خبرآنلاین- زهره نوروزپور: اقدام تازه اسرائیل مبنی بر شناسایی سومالیلند منطقه ای خودمختار در کشور سومالی جنجال بزرگی در جهان عرب و اسلام به راه انداخته است. بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل و گیدئون سعار، وزیر خارجه این کشور، روز جمعه ۲۶ دسامبر ۲۰۲۵ (پنجم دیماه ۱۴۰۴) بیانیهای در به رسمیت شناختن جمهوری سومالیلند به عنوان یک کشور مستقل صادر کردند و بدین ترتیب اسرائیل به نخستین عضو سازمان ملل متحد تبدیل شد که از زمان اعلام استقلال سومالیلند در سال ۱۹۹۱ میلادی، آن را رسما به رسمیت میشناسد.
این توافق متقابل که پس از گفتوگوی تلفنی عبدالرحمان محمد عبدالله ایرو، رئیسجمهور خودخوانده سومالیلند با نتانیاهو امضا شد، روابط دیپلماتیک کامل میان آن دو را برقرار کرد که شامل تبادل سفارتخانهها و سفرای رسمی خواهد بود.این توافق تحت چارچوب پیمانهای ابراهیم شکل گرفته است و وعده همکاری در زمینههای کشاورزی، اقتصادی و توسعه اجتماعی را میدهد.
این اقدام در شرایط تشدید تنشها در دریای سرخ انجام شد و نتانیاهو این همکاری را «مهم و تاریخی» توصیف و رئیسجمهوری سومالیلند را برای یک سفر رسمی به اسرائیل دعوت کرد. نتانیاهو وعده داد تا برای ورود سومالیلند به پیمانهای ابراهیم با دونالد ترامپ، رئیسجمهوی آمریکا رایزنی کند.
این اقدام نتانیاهو موجی از خشم را در ملتهای مسلمان ایجاد کرده است که واکنش های حاکمان این کشورها را برانگیخته است. تا کنون سومالی خواستار دو نشست اضطراری، در شورای امنیت سازمان ملل و نشست اتحادیه عرب برای محکومیت پروژه تازه اسرائیل شده است. در همین حال مجموعهای از کشورهای عربی و اسلامی ضمن محکومیت شدید این اقدام، بر حمایت کامل خود از حاکمیت و تمامیت ارضی سومالی تأکید کردند.
اما جنبه اصلی و استراتژیک این اقدام، موقعیت جغرافیایی منحصربهفرد سومالیلند است. این منطقه در شاخ آفریقا، با دسترسی مستقیم به خلیج عدن و نزدیکی به تنگه بابالمندب، بر یکی از مهمترین شاهراههای اقتصادی جهان نظارت دارد. بابالمندب، که دریای سرخ را به اقیانوس هند متصل میکند، مسیر عبور میلیونها بشکه نفت روزانه و تجارت جهانی است. اسرائیل با این شناسایی، به دنبال نظارت دقیقتر بر بابالمندب و دسترسی به قلمرو و حریم هوایی سومالیلند است تا عملیات علیه یمن را تسهیل کند. بندر بربره نیز میتواند به عنوان پایگاه لجستیکی برای هرگونه عملیاتی در منطقه عمل کند.
در پی این اقدام رسانه های فرامنطقه ای نیز به این مهم واکنش نشان داده و حتی رئیس جمهور آمریکا دونالد ترامپ نیز از این اقدام نتانیاهو ابراز تعجب کرده است چرا که این منطقه خودمختار در سومالی را هیچ کشوری تا کنون به رسمیت نشناخته است. ترامپ دراینباره به خبرنگار نیویورک پست گفت: اصلا کسی می داند واقعا سومالی لند چیست؟
>>> بیشتر بخوانید:
ترامپ با صدای بلند از زمین گلف فریاد زد: آیا کسی واقعاً میداند سومالیلند چیست؟ پاسخ در جیب بیبی است!
