راﻫﻬﺎی دﺳﺘﺮﺳﯽ: ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻗﺼﺮ ﺑﻬﺮام ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ از ﭼﻬﺎر ﻣﺴﯿﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﺪ:ﻣﺴﯿﺮ ﭘﯿﺸﻮا، ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻠﻨﺪ، ﻣﺒﺎرﮐﯿﻪ و ﺳﭙﺲ ﻗﺼﺮ ﺑﻬﺮام - ﻣﺴﯿﺮ ﮔﺮﻣﺴﺎر، ﻟﺠﺮان، ﮐﻬﮏ، ﺟﺎده ﺳﻨﮕﻔﺮش ﮔﺮﻣﺴﺎر و ﺳﭙﺲ ﻗﺼﺮ ﺑﻬﺮام؛ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ اﺳﺖ- ﻣﺴﯿﺮ وراﻣﯿﻦ، ﭼﺮﻣﺸﻬﺮ، ﺑﻨﺪ ﻋﻠﯽ ﺧﺎن، ﻣﺤﯿﻂ ﺑﺎﻧﯽ ﺷﮑﺮآﺑﺎد، ﻣﺒﺎرﮐﯿﻪ و ﺳﭙﺲ ﻗﺼﺮ ﺑﻬﺮام - ﻣﺴﯿﺮ ﮐﺎﺷﺎن، آران و ﺑﯿﺪﮔﻞ، ﻣﺮﻧﺠﺎب، ﺳﻔﯿﺪﮐﻮه و ﺳﭙﺲ ﻗﺼﺮ ﺑﻬﺮام ﮐﺎرواﻧﺴﺮای ﻗﺼﺮ ﺑﻬﺮام - ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﺎمﻫﺎی ﮐﺎرواﻧﺴﺮای ﺷﺎه ﻋﺒﺎﺳﯽ و رﺑﺎط ﺳﯿﺎهﮐﻮه ﻧﯿﺰ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ – در اﺳﺘﺎن ﺳﻤﻨﺎن، ﺟﻨﻮب ﺷﻬﺮ ﮔﺮﻣﺴﺎر و در ﻣﺤﺪود‌های ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﭘﺎرک ﻣﻠﯽ ﮐﻮﯾﺮ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.

اﯾﻦ ﻣﮑﺎن ﺗﺎرﯾﺨﯽ در ﺟﻨﻮب ﮔﺮﻣﺴﺎر، ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ ﭘﯿﺸﻮا ﺷﻤﺎل ﺷﻬﺮ درﯾﺎﯾﭽﻪ ﻧﻤﮏ واﻗﻊ ﺷﺪهاﺳﺖ. ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﺼﺮ ﺑﻬﺮام ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دوره ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎه ﺑﻬﺮام ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﺑﻬﺮام ﮔﻮر ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﺻﻔﻮی ﺑﺎز ﺳﺎزی ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎرواﻧﺴﺮا ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﺳﺖ.

اﯾﻦ ﺑﻨﺎ از آن رو ﻗﺼﺮ ﺑﻬﺮام ﮔﻮر ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه ﮐﻪ، ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪی ﺷﮑﺎرﭼﯿﺎن و ﻣﺴﺎﻓﺮان، ﺑﻬﺮام ﭘﻨﺠﻢ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ۴۳۸ – ۴۲۱) ﻣﯿﻼدی) در ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ﺷﮑﺎر ﻣﯽﮐﺮد. روزی ﺑﻬﺮام در ﺑﺎﺗﻼقﻫﺎی ﻧﻤﮑﯿﻦ اﻃﺮاف ﺳﻔﯿﺪآب و ﺑﯿﺎﺑﺎن ﻣﺨﻮف رﯾﮓ ﺟﻦ ﻓﺮو رﻓﺖ و دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻧﮕﺸﺖ. ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪی اﺣﻤﺪ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽاﻟﻤﻤﺎﻟﮏ، ﮐﻪ ﺧﺎﻧﺪاﻧﺶ در اﯾﻨﺠﺎ ﺷﮑﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ،

در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﭼﻨﺪ دﻫﻪی ﭘﯿﺶ ﮔﻮرﺧﺮﻫﺎی زﯾﺎدی وﺟﻮد داﺷﺖ. اﻣﺎ از اواﯾﻞ دﻫﻪی ۱۳۶۰ ﻫﯿﭻ ﮔﻮرﺧﺮی در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ. از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻧﮑﺘﻪای ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ ﺑﻨﺎ را در آﻏﺎز ﮐﺎر ﻧﻪ ﮐﺎرواﻧﺴﺮا ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺼﺮ ﯾﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺷﮑﺎری ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎ از ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﭼﺸﻤﻪی آب ﺷﯿﺮﯾﻦ دارد. ﭼﺸﻤﻪی آب ﺷﯿﺮﯾﻦ، ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻪی ﺷﺎﻫﯽ ﻧﺎﻣﻮر اﺳﺖ، در ﻓﺎﺻﻠﻪی ﻫﻔﺖ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮی ﺑﻨﺎ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎی ﺳﻨﮕﯽ آﺑﺶ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﺎزه ﺳﺮازﯾﺮ ﻣﯽﺷﺪه اﺳﺖ.

ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﻋﻠﺖ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪای از ﭼﺸﻤﻪ آن ﺑﻮده ﮐﻪ ﻫﯿﺒﺖ ﺑﻨﺎ و ﺳﺮ و ﺻﺪای اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی آن ﻣﻮﺟﺐ ﻓﺮاری دادن ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻧﺸﻮد و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮔﻮرﺧﺮ و ﺣﯿﻮاﻧﺎت دﯾﮕﺮ ﺑﺮای ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺑﻪ ﺣﻮاﻟﯽ اﯾﻦ ﭼﺸﻤﻪ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ. ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ اﯾﻨﺠﺎ ﮐﺎرﺑﺮیای ﻏﯿﺮ از ﮐﺎرواﻧﺴﺮا داﺷﺘﻪ و ﮐﻠﻨﮕﺶ ﭘﯿﺶ از دوره‌ی ﺻﻔﻮی ﺧﻮرده ﺷﺪه اﻣﺎ ﻣﺪرک و اﺳﺘﺪﻻﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﻣﺠﺎب ﮐﻨﺪ ﮐﻪ آن را ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دورهی ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ و ﺑﻬﺮام ﮔﻮر ﺑﺪاﻧﯿﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارد.

ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ در زﻣﺎن ﺻﻔﻮﯾﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ راه ﺳﯿﺎهﮐﻮه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺒﺮ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﯿﻦ اﺻﻔﻬﺎن و ﺧﺮاﺳﺎن و ری ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ. ﮐﺎرواﻧﺴﺮای ﻗﺼﺮ ﺑﻬﺮام در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮﮐﺰ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﯿﻦ ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺣﺎﺷﯿﻪی ﮐﻮﯾﺮ ﺷﺪ؛ ﭘﺎﯾﮕﺎه ارﺗﺒﺎﻃﯽ و ﻣﺤﻞ داد و ﺳﺘﺪ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ﺑﻮد. ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﮐﺎروانﻫﺎی ﺧﻮد از ﺳﻤﺖ اﺻﻔﻬﺎن و آران و ﺑﯿﺪﮔﻞ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﮐﺎرواﻧﺴﺮای ﻣﺮﻧﺠﺎب، در ﻗﺼﺮ ﺑﻬﺮام اﺗﺮاق ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ. اﯾﻦ ﺟﺎده ﺑﺮای آﻧﮑﻪ در زﻣﺎن ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮو ﻧﺮود ﺑﺎ ذﻏﺎل و ﺳﻨﮓ و ﺳﺎروج زﯾﺮ ﺳﺎزی ﺷﺪه اﺳﺖ.

در آﻧﺠﺎ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﮐﻠﯽ ﺑﺮای ﻣﺒﺎدﻟﻪی ﮐﺎﻻ ﯾﺎ ﺣﻤﻞ ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ. ﺑﺮ روی ﻗﺸﺮ ﮔﭽﯽ اﺗﺎقﻫﯽ اﯾﻨﺠﺎا ﯾﺎدﮔﺎریﻫﺎﯾﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻨﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﺎل ۱۰۰۱ ﻗﻤﺮی ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد ﻧﮑﺘﻪی ﺟﺎﻟﺐ آﻧﮑﻪ ﺑﺮ روی ﺳﻨﮓﻫﺎی ﺗﺮاش ﻧﻤﺎ و ﺗﺨﺘﻪﺳﻨﮓﻫﺎی ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻨﮕﯽ، ﺣﺮوف ﻻﺗﯿﻦ Q, O, D, P, E, Y, W, M, S ﺣﮏ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﻋﻼﺋﻢ ﺳﻨﮓﺗﺮاﺷﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ.

ﺷﺎﯾﺪ از روی آﻧﻬﺎ ﺑﺘﻮان ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﭘﯿﻤﺎﻧﮑﺎر ﯾﺎ ﺑﻨﺎ ﯾﮏ ﻓﺮد ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ. در ﺳﺎﺧﺖ ﺑﻨﺎ از ﺳﻨﮓﻫﺎی روﺷﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺼﻮر ﮐﺮد زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎرواﻧﺴﺮا زﻧﺪه ﺑﻮده، در دل ﻣﻨﻄﻘﻪای ﮐﻪ ﺳﻨﮓ ﮐﻮهﻫﺎﯾﺶ ﻫﻤﻪ ﺳﯿﺎه ﺑﻮدهاﻧﺪ، ﭼﻪ ﺟﻠﻮ‌های داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. در ورودی ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﺑﺎز ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺳﺮدری در ﺑﺎﻻی آن وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﺗﺮاش ﺧﻮرده ﺗﺰﺋﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ.

