتراز گفت این خیلی ناتراز است اینها را براساس چی طبقه بندی می‌کنید؟
محمدپور: ما چند تا در نظام بانکی شاخص داریم که کل بانک را با این شاخص‌ها قضاوت می‌کنیم این شاخص‌ها هم شاخص‌های کمی است مهمترین شاخصی که به نوعی بانک‌ها با آن به نوعی سنجش می‌شوند شاخص کفایت سرمایه است این شاخص می‌گوید که بانک آن سهامدار آن کسی که بانک را تشکیل داده چه دولت چه بخش خصوصی خودش باید آورده اش چقدر باشد که بتواند چند برابرش تسهیلات بدهد به نوعی سپرده جذب کند به این می‌گویند شاخص کفایت سرمایه، شاخص توانگری مهمی است که بانک در یک استانداردی باشد حداقلش در استاندارد دنیا ۸ درصد است در دستورالعمل‌های خود کشورمان ۸ درصد است.
محمدپور: مثلا بانک‌هایی که مثلا ما می‌گوییم شش درصد هفت درصدند که الان تعدادشان هم زیاد است یعنی بانک‌هایی داشتند که سال گذشته نسبتشان چهار درصد سه درصد بود که امسال حالا بالاخره رسیدند به شش درصد شش و نیم هفت درصد ما به اینها می‌گوییم بانک‌هایی هستند که نزدیک آن استانداردند و با یک اقداماتی بالاخره کار‌هایی اینها می‌توانند به آن استاندارد را به نوعی تاچ کنند ولی بانک‌هایی هستند که زیر صفر درصدند که به نوعی بانک‌های ما در دسته بندی بانک‌های تراز و ناتراز، بانک‌های ناتراز اینها را طبقه می‌کنند. 
سوال: چند تا زیر صفر؟
محمدپور: گفتم ما زیر صفرهایمان که همان بانک‌های می‌گوییم سرمایه نظارت منفی مان حدودا الان آماری که داریم حدود هشت تا بانکند.
سوال: شما گفتید هفت تا ناترازند چطور هشت تا خیلی ناترازند.
محمدپور: بعضی از بانک هایمان هستند که ناترازیشان ناترانزی بسیار بالایی است اینها بانک‌هایی هستند که شرایطشان شرایط شدید ناترازی است دارای وضعیت حاد ناترازی هستند. اینها تعدادشان چهار پنج تا است و ما دو سه تا بانک هم داریم که سرجمع می‌شوند هشت تا بانک بانک‌هایی هستند که زیر صفر درصدند مثلا الان بانکی داریم که منفی نیم درصد است.
سوال: الان تعداد بانک‌های ناتراز هشت تا شد؟
محمدپور: بله، هشت تا شد.

سوال: چه عواملی منجر می‌شود که بانک‌ها بیایند و ناتراز بشوند این مشکل اصلا برایشان بوجود بیاید؟
فتحعلی: در مورد سوال شما بخواهم بگویم ما می‌توانیم به صورت عمومی به دو دسته تقسیم کنیم علل ناترازی بانک‌ها را یکسری علل وجود دارد که از بیرون شبکه بانکی تحمیل شده به شبکه بانکی مواردی بوده که ناترازی در جای دیگری ایجاد شده و سپس این جای دیگر منتقل شده به شبکه بانکی، اما یکسری دیگر از علل وجود دارد که داخل شبکه بانکی ذاتا خودش داخل خود شبکه بانکی بوده که ناترازی ایجاد شده است اینها را بخواهم به تفکیک بگویم اگر اجازه بدهید از همان اولی شروع کنم بررسی جدی انجام شده در مورد اینکه آن عوامل بیرونی که منتقل شد به نظام بانکی چی بوده، علت اصلی شاید بگوییم جزو سه علت اصلی موضوع نظام رفاهی کشورمان است ما در کشورمان نظام رفاهی داریم که دخل و خرجش باهم نمی‌خواند یعنی خرجش بسیار بیشتر از دخلش است و وقتی نظام رفاهی ما یک ناترازی عمومی دارد این ناترازی طبیعتا یک جایی باید تامین شود به صورت سنتی در دهه ۸۰ این ناترازی از منابع نفتی تامین شده در کشورمان منتهی کاهش درآمد‌های نفتی در دهه ۹۰ و ادامه اش در سال‌های ۱۴۰۰ به بعد این ناترازی که وجود داشته از شبکه بانکی خودش را تامین کرده.