«عبدالرحمان محمد عبدالله ایرو» رئیس سومالیلند که اعلام کرده بود که جمهوری خودخواندهاش آماده است در ازای به رسمیت شناخته شدن از سوی ایالات متحده، یک پایگاه نظامی در نزدیکی ورودی دریای سرخ و همچنین دسترسی به معادن حیاتی را در اختیار آمریکا قرار دهد با واکنش ترامپ همراه شد که گفت من باید اقدام بی بی را بررسی کنم و تلویحا اشاره کرد که علاقهای به برسمیت شناختن این منطقه خودمختار ندارد.
این مساله از جایی حائز اهمیت میشود که نخست وزیر اسرائیل امروز راهی واشنگتن شد و قرار است درباره توافق ابراهیم و مساله انصارالله یمن با ترامپ گفتگو کند، سومالیلند و راضی کردن ترامپ نیز، برای پذیرش این منطقه خودمختار، پروژه جدید او در این سفر مهم ارزیابی میشود. نتانیاهو مدعی شده است که سومالیلند در راستای روح توافق ابراهیم صورت گرفته است امری که می تواند آتش جنگ را در دریای سرخ و تنگه باب المندب و خلیج عدن شعله ور کند.
این اقدام در حالی صورت گرفته که امارات نیز با مزودوران خود موسوم به شورای انتقالی یمن به دنبال تجزیه یمن جنوبی با نیروهای تحت حمایت عربستان درگیر شده است و انصارالله یمن در واکنش به این اقدام امارات گفته است که ابوظبی به دنبال راه بازکردن برای اسرائیل است تا این رژیم برای عملیات در دریای سرخ و یمن به سهولت عمل کند و دسترسی آسانتری به این منطقه داشته باشد.
پیش از این نیز گزارش شدهبود که امارات متحده عربی از یک پایگاه هوایی در منطقه پونتلند سومالی (منطقه خودمختار دیگر در خاک سومالی در جوار سومالیلند) برای ارسال تسلیحات به شبهنظامیان نیروی پشتیبانی سریع در سودان استفاده میکند.
این گزارش ها در حالی منتشر می شود که وب سایت مصری ایندکس اقدام امارات و سکوت این کشور در اینباره را معنادار خوانده و در نهایت نوشته است: کارشناسان سیاسی به غیبت نام امارات از فهرست کشورهای محکومکننده اشاره کرده و یادآور شدهاند که گزارشهای متعددی در سالهای گذشته از گسترش روابط ابوظبی با سومالیلند حکایت دارد. این روابط، بنا بر همان گزارشها، شامل حضور نظامی امارات در بندر راهبردی بربره در ساحل خلیج عدن است؛ منطقهای که به دلیل نزدیکی به یمن و تنگه بابالمندب، از اهمیت ژئوپلیتیکی بالایی برخوردار است.
این گزارش نتیجه گیری کرده است: اعتراف رژیم صهیونیستی به سومالیلند و سکوت معنادار امارات در قبال آن، پرده از تحولات عمیق در معادلات نفوذ در شاخ آفریقا برمیدارد؛ تحولاتی که در آن منافع نظامی، دریایی و اقتصادی بر شعارهای رسمی درباره حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها پیشی گرفته است.در چنین شرایطی، این پرسش همچنان بیپاسخ مانده است: آیا سکوت امارات موضعی موقت و تاکتیکی است، یا نشانه پذیرش ضمنی پروژهای بزرگتر برای بازطراحی ژئوپلیتیک منطقه تحت چتر همکاریهای ابراهیمی؟
>>> بیشتر بخوانید:
سکوت معنادار امارات در برابر اقدام نتانیاهو
چرا شناسایی سومالیلند توسط نتانیاهو خطرناک است؟
زیدآبادی: اسرائیل تا این سرزمین هم آمد/ جمهوری اسلامی همچنان بر نابودی اسرائیل پافشاری میکند / پادشاهی خواهان چه نظری دارند؟
همچنین نکته حائز اهمیت دیگر این است که آسوشیتدپرس پیشتر گزارش داده بود که رژیم صهیونیستی و آمریکا مذاکراتی را با سودان، سومالی و منطقه جداییطلب سومالیلند آغاز کردهاند تا میزبان فلسطینیهایی باشند که از جنگ کشتارجمعی رژیم صهیونیستی در نوار غزه قصد فرار دارند تا بدین ترتیب مقدمات کوچ اجباری مردم فلسطین را فراهم کنند.
