به گزارش ایرنا، دولت «دونالد ترامپ» با آغاز کار خود تلاش کرد روابط ایران با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را از به طور کلی از بین ببرد. اگرچه برخی کشورهای عربی از او تبعیت نکردند اما برخی دیگر برای کمک به ترامپ در مسیر تنش آفرینی ها علیه ایران سنگ تمام گذاشتند. با خروج یکجانبه ترامپ از توافق هسته ای و اعمال تحریم ها علیه ایران که در نتیجه تحریک برخی کشورهای منطقه از جمله عربستان صورت گرفت تنش ها در منطقه خلیج فارس افزایش یافت. عربستان و متحدان آن در کنار دولت ترامپ هرچه در توان داشتند علیه ایران ماجراجویی کردند. اکنون در شرایطی ترامپ کاخ سفید را ترک و بایدن کار خود را آغاز کرده که بسیاری از کشورها در انتظار تغییر سیاست آمریکا در این دوران هستند. در این میان گمانه زنی های بسیاری درباره سیاست آمریکا در دوره بایدن درباره منطقه راهبردی خلیج فارس و همچنین تاثیرگذاری آن بر آینده روابط ایران و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مطرح می شود.

پژوهشگر ایرنا درباره به قدرت رسیدن بایدن و موضوع برجام و آغاز گفت‌وگوها و تنش‌زدایی در منطقه و سمت‌وسوی آینده سیاست‌های دولت جدید آمریکا و تاثیرات آن بر مناسبات منطقه‌ای به ویژه در منطقه استراتژیک خلیج فارس با «فوزی بن یونس بن حدید» تحلیلگر تونسی گفت‌وگو کرد.مشروح این گفت‌وگو به قرار زیر است:

ایرنا: ترامپ از تمام توان برای تنش آفرینی علیه ایران حتی تا روزهای پایانی حضور خود در کاخ سفید استفاده کرد و  دستور استقرار نیروها و جنگ افزارها را در نزدیکی منطقه خلیج فارس داد. هدف وی از این اقدامات چه بود؟ کشورهای منطقه در این زمینه چه نقشی داشتند؟

فوزی بن یونس بن حدید: آمریکا در طول ۴ سال ریاست جمهوری ترامپ با حالتی از گستاخی سیاسی رفتار کرد. اقدام ترامپ در خروج از توافق هسته ای یک رفتار بسیار گستاخانه بود. او فکری می کرد که از طریق تحریم ها می‌تواند ایران را تحت فشار قرار دهد. وی تا آخرین لحظه حضور خود در کاخ سفید تحریم هایی را علیه ایران اعمال کرد. او فکر می کرد که برای بار دوم به عنوان رئیس جمهوری آمریکا انتخاب می شود و ثمره فشارهای بسیار علیه ایران را درو می کند. اما شکست وی در انتخابات او را ناامید کرد و همه طرح هایی که او به واسطه آنها برای تسلیم سازی ایران تلاش می کرد از بین رفت. ایران به دلیل از دست دادن سردار «قاسم سلیمانی» و «محسن فخری زاده» دردمند شد. ترور این دو شخصیت بزرگوار جنجال آفرینی آشکاری از سوی آمریکا و رژیم صهیونیستی بود. آنها خیال می‌کردند با این اقدامات می توانند قدرت ایران برای دفاع از خود را از بین ببرند و تحرک ایران را مهار کنند. اما واکنش ایران در جبهه نظامی و دیپلماسی بسیار سریع بود. ایران با وجود تحریم های ظالمانه آمریکا روز به روز قدرتمندتر شد. واکنش نظامی ایران برای نشان دادن قدرت ایران در عرصه بین المللی کافی بود و ایران نشان داد که می تواند منافع آمریکا را هر وقت و هرگونه که بخواهد هدف قرار دهد. باید این موضوع را درک کرد که اقدام های اخیر دولت ترامپ و تصمیم های ظالمانه او در حق ایران از روی احساسات بود. زیرا او به پایان حیات سیاسی خود رسیده بود و دیگر قادر نبود که زمام امور را در واشنگتن در دست داشته باشد. او با این نمایش نظامی خواست ایران را تحریک کند تا دست به اقدام نظامی بزند و منطقه از مسیر امن خود خارج شود. این در حالی است که ایران به این نکته حساس پی برد.   ایران درروزهای پایانی ترامپ که پر از گستاخی کور بود، با عقلانیت کامل رفتار کرد. کشورهای همسایه ایران هم تغییرات ایجاد شده در سطح جهانی و به ویژه آمریکا را احساس کرده اند. با وجود اینکه عربستان با آمریکا همکاری کرده و امارات هم پس از حضور در جزیره «سقطری» یمن تلاش کرده است که با رژیم اسرائیل یک پایگاه نظامی مشترک با هدف تحریک ایران ایجاد کنند، اما شکست ترامپ در انتخابات آمریکا که در سوم نوامبر گذشته رخ داد همه طرح های ترامپ، نتانیاهو، سعودی ها و اماراتی ها را با شکست روبرو کرده است. این موضوع نشان می دهد که مرحله جدیدی آغاز شده است که با گذشته متفاوت خواهد بود. از این رو، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بتازگی برای تغییر رفتار تلاش می کنند .