یک مقدار نظام رفاهی مان را باز کنم توضیح بدهیم نظام رفاهی مان سه پایه اصلی دارد یک پایه اش بیمه‌های اجتماعی است اعم از بیمه‌های تامین اجتماعی و بیمه‌های بیکاری و یک پایه‌های دیگرش پرداخت‌های مستقیم است مثلا فرض کنید در مورد یارانه‌هایی که پرداخت می‌شود سهام عدالتی که پرداخت می‌شود و پایه سومش هم پایه قیمت گذاری در نظام رفاهی ما است یعنی ما اگر بخواهیم سه تا پایه داشته باشیم این سه تا پایه نظام رفاهی ماست که بخواهیم خیلی دقیق صحبت کنیم از لحاظ ناکارآمدی و ناترازی بیشترین جایی که ناکارآمد است قسمت قیمت گذاری است نظام رفاهی است انواع و اقسام قیمت گذاری روی خودرو روی نان روی سوخت روی انواع و اقسام میگیم قیمت گذاری می‌کنیم با هدف کنترل تورم است اینها، منتهی مراتب وقتی قیمت گذاری می‌کنید روی این مثلا روی خودرو قیمت گذاری کردید اگر روی خودرو قیمت گذاری کردید این خودروساز کم می‌آورد از لحاظ منابع چکار می‌کند می‌آید پیش شبکه بانکی می‌گوید کم آوردم شما اجازه بدهید که برشکست شوم که طبیعتا هیچ کسی این اجازه را در کشور نمی‌دهد یا به من یک وامی بدهید که از اول هم می‌دانید نمی‌توانم پس بدهیم فرض کنید در موضوع یارانه آرد و نان، یارانه آرد و نان شاید مثل آراد چهارده پانزده هزار تومان هزینه تولیدش است که گندم را باید بخریم آسیاب کنیم 
سوال: الان حدودا شده سالانه ۲۰۰ همت.
فتحعلی: بله، این یارانه یا در داخل بودجه پیش بینی می‌شود که بخشیش داخل بودجه پیش بینی می‌شود و بخشیش هم داخل بودجه پیش بینی نمی‌شود این از کجا می‌آید این از شبکه بانکی تامین می‌شود می‌خواهم بگویم یک ناترازی گسترده‌ای در نظام رفاهی داریم که به خاطر این است که نظارت هایمان خیلی سنتی و خیلی قدیمی است نظام رفاهی مان از کسانی که باید حمایت کند نمی‌کند.
آقای میثم ظهوریان عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی (ارتباط تلفنی): بانک‌های ما در وضعیتی که به فرض تراز هم باشند نوع تسهیلاتشان که تسهیلات را به کدام بخش اقتصادی می‌دهند مبتنی بر خیر عمومی هم در جامعه فعالیت می‌کنند، چون به بانک اختیار خلق پول را می‌دهیم حق هدایت این خلق پول را هم داشته باشد.
سوال: برنامه بانک مرکزی برای کاهش این ناترازی‌ها چیست به طور مشخص؟
محمدپور: در مورد عواملی که آقای فتحعلی توضیح دادند تکمیل می‌کنم در مورد بانک‌ها بخش عمده‌ای از شرایطی که الان درخصوص بانک‌ها داریم می‌گوییم بانک‌های ناتراز بخشی از آن البته اینها باید در بانک‌های دولتی با بانک‌های خصوصی جداگانه تحلیل شود، چون عواملی که در بانک‌های دولتی منجر به ناترازی شده بعضا متفاوت از عواملی است که در بانک‌های خصوصی به نوعی ما درگیرش بودیم ما کلا پنج تا دلیل عمده یعنی دسته بندی داشته باشیم پنج تا دلیل عمده درخصوص زمینه‌های ناترازی می‌توانیم برشمریم اولین دلیل رابطه مالی دولت با شبکه بانکی با نظام بانکی است دلیل دوم شکل گیری بانک‌های خصوصی در بستر نامناسب است که توضیح می‌دهم.
سوال: ارتباطمان با آقای ظهوریان برقرار شد.
ظهوریان: ما غیر از بحث ناترازی بحث ناسالم بودن بانک‌ها را هم داریم که ما برخی از بانک‌ها را داریم که هم ناترازند و هم ناسالم مثلا یکی از بانک‌هایی که جزو شناخته‌تر شدن بانک‌های مشکل دار یا ناسالم در کشور مطرح می‌شود دو درصد صرفا از دارایی‌هایی بانکی را دارید حدود ۳۴ درصد از کل اضافه برداشت نظام بانکی مربوط به همین یک بانک است و بخش زیادی از مطالبات این بانک هم مطالبات مشکوک الوصول زیان ۳۹ همتی هم دارد شاخص کفایت سرمایه شاخصی است که در اصل مبتنی بر مشارکت خود سهامداران بانک تو ریسک بانک طراحی شده ما الان اساسا هفت تا بانک داریم که شاخص کفایت سرمایه شان منفی است.