به هر ترتیب نفوذ موساد و اسرائیل به این منطقه که یکی از گزینه های کوچ اجباری فلسطینی ها بود، این پیام را به اعراب، ایران و جهان اسلام و عرب میدهد که اسرائیل به بیخ گوشتان رسیده است و با این تفرقه میان شما به دنبال چه هدفی است. این گزارش مجالی بر تحلیل نیست مروری اجمالی به واکنش کشورهای عربی بر پروژه خطرناک اسرائیل دارد که در ادامه میخوانیم؛
ایران
به گزارش خبرآنلاین، «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه کشورمان در تماس تلفنی با شیخ «محمد بن عبدالله آل ثانی» نخستوزیر و وزیر امور خارجه قطر،با ابراز نگرانی از اوضاع فلسطین و لبنان در سایه نقض توافقات آتشبس از سوی رژیم صهیونیستی و تداوم حملات این رژیم به غزه و لبنان و هدف قرار دادن غیرنظامیان، بر ضرورت فشار جامعه جهانی بر رژیم صهیونیستی برای پایبندی کامل به تعهدات خود و توقف سیاست نسلکشی و اشغالگری و توسعهطلبی تاکید کردند. طرفین همچنین با بررسی تحولات اخیر یمن، ضرورت حفظ تمامیت و یکپارچگی سرزمینی یمن را مورد تاکید قرار دادند.
همچنین «اسماعیل بقائی» سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اقدام رژیم صهیونیستی در نقض فاحش حاکمیت و تمامیت سرزمینی سومالی از طریق تلاش برای پیشبرد توطئه تجزیه این کشور اسلامی را نقض صریح اصول بنیادین منشور ملل متحد و حقوق بینالملل دانست و آن را محکوم کرد.
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران با تاکید بر موضع اصولی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ضرورت حفظ حاکمیت ملی، یکپارچگی و تمامیت سرزمینی جمهوری فدرال سومالی، این تحرک شرورانه رژیم صهیونیستی را در راستای سیاست این رژیم برای بیثباتسازی کشورهای منطقه و تشدید ناامنی در منطقه دریای سرخ و شاخ آفریقا توصیف کرد.
بقائی ضمن حمایت از موضع قاطع سازمان همکاری اسلامی و نیز اتحادیه آفریقا در محکومیت اقدام رژیم صهیونیستی، خواستار اقدام قاطع جامعه جهانی برای خنثیکردن این اقدام توسعهطلبانه و تهدیدزای رژیم اشغالگر شد.
>>> بیشتر بخوانید:
واکنش ایران به «تحرک شرورانه» تلآویو علیه سومالی
بیانیه ایران به همراه کشورهای عربی
در همین حال وزارت خارجه مصر اعلام کرد که وزرای خارجه مصر الجزایر، جزائر قمر، جیبوتی، گامبیا، ایران، عراق، اردن کویت، لیبی، مالدیو، نیجریه، عمان، پاکستان، فلسطین قطر، عربستان، سومالی، سودان، ترکیه، یمن و سازمان همکاری اسلامی بر مخالفت قاطع خود با به رسمیت شناختن سومالی لند توسط اسرائیل تاکید کردند.
آنها گفتند که به رسمیت شناختن استقلال بخشی از اراضی کشورها اقدامی خطرناک و تهدیدی برای صلح و امنیت بینالمللی و اصول و قوانین بینالمللی و منشور سازمان ملل است.
وزرای خارجه این کشورهای عربی و اسلامی بر مخالفت قاطعانه خود با ربط دادن این اقدام و هرگونه طرح برای کوچاندن ملت فلسطین تاکید کردند.