ایرنا: با توجه به اینکه ایران همواره کشورهای عربی را به گفت وگو و صلح و همکاری دعوت کرده است و «حسن روحانی» رئیس جمهوری حدود یک سال پیش طرح صلح هرمز را پیشنهاد داد به نظر شما چه عواملی مانع از برقراری صلح و اجرایی شدن این طرح شده است؟

فوزی بن یونس بن حدید: معتقدم که چند عامل از جمله عوامل ژئوپلتیکی و اوضاع امنیتی مانع از اجرایی شدن این طرح شده است. جهان از هر نوع احتمال کنترل تنگه هرمز و نظارت بر تجارت جهانی نفت در کوتاه مدت و میان مدت نگران است.  از نظر عملی بی ثباتی این منطقه توجیهی برای حضور دشمنان ایران در این منطقه باقی می گذارد. آنها از بی ثباتی منطقه، ادعای مقابله با تروریسم و مسائل دیگر به عنوان بهانه ای برای حضور در این منطقه استفاده می کنند. اما همه این توجیه ها و بهانه های قدرت های بزرگ تلاشی است تا زمام امور منطقه را در دست داشته باشند و نفوذ خود را در این منطقه گسترش دهند. حتی آنها تلاش می کنند که کنترل باب المندب را که شریان حیاتی اقتصاد جهانی است در اختیار داشته باشند. با وجود اینکه ایران طرح هرمز را پیشنهاد داده است. اما باید اجماعی از کشورها  به این طرح پاسخ مثبت دهند تا این طرح اجرایی شود.  اما رقبای ایران در منطقه نمی خواهند این اتفاق رخ دهد . ایران هم طبیعتا به هیچ کشوری اجازه نخواهد داد زمام کنترل این منطقه را در اختیار داشته باشد. در مجموع باید گفت در  هر راه‌حلی در این زمینه باید ایران حضور اساسی داشته باشد و بدون حضور و نقش آفرینی ایران هیچ اتفاقی نخواهد افتاد هرچند که این موضوع هزینه هم داشته باشد. ایران نشان داده که همواره برای هرگونه سناریوی احتمالی آماده است.

ایرنا: آثار اجرایی شدن  طرح پیشنهادی صلح هرمز در بهبود روابط همسایگان این منطقه و همکاری این کشورها در زمینه امنیت انرژی و آزادی دریانوردی و نقل و انتقال انرژی از طریق تنگه چگونه خواهد بود؟

فوزی بن یونس بن حدید: پس از صلح و آشتی اخیر میان قطر و عربستان، اکنون قطر می تواند به عنوان ضلع بی طرف بین ایران و کشورهای عربی عمل کند تا دستکم در مرحله کنونی گفت و گوهای مستقیم و عادلانه ای صورت گیرد. همان طوری که شیخ «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر امور خارجه قطر به تازگی گفته است زمان برای گفت و گو فرا رسیده است. این گفت وگو جایگاه منطقه ای ایران را تقویت و ایران با کشورهای همسایه روابط جدیدی برقراری خواهد کرد. ایران همواره خواستار این گفت وگو است و خواسته ایران مبتنی بر واقعیت است. مسائل مهمی برای تحقق این موضوع وجود ندارد. 