 یعنی در برنامه هفتم اگر ما شاخص هشت درصد را ملاک سلامت بانک‌ها گذاشتیم هفت تا زیر صفر است از این تعداد چهار تا زیر منفی صددرصد است خیلی فاصله دارد با سلامت بانکی نظام بانکی تعداد زیر هشت درصد هم که اشاره کردند دوستان شاید نزدیک ۱۰ تا بانک هم داریم که شاخص هایشان زیر هشت درصد است برنامه هفتم در زمینه این مساله سعی کرده گزاره‌هایی را پیشنهاد بدهد هم در حوزه ناترازی و هم در حوزه عدم سلامت بانک‌ها یکی از بحث‌های جدی خود همین شاخص کفایت سرمایه است هم بحث شاخص هشت درصد در برنامه هفتم مصوب شده به عنوان شاخص استانداردی که حداقل بانک‌ها باید بانک‌هایی که زیر این شاخص هم فعالیت می‌کنند مکلف شدند که برنامه ارایه بدهند برای برنامه افزایش سهام ارایه بدهند افزایش سرمایه پایه ارایه بدهند.
سوال: این برنامه باید ظرف دو ماه بعد از لازم الاجراشدن برنامه هفتم ارایه می‌شد درست است؟
ظهوریان: ظرف دو ماه باید ارایه می‌شده دو ماه هم بانک مرکزی فرصت داشته که این برنامه را بررسی و تایید کند و بانک‌ها باید مجمع عمومی شان برخی از این بانک‌های خصوصی آن چیزی که دیده شده، چون ما بیشتر مساله مان در شاخص کفایت سرمایه بانک‌های خصوصی است شاید خیلی تاکید می‌شود روی بانک‌های دولتی هم برای افزایش کفایت سرمایه که آن هم به نظرم در درجه دوم است، چون بانک‌های دولتی شاید مفهوم ریسک و مشارکت سهامدار در ریسک اصلا در آن کمتر مفهوم داشته باشد اولویت با بانک‌های خصوصی است که این اتفاق در آنها بیفتد بعد در برنامه هفتم ابزاری هم دیده شده برای بانک‌هایی که مجمع عمومی شان را تشکیل ندهند برنامه ارایه ندهند برای اینکه سهام مازادشان اینها بالاخره هم تحت نظارت بانک مرکزی قرار بگیرد مجمع فوق العاده شان اختیارش را بدهد به بانک مرکزی که خود بانک مرکزی می‌تواند مجمع فوق العاده را برگزار کند و آن برنامه را اجرایی کند.
سوال: این تکلیف برنامه هفتم را شنیدیم الان باتوجه به اینکه حالا دو ماه هم بیشتر گذشته از لحاظ لازم الاجراشدن برنامه هفتم شرایط به ترتیب است آیا بانک‌هایی که ناترازی داشتند برنامه شان را برای رفع این ناترازی به شما داده اند تایید کردید در چه مرحله‌ای است از این هشت تا بانکی که گفتید؟
محمدپور: در مورد عوامل سه مورد را گفتم عامل چهارم رابطه مالی بانک مرکزی با بانک‌ها و عامل آخر هم عوامل شرایط داخلی خود بانک هاست من سه تا زیرشاخه این عامل را می‌گویم اولین عامل که شاید بشود گفت که یکی از مهمترین عوامل است این است که بالاخره نظام بانکی جایی است که به نوعی به عنوان آخرین مرحله حل مسایل دیده می‌شود شما اصلا به عنوان یک شخص حقیقی در جامعه را نگاه کنید بانک به عنوان یک جایی است که یکی مشکل دارد به عنوان یکی از آخرین امید‌ها بانک را درنظر می‌گیرد در نظام اقتصاد کلان هم این گونه است.

 یعنی ما وقتی در مورد ناترازی سایر بخش‌های اقتصادی صحبت می‌کنیم این ناترازی می‌آید خودش را به نوعی در آخرین مرحله در بانک نشان می‌دهد یعنی بخش عمده‌ای از این ناترازی‌هایی که ما الان در نظام بانکی دادیم را تحلیل کنید ناترازی سایر بخش‌های اقتصادی است که الان نظام بانکی پاسخگوی آن ناترازی است.
سوال: با همه اینها قانون بالاخره یک تکلیفی را گذاشته برعهده بانک مرکزی.