>>> بیشتر بخوانید:
بیانیه مشترک ایران و کشورهای عربی و اسلامی درباره سومالیلند
همچنین ۲۱ کشور عربی و اسلامی فرامنطقهای، شامگاه شنبه با صدور بیانیهای مشترک، مخالفت قاطع خود را با اقدام اسرائیل در بهرسمیتشناختن اقلیم «سومالیلند» در جمهوری فدرال سومالی اعلام کردند و نسبت به پیامدهای خطرناک این تصمیم بر صلح و امنیت منطقهای و بینالمللی هشدار دادند.
در پی اقدام نخست وزیر رژیم صهیونیستی در به رسمیت شناختن منطقه جداییطلب «سومالیلند»، سوریه به شدت این اقدام را محکوم و آن را نقض آشکار اصول حقوق بینالملل و منشور ملل متحد خواند.
وزارت امور خارجه دولت موقت سوریه با صدور بیانیهای رسمی اعلام کرد که اقدام بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی در به رسمیت شناختن منطقه جداییطلب «سومالیلند»، اقدامی یکجانبه و فاقد هرگونه مشروعیت قانونی است و نمیتواند هیچگونه تأثیر بینالمللی داشته باشند، زیرا بر اساس تحمیل یک واقعیت خلاف قواعد روابط بینالملل انجام شده است.
بر اساس گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، این بیانیه همچنین بر این نکته تأکید دارد که تلاش برای ایجاد موجودیتهای موازی یا حمایت از پروژههای تجزیهطلبانه، «پیشینه خطرناکی» ایجاد میکند که امنیت و ثبات منطقهای را تهدید کرده و پیامدهای سیاسی و امنیتی جدی برای کشورهای منطقه و مردم آنها به همراه خواهد داشت.
دمشق بار دیگر حمایت قاطع خود را از وحدت و حاکمیت جمهوری فدرال سومالی اعلام و هرگونه تلاش در راستای تجزیه کشورهای منطقه یا نقض تمامیت ارضی آنها را به شدت رد کرد.
این طرح کوچ اجباری فلسطینیها است؟
مساله دیگری که در اینباره مطرح است؛ پروژه کوچ اجباری فلسطینی ها است که اولین بار از سوی رئیس جمهور آمریکا مطرح شد و حالا با اقدام تازه اسرائیل در برسمیت شناختن سومالی لند بار دیگر این مساله بر سر زبان ها افتاده است که نتانیاهو همچنان در پی کوچ مردم غزه به این منطقه است.
پیش از این سومالی و اتحادیه آفریقا از جمله نخستین نهادهایی بودند که به این اقدام انتقاد کردند و پس از آن کشورها و نهادهای عربی مانند مصر و فلسطین به این انتقادها پیوستند. پیشتر نیز نام سومالیلند در جریان مذاکرات مرتبط با کوچاندن اجباری فلسطینیها از غزه مطرح شده بود.
مقامات سومالیلند به دلیل پیچیدگیهای حقوقی و حساسیت اخلاقی موضوع کوچاندن اجباری فلسطینیها، در آن مقطع به آسوشیتدپرس اعلام کردند که از هیچ گونه تماس یا مذاکرهای از سوی مقامات آمریکایی یا اسرائیلی در این باره مطلع نبودهاند.
در همین باره محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین نیز، در بیانیهای که توسط خبرگزاری رسمی فلسطین «وفا» منتشر کرد، بر حمایت خود از وحدت و تمامیت ارضی سومالی تأکید کرد و مخالفت کامل خود را با هرگونه اقدامی که به حاکمیت سومالی آسیب رسانده یا پایههای ثبات این کشور را تضعیف کند، اعلام داشت.
عباس در ادامه بر «حمایت دولت فلسطین از نهادهای قانونی سومالی» تأکید کرد و هرگونه تلاش برای ایجاد نهادهای موازی را که با یکپارچگی خاک سومالی در تضاد باشد مردود دانست.
رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین همچنین با تقدیر از مواضع کشورها و نهادهای مختلف در مخالفت با این اقدام رژیم اشغالگر، آن را تلاش ناامیدانه تلآویو برای کوچاندن فلسطینیان به سومالی توصیف کرد.
این طرح خاورمیانه جدید است؟
در همین رابطه معاون وزیر امور خارجه دولت مستقر در صنعا با هشدار درباره تحرکات جدید رژیم صهیونیستی در منطقه، اعلام کرد که بهرسمیت شناختن سومالی لند بهعنوان یک کشور مستقل، در چارچوب طرح صهیونیستی موسوم به «خاورمیانه جدید» ارزیابی میشود.
به گزارش شبکه المسیره، عبدالواحد ابورأس در گفتوگو با خبرگزاری سبأ تأکید کرد که نفوذ رژیم صهیونیستی در منطقه از خلأها و شکافهایی صورت میگیرد که نتیجه سیاستهای وابستگی برخی رژیم های عربی است.
وی با بیان اینکه آمریکا در این روند نقش شریک را ایفا میکند، تصریح کرد: اظهارات و مواضعی که اخیراً مطرح میشود، چیزی جز تقسیم نقش میان آمریکا و رژیم صهیونیستی برای پیشبرد این توطئهها نیست.
معاون وزیر خارجه یمن همچنین خاطرنشان کرد که بسنده کردن برخی رژیم های عربی به صدور بیانیههای صرف، بهمنزله شانه خالی کردن از مسئولیت و نوعی همدستی در عبور دادن طرحهای صهیونیستی در منطقه تلقی میشود.
ابورأس در پایان هشدار داد که جهان عرب بهدلیل این همدستی شرمآور از سوی شماری از رژیم های عربی، که مسئولیت کامل پیامدهای آن بر عهده خودشان است، با خطر مداخلات گسترده خارجی و اجرای پروژههای تجزیهطلبانه روبهرو شده است.
دفتر نخست وزیری رژیم صهیونیستی پیش «سومالیلند» را به صورت رسمی به عنوان یک کشور و موجودیت سیاسی مستقل به رسمیت میشناسد.
بنا به این بیانیه، دفتر نتانیاهو گفته است، توافق با سومالیلند در چارچوب پیمان ابراهیم ابراهیم است که با ابتکار عمل ترامپ امضا شدهاند.
دوبویتز: «مسخره نکنید، نقشه را ببینید»
یورونیوز نیز در اینباره نوشت: جمهوری سومالیلند، نام منطقه خودمختار متشکل از پنج استان شمالی سومالی است. سومالیاند حدود شش میلیون نفر جمعیت دارد و پایتخت آن «هرجیستا» است که پس از «موگادیشو» دومین شهر مهم سومالی محسوب میشود.
با اینکه هیچ کشور دیگری از سال ۱۹۹۱ تاکنون سومالیلند را رسما به رسمیت نشناخته است، چند کشور از جمله بریتانیا، اتیوپی، ترکیه، امارات، دانمارک، کنیا و تایوان دفاتر رابط و ارتباطی در این منطقه برقرار کردهاند.
در سالهای گذشته، اقتصاد سومالیلند با سرمایهگذاریهای کلان امارات عربی متحده در بندر بربره، زیرساختهای جادهای و فرودگاه هرجیسه تقویت شده است. امارات در همکاری با سومالیلند و اتیوپی در حال ساخت یک خط ریلی از بندر بربره به اتیوپی است.
برای سومالیلند به ویژه به عنوان یک کشور مسلمان سنی در شاخ آفریقا، این به رسمیت شناختن، گامی بزرگ به سوی مشروعیت جهانی پس از دههها انزوا است.
این گزارش در ادامه نوشت: اما چرا اسرائیل تصمیم گرفت نخستین کشوری باشد که سومالیلند را به عنوان یک کشور مستقل به رسمیت بشناسد؟
کارشناسان میگویند دلایل سیاسی، امنیتی و اقتصادی پشت این تصمیم تلآویو است و این حرکت، فراتر از ظاهر آن، پیامدهای ژئوپلیتیک قابل توجهی دارد.