دیدیم که کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس پس از ۴ سال قطع روابط چگونه به آشتی رسیدند. با توجه به این موضوع به این نتیجه می رسیم که در فضای سیاسی جدید پس از ترامپ و رویکرد جدید کشورهای حاشیه خلیج فارس، رسیدن به همکاری در منطقه خلیج فارس دور از انتظار نیست. تردیدی نیست که همه کشورهای منطقه از طرح ابتکار عمل هرمز در همه عرصه های زندگی به  ویژه در زمینه امنیت انرژی، آزادی دریانوری از طریق تنگه هرمز سود خواهند برد و همکاری تجاری میان همه کشورها شکوفا خواهد شد و تنش ها در هر سطحی که باشد کاهش خواهد یافت.

معتقدم که اظهارات وزیر امور خارجه قطر آشکار بود. او گفت روابط قطر و ایران استوار باقی خواهد ماند و با وجود آشتی میان قطر و عربستان این موضوع بر روابط ایران و قطر تاثیری نخواهد داشت. حتی قطر می تواند نقش بزرگی در رفع اختلاف دیپلماسی ایران و عربستان بازی کند. ایران دست صلح به سوی همسایگان خود دراز کرده است. صلحی که اساس آن احترام متقابل و دخالت نکردن در امور داخلی دیگر کشورها است. بر این باورم که تنها از طریق گفت و گو می توان این موضوع را حل کرد و راه حل های دیگر نتیجه ای نخواهد داشت.

ایرنا: با آغاز ریاست جمهوری بایدن و احتمال بازگشت وی به توافق هسته ای آیا ممکن است طرح ابتکار عمل هرمز جنبه اجرایی به خود بگیرد؟

فوزی بن یونس بن حدید: هر چیزی ممکن است. دولت جدید آمریکا آمادگی خود را برای بازگشت به توافق هسته ای که ترامپ از آن خارج شده است اعلام کرد. بایدن به توافق هسته ای بازخواهد گشت و با ایران به طور مستقیم مذاکره خواهد کرد. با وجود اینکه آمریکا و کشورهای اروپایی از ضرورت گفت وگو درباره مسائل موشکی ایران سخن به میان آورده اند ایران توافق دیگری نمی خواهد و درباره مسائل موشکی خود گفت و گو نخواهد کرد. در واقع من امیدوارم که ایران و آمریکا، اروپا و روسیه به توافق جدیدی دست یابند که بتوانند پل های جدیدی را برای همکاری ایجاد کنند. البته ایران نباید از حقوق اساسی خود در دستیابی به انرژی هسته ای صلح آمیز و دستیابی به سلاح برای مقابله با هرگونه چالش ها در آینده محروم شود و در این زمینه امتیاز دهد و به آمریکا اجازه داده شود مثل گذشته نقش امپریالیسم را بازی کند. ایران می خواهد از انعطافی که دولت جدید آمریکا نشان خواهد داد در عرصه های اقتصادی و بهداشتی استفاده کند.

ایرنا: چشم انداز صلح در منطقه خلیج فارس و آینده تحولات این منطقه در دوره بایدن را چگونه ارزیابی می کنید؟

فوزی بن یونس بن حدید: دولت دموکرات جدید کاخ سفید برای اصلاح اقدامات چهار سال گذشته ترامپ تلاش خواهد کرد. او گفته که بر روی دیپلماسی آرامش بخش تحت عنوان «صلح در منطقه» تاکید دارد، زیرا می داند که ثبات در منطقه به معنای برقراری ثبات در سراسر جهان است. او در دیپلماسی خود از واژه حق مردم در استقلال، آزادی و زندگی با کرامت و کنار گذاشتن نژاد پرستی و افراط گرایی استفاده خواهد کرد. به نظر من چشم انداز صلح در منطقه روشن است و نیاز به خردمندانی دارد که امور را پیش ببرند. آنچه را که «باراک اوباما» رئیس جمهوری اسبق آمریکا آغاز کرده بود این بار توسط بایدن تکمیل خواهد شد. بعید است که در دوره بایدن تنش های دوران ترامپ ادامه داشته باشد. به نظر می رسد بایدن در  آینده در تعامل با ایران مسیر دیپلماسی پیش گیرد.