اولین مناظره در سال ۸۴ برگزار شد. سال ۸۸ شکل و ترکیب مناظرات همانند آنچه امروز از آن به عنوان مناظره نام می‌بریم صورت نمی‌گرفت بلکه نماینده نامزدها در خصوص مسائل مختلف با هم مناظره می‌کردند.
مناظرات به صورت واقعی از انتخابات سال ۸۸ آغاز شد. زمانی که میرحسین موسوی و مهدی کروبی نامزد جناح اصلاح‌طلب و از سوی دیگر محمود احمدی نژاد و محسن رضایی از سوی دیگر جریانات سیاسی وارد رقابت‌های ریاست جمهوری دوره دهم شدند.
مسائلی که در مناظرات در سال ۸۸ مطرح شد شعار حامیان کاندیدا‌ها را در کف خیابان نیز تغییر داد و باعث درگیری‌های لفظی و حتی فیزیکی بین حامیان نامزدها به ویژه حامیان میرحسین موسوی و محمود احمدی نژاد شد.
سال ۹۲ همزمان به دوره یازدهم انتخابات ریاست جمهوری مناظرات از رسانه ملی پخش شد، اما شکل آن به دلیل تقابلی که نامزدها در دوره دهم صورت داده بودند تغییر کرد؛ یعنی مناظرات از حالت نفر به نفر به حالت جمع تغییر حالت داد؛ اما باز هم در سال ۹۲ نامزدها سعی کردند مناظرات را به دو قطبی تغییر دهند.
سال ۹۶ نیز مناظرات به شکل سال ۹۲ برگزار شد، اما ترکیب مقابله نامزدها در انتخابات حالت دیگری به خود گرفت و واژه نامزد پوششی از دوره دوازدهم انتخابات ریاست جمهوری به منظور ترکیب و یارگیری در مناظرات این دور از انتخابات رسما وارد فرهنگ سیاسی ایران شد.
محمدباقر قالیباف و اسحاق جهانگیری به ترتیب شهردار تهران و معاون اول رئیس جمهور در قامت نامزد پوششی حسن روحانی رئیس جمهور و ابراهیم رئیسی تولیت آستان مطهر امام رضا (ع) درآمدند که در نهایت هر دوی آنان به نفع نامزدهای موورد حمایت خود کناره‌گیری کردند.
امسال نیز گفته می‌شود، شکل مناظرات متفاوت‌تر از سال‌های ۸۸، ۹۲ و ۹۶ خواهد بود و از نامزدها قرار است سوالات تخصصی پرسیده و آنها در موضوع صحبت خواهند کرد.
در اولین مناظره، ترتیب صندلی نامزدها و پاسخ دادن آنها به سؤالات بر اساس قرعه‌کشی مشخص خواهد شد. انتخاب سؤالات نیز به قید قرعه انجام می‌شود.
مناظره اول در دو قسمت برگزار می‌شود. هر نامزد برای پاسخ به هر سؤال سه دقیقه فرصت دارد.
هر نامزد همچنین ۴ دقیقه فرصت نقد پاسخ‌های دیگر نامزدها و ۴ دقیقه فرصت دفاع از پاسخ‌های خود را (در مقابل نقد دیگر نامزدها) دارد. در مجموع برای مناظره اول ۲۱ سؤال در نظر گرفته شده است (هر نامزد سه سؤال). در پایان مناظره، هر نامزد ۴ دقیقه فرصت جمع‌بندی خواهد داشت.
گفتنی است، نخستین مناظره نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ساعت امروز ۱۷ از شبکه یک سیما پخش می‌شود.