به رسمیت شناختن سومالیلند توسط اسرائیل میتواند حضور آن در نزدیکی قلب خاورمیانه، بهویژه در نزدیکی یکی از اصلیترین دشمنان اسرائیل، یعنی حوثیهای تحت حمایت ایران را تثبیت کند.
دیوید ماکوفسکی، مدیر پروژه صلح خاورمیانه در مؤسسه «سیاستگذاری خاور نزدیک در واشنگتن انستیتو»، در یادداشتی نوشت: «سوالی که نمیتوان از آن گذشت این است که آیا به رسمیت شناختن سومالیلند توسط اسرائیل، امکان دسترسی رسمی یا غیررسمی، به تأسیسات نظامی در این کشور را فراهم میکند تا بتوان تهدید پهپادها و موشکهای حوثیها از یمن و خلیج عدن را مهار کرد؟»
مارک دوبویتز، مدیرعامل اندیشکده آمریکایی «بنیاد دفاع از دموکراسیها» نیز در فرستهای در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «خطاب به کسانی که با تمسخر میپرسند چرا اسرائیل با سومالیلند وارد تعامل شده است: به نقشه نگاه کنید.»
سومالیلند یک کشور خودخوانده مستقل در شاخ آفریقا است، که در ساحل خلیج عدن واقع شده و با سومالی و جیبوتی هممرز است.
وی افزود: «سومالیلند در خلیج عدن قرار دارد، درست کنار بابالمندب، که برای تجارت و انرژی جهانی یک گلوگاه حیاتی محسوب میشود. در آن سوی آب، حوثیهای تحت حمایت ایران به اسرائیل و کشتیها حمله میکنند. سومالیلند ثبات، بنادر، دسترسی به اطلاعات و سکویی غیرایرانی در دریای سرخ ارائه میدهد. به همین دلیل است که ایالات متحده نیز پایگاه نظامی در جیبوتی دارد.»
آیا موضوع مهار انصارالله مطرح است؟
علاوه بر این، شهر بندری بربره در سومالیلند میتواند دسترسی اسرائیل به دریای سرخ را فراهم کند، مسیری حیاتی برای حملونقل تجاری که بر تنگه بابالمندب، به عنوان گلوگاهی در تجارت جهانی، مشرف است.
حوثیها و اسرائیل در سال ۲۰۲۵ میلادی بارها یکدیگر را هدف حمله قرار دادند. حوثیها به کشتیها در دریای سرخ نیز حمله کرده و اعلام کردند که این اقدامات اعتراض به ادامه «تهاجم اسرائیل» در غزه است.
اسرائیل نیز مناطق تحت کنترل حوثیها مانند صنعا و حدیده را هدف حمله قرار داد و شماری از مقامات حوثیها را کشت.
هرچند در حال حاضر تنش میان حوثیها و اسرائیل نسبتا کاهش یافته، اما تحلیلگران گمانهزنی میکنند که شاید این آرامش نسبی یکی از عوامل اصلی تصمیم اسرائیل برای نزدیکی به سومالیلند بوده باشد.
سومالیلند در سال ۲۰۲۴ میلادی، توافقی برای اجاره ۲۰ کیلومتر از ساحل خود به همسایهاش اتیوپی (که متحد نزدیک و منبع نیروی کار برای اسرائیل است) امضا کرد. این امر باعث شد تا سومالی سفیر اتیوپی را احضار کند، چرا که موگادیشو، پایتخت سومالی این منطقه جداییطلب را به رسمیت نمیشناسد.
چه از منظر سیاسی، اقتصادی یا امنیتی، اسرائیل با به رسمیت شناختن سومالیلند قدمی تاریخی برداشته است؛ حرکتی که هنوز تمام پیامدها و منافع آن به وضوح مشخص نشده است.
۳۱۵/۴۲