محمدپور: بله، نکته دوم را بگویم ما الان نظام بانکی بالغ بر ۷۰۰ همت الان ناترازی نظام بانکی زیر ۷۰۰ همت است یعنی ناترازی از جنس به نوعی ترازنامه نظام بانکی زیر ۷۰۰ همت است چیزی که الان در صورت‌های مالی بانک‌ها داریم مطالبات بانک‌ها از دولت، دولت که می‌گوییم منظورمان دولت در سال‌های گذشته در پانزده بیست سال گذشته است.
سوال: یعنی چی این ۷۰۰ همت که گفتید به چه معناست؟
محمدپور: به این معناست که یعنی بانک‌ها دارایی بدهی هایشان ۷۰۰ همت باهم یعنی بدهی هایشان بیش از دارایی هایشان است یعنی به نوعی زیان، کل بانک ها، کل بانک‌های نظام بانکی چه آنهایی که ترازند بالاخره آنها هم حالا مطالباتی دارند، چون آنهایی که ناترازند و وقتی این را مقایسه می‌کنیم به مطالبات نظام بانکی از بخش‌های دولتی که حول و حوش همین عدد است یعنی به نوعی می‌شود این جور تفسیر کرد که بخش عمده‌ای از به نوعی ناترازی نظام بانکی ناترازی است که سایر بخش اقتصادی از طریق دولت به بانک‌ها تحمیل کرده است حالا خب در برنامه هفتم در ماده هشت به ویژه ماده هشت برنامه هفتم شاخص‌های اقتصاد کلان دیده شده مثل تورم، مثل به نوعی بحث اضافه برداشت مثل کفایت سرمایه در بانک‌ها در ماده هشت قانون برنامه هفت این را به صورت تفصیلی موضوع را باز کرده است دو تا بحث است در برنام هفتم بخواهیم یک دسته بندی کلی داشته باشیم بحث اصلی این است که بانک‌ها در طول برنامه هفتم باید خودشان را منطبق کنند با استاندارد‌ها چه از منظر کفایت سرمایه به عنوان مهمترین نسبت نظام بانکی و چه از منظر اضافه برداشت که در طول برنامه باید هر سال بیست درصد اضافه برداشت کم شود اضافه برداشت برسیم به صفر.
سوال: برای این باید یک برنامه بدهند دیگه الان دو ماه بعد از لازم الاجراشدن برنامه هفتم برنامه می‌دادند دو ماه بعد از آن هم که مجموع می‌شد چهار ماه شما باید این را تایید می‌کردید بانک مرکزی باید آن را تایید می‌کرد الان این در چه مرحله‌ای است؟
محمدپور: اینکه نص قانون است بانک‌ها دو ماه فرصت دارند برنامه بدهند بعضی از بانک‌ها برنامه ندهند بانک مرکزی اگر آنهایی که برنامه می‌دهند بانک مرکزی دو ماه فرصت دارد برنامه را ابلاغ کند بانک‌ها هم بعدش دو ماه فرصت دارند مجمع بگذارند و افزایش سرمایه انجام بدهند.
سوال: از این هشت‌هایی که می‌گویید چند تا برنامه داده اند؟
محمدپور: بعضی از بانک‌ها داده اند شش هفت تا بانکمان، فقط قرار نیست هشت تا برنامه بدهند همه بانک‌هایی که زیر هشت درصد هستند باید برنامه بدهند این هشت تایی که گفتم بانک‌هایی هستند که منفی هستند یعنی فرض کنیم بانکی که مثبت است و شش درصد است نسبتی که باید سرمایه اش مثبت است یعنی جزو آن هشت تا نیست ولی، چون زیر هشت درصد است آن را هم باید برنامه بدهیم.
سوال: زیر هشت درصد چند تا می‌شود؟
محمدپور: یعنی حدود شانزده هفده تا بانک باید برنامه بدهند.
سوال: از این تعداد چند تا برنامه داده اند؟
محمدپور: داده اند چند تا بانک برنامه داده اند شش هفت تا بانک برنامه دادند تا هفت پیش چهار پنج تا بانک داده بودند خب قانون پیش بینی کرده نکته‌ای بگویم اگر بانکی برنامه ندهد قانون پیش بینی کرده بانک مرکزی خودش موظف است برود راسا مجمع برگزار کند افزایش سرمایه با روش‌های مختلف انجام بدهد.
سوال: چه زمانی باید این مجمع برگزار شود، چون الان این دو ماه گذشته است؟
محمدپور: زمانمان، چون سیزده چهار بود ابلاغ برنامه هفتم، شش ماه این فرآیند را اگر درنظر بگیریم شش ماه بعد سیزده چهار که هنوز فرصت باقی است.

تکمیل می شود..