برترین‌ها: امروز زادروز ایرج جنتی عطایی‌ست، او شاعر بسیاری از ترانه‌هایی‌ست که الهام‌بخش بوده‌اند و البته به متن زندگی روزمره راه پیدا کرده‌اند. ترانه‌هایی که بعضا در ناامیدکننده‌ترین شرایط هم امیدواری را رواج داده‌اند و علیه یاس و خمودگی بوده‌اند. شورش علیه انفعال و خمودگی انگار با بافت ترانه‌های جنتی عطایی آمیخته شده و از همین جهت هم هست که مرور آثار او می‌تواند مساله مهمی باشد. او ترانه‌سرای زندگی‌ست، به همین بهانه چند ترانه از بیشمار ترانه‌های ماندگارش را یادآوری کردیم.
جنگل
پشت سر، پشت سر، پشت سر جهنمه /رو به رو، رو به رو قتلگاه آدمه
برخی گفتند که جنتی عطایی این ترانه را به یاد قیام سیاهکل نوشته، به هر حال «ترانه جنگل» را با صدای داریوش اقبالی منتشر کرد. این ترانه در کنار ترانه‌های «بن‌بست» و «خونه»، امنیتی‌ها را متوجه او کرد که به دستگیری او و داریوش در سال ۱۳۵۳ منتهی شد. این ترانه در فیلم «خورشید در مرداب» به کارگردانی محمد صفار استفاده شد. فضای ترانه ترسیم‌کننده یک موقعیت دهشتناک است؛ قلب ماهِ سر به زیر، به دار شاخه‌ها اسیر، یک یک بخش از این ترانه هست و خب در آن فضای خفقان‌آورِ آن سال‌ها و در نظام پهلوی خیلی قابل درک است.
پوست شیر
قلب تو قلب پرنده پوستت، اما پوست شیر / زندون تن و رها کن‌ای پرنده پر بگیر
این ترانه موضوعیتش برای فیلم «ذبیح» به کارگردانی محمد متوسلانی است و پر از استعاره و تمثیل و تشبیهه هست. داستان فیلم روایت ذبیح است که پس از پانزده سال از حبس آزاد می‌شود. او باج گیری بوده که با اقدس آشنا شده و در حمایت از او مرتکب قتل شده است و... مهم‌تر اما همان چیزی‌ست که در خط اول آمد؛ برداشت‌های استعاری و این ترانه محرک که از تن چیزی بیشتر از تنانگی می‌خواهد، کنش‌مندی و باور به فاعل بودن.
یاور همیشه مومن
ای به داد من رسیده تو روزهای خود شکستن / ای چراغ مهربونی تو شب‌های وحشت من
یاور همیشه مومن یک ترانه استثنایی و عاشقانه است، ساخت موسیقی این ترانه را فرید زولاند و تنظیم زنده یاد واوژان انجام داد. اردلان سرفراز درباره‌ی چگونگی سرودن این ترانه گفت: برای ترانه‌ی «یاور همیشه مومن» من و آقای عطایی با هم به اداره سانسور رفتیم. به هرحال ما راهش را بلد بودیم که چطور از سانسور رد شویم. ما بسیاری اصطلاحات را جایگزین می‌کردیم تا شعر به مرحله اجرا برسد و این اصلا به شورای شعر رادیو ربطی نداشت. پس از آن واروژن آهنگ را شنید و بسیار پسندید. ظرف یک هفته آهنگ را ضبط کردیم و بلافاصله همانجا هم آقای «عطایی» آن را دکلمه کردند که یکی از معروف‌ترین دکلمه‌های ایشان بشمار می‌آید.
همسفر
تو از کدوم قصه‌ای که خواستنت عادته / نبودنت فاجعه بودنت امنیته
این ترانه برای فیلم «همسفر» به کارگردانی مسعود اسداللهی است. داستان همسفر از این قرار بود که مردی، که رئیس شرکتی است، عاطفه را اغفال کرده، اما حاضر به ازدواج با او نیست و... نکته‌ای که «همسفر» را ماندگار کرد، همنشینی تصویری گوگوش و بهروز با جاده و سفر و آن سکانس ماندگار موتورسواری‌ست، در واقع همسفر نقطه عطف ویدئوکلیپ‌های عاشقانه در فضای فیلمفارسی‌هاست. ترانه هم به شکلی عمیق عاشقانه است، حتی فراتر و بالاتر از فیلم ایستاده، بی‌گمان.
فریاد زیر آب
ضیافت‌های عاشق را، خوشا بخشش، خوشا ایثار / خوشا پیدا شدن در عشق، برای گم شدن در یار
«فریاد زیر آب» فیلمی به کارگردانی سیروس الوند با بازی داریوش اقبالی است. اینجا هم مثل همسفر با ترانه‌ای مواجه هستیم که بالاتر از خودِ فیلم ایستاده. ترانه در انتهای فداکاری جهانش را بسط می‌دهد، خوشا مردن، حتی! خوشا از عاشقی مردن و از ماندگاری این متن شاید فقط باید به میزان شنیده شدن و دانلودش حتی در همین سال‌ها اشاره داشت.
ستاره سربی
ستاره‌های سربی، فانوسک های خاموش/ من و هجوم گریه، از یاد تو فراموش
«ستاره‌های سربی» یکی از پرفروش‌ترین آلبوم تاریخ موسیقی ایران است. همه آهنگ‌های این آلبوم را سیاوش قمیشی ساخته است. سه آهنگ شب گریه، آخر قصه و ستاره‌های سربی از جمله ترانه‌های این آلبوم است که ایرج جنتی عطایی سروده است.
سقف
تو فکر یک سقفم یه سقف بی روزن / یه سقف پا برجا محکم‌تر از آهن
فرهاد در سال ۱۳۵۶ ترانه «سقف» ایرج جنتی عطایی و با آهنگسازی اسفندیار منفردزاده را برای فیلم «ماهی‌ها در خاک می‌میرند» خواند.
پل
برای خواب معصومانه‌ی عشق / کمک کن بستری از گل بسازیم
یکی از چند ترانه‌ی برتر تاریخ ترانه «برای خواب معصومانه ی عشق یا پل» را ایرج جنتی عطایی برای متن فیلم «ماه عسل» فریدون گله سرود. این ترانه به آهنگسازی و تنظیم واروژان اجرا شد.بسیاری از آفرینش‌های او مشهورتر از فیلم‌هایی است که او برایشان ترانه نوشته است.