در اﯾﻦ ﮐﺎرواﻧﺴﺮا ﻣﺜﻞ دﯾﮕﺮ ﮐﺎرواﻧﺴﺮاﻫﺎی اﯾﺮاﻧﯽ ﯾﮏ ﺣﯿﺎط ﻣﺮﮐﺰی ۸ ﺿﻠﻌﯽ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ ۲۴ اﺗﺎق در اﻃﺮاف آن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﺳﻄﺒﻞ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﻧﮕﻬﺪاری ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن ﻫﻢ در ﭘﺸﺖ اﯾﻦ ﺣﺠﺮه ﻫﺎ ﻗﺮار دارﻧﺪ. در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎﻻی آن اﺗﺎق ﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﭘﺨﺖ و ﭘﺰ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻇﺎﻫﺮ ﮐﺎرواﻧﺴﺮا از ﺑﯿﺮون ﺷﺒﯿﻪ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ و ﭼﻬﺎر ﺑﺮج ﺑﻠﻨﺪ و ﻧﯿﻢ داﯾﺮه و دو دروازه ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﺟﻨﻮﺑﯽ دارد، ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﺣﯿﺎط ﻣﺮﮐﺰی، ﺣﯿﺎﻃﯽ ﺳﺎده و ﺑﺰرگ ﻫﻢ در ﻃﺮف ﺷﺮﻗﯽ ﮐﺎرواﻧﺴﺮا ﻗﺮار دارد.

در ﺳﻤﺖ ﻏﺮﺑﯽ ﺣﯿﺎط ﻣﺮﮐﺰی، ﺗﺎﻻر ﺑﺰرﮔﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ در داﺧﻞ آن ﺷﺎه ﻧﺸﯿﻦ و ﻃﺎﻗﭽﻪ ﻫﺎﯾﯽ در اﻃﺮاﻓﺶ ﻗﺮار دارد و اﯾﻮاﻧﯽ ﻫﻢ در ﺟﻠﻮی ﺗﺎﻻر وﺟﻮد دارد. در وﺳﻂ ﺣﯿﺎط، ﺣﻮض ﭼﻬﺎر ﮔﻮﺷﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ۲ ﻣﺘﺮ ﻗﺮار دارد و ﺑﺮای آﺑﺮﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎرواﻧﺴﺮا از ﭼﺸﻤﻪ ﺷﺎﻫﯽ در داﻣﻨﻪ ﺳﯿﺎه ﮐﻮه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﺪ، ﭼﺸﻤﻪ‌ای ﮐﻪ در ۷/۵ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮی اﯾﻦ ﮐﺎرواﻧﺴﺮا ﻗﺮار دارد. آب اﯾﻦ ﭼﺸﻤﻪ در ﻣﺨﺰﻧﯽ در ۱۰۰ ﻣﺘﺮی اﯾﻦ ﺑﻨﺎ ﻧﮕﻬﺪاری و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ درون ﮐﺎرواﻧﺴﺮا و ﺣﻤﺎم ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽ ﺷﺪ. اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻤﺎنﺳﺮای ﭘﺎﺳﮕﺎه ﺷﮑﺎرﺑﺎﻧﯽ در ﭘﺎرک ﻣﻠﯽ ﮐﻮﯾﺮ ﻣﻮرد ﺑﻬﺮهﺑﺮداری ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد.. ﺑﺮای ورود ﺑﻪ ﭘﺎرک ﻣﻠﯽ ﮐﻮﯾﺮ و ﺑﺎزدﯾﺪ و اﻗﺎﻣﺖ در ﻗﺼﺮ ﺑﻬﺮام ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﺧﺬ ﻣﺠﻮز از اداره ﮐﻞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﺳﺘﺎن ﺳﻤﻨﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ.

ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻤﯽ از ﻗﺼﺮ ﺑﻬﺮام ﮐﺎروانﺳﺮای ﻋﯿﻦاﻟﺮﺷﯿﺪ و ﺑﻘﺎﯾﺎی ﯾﮏ ﺣﺮمﺳﺮا ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎزدﯾﺪ اﺳﺖ. اﻣﺮوزه ﮐﺎرواﻧﺴﺮای ﻗﺼﺮ ﺑﻬﺮام ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺴﺎﻓﺮان ﮐﺎروانﻫﺎی ﺗﻮرﻫﺎی ﮐﻮﯾﺮﮔﺮدی و ﺳﺘﺎرهﺷﻨﺎﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد. ﻣﺴﺎﻓﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺒﯽ اﻗﺎﻣﺖ در اﯾﻦ ﮐﺎرواﻧﺴﺮا ﺻﻮرتﻫﺎی ﻓﻠﮑﯽ و ﮐﻬﮑﺸﺎن راه ﺷﯿﺮی در آﺳﻤﺎن ﻣﺨﻤﻠﯽ ﺷﺐ را ﺑﻪ ﻧﻈﺎره ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ. اﯾﻦ اﺛﺮ در ﺗﺎرﯾﺦ ۱۳ اردﯾﺒﻬﺸﺖ ۱۳۵۴ ﺑﺎ ﺷﻤﺎره ﺛﺒﺖ ۱۰۵۹ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از آﺛﺎر ﻣﻠﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﯿﺪهاﺳﺖ. ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد در زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﺑﺮوﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﻮا ﻣﻌﺘﺪل ﺑﻮده و ﮔﺮﻣﺎی روز و ﺳﺮﻣﺎی ﺷﺐ آزارﺗﺎن ﻧﺪﻫﺪ.