عصر ایران ؛ علی خیرآبادی - در حالی که آخرین برگهای تقویم ۲۰۲۵ در حال ورق خوردن است، نگاه همه به آینده دوخته شده؛ سال ۲۰۲۶ قرار است چه شکلی باشد؟ آمارهای جدید صندوق بینالمللی پول، پاسخهای جالبی برای این سوال دارد و تکلیف "سهم هر کشور از کیک اقتصاد جهان" را روشن کرده است. در این گزارش قرار است سفری کوتاه به آینده داشته باشیم؛ از قلههای دستنیافتنی اقتصاد آمریکا و چین شروع میکنیم و بعد پایین میآییم تا ببینیم در اطراف خودمان، یعنی خاورمیانه، ایران در برابر رقبای قدرتمندش چه وضعیتی پیدا کرده است.
اما پیش از آنکه غرق در دنیای اعداد و تریلیون دلارها شویم، باید یک نکته حیاتی را به خاطر بسپاریم: «تولید ناخالص داخلی» یا همان GDP ، اگرچه خطکش اصلی برای اندازهگیری بزرگی اقتصادهاست، اما لزوماً به معنای «خوشبختی» یا «رفاه» مردم یک کشور نیست. در واقع، GDP مثل اندازه یک کیک بزرگ است؛ این عدد به ما میگوید که آن کیک چقدر غولآساست، اما نمیگوید که آیا این کیک باکیفیت پخته شده یا اینکه عادلانه بین همه تقسیم میشود یا خیر. گاهی اوقات رشد این اعداد میتواند کاذب باشد؛ مثلاً وقتی کشوری فقط با فروختن منابع زیرزمینیاش (مثل نفت خام) عدد اقتصادش را بالا میبرد، یا وقتی تورم باعث میشود قیمتها و اعداد بزرگ شوند بدون آنکه کیفیت زندگی مردم تغییری کند. پس به یاد داشته باشیم که این گزارش، قدرت و وزن کشورها را در بازار جهانی نشان میدهد، نه لزوماً میزان رضایت شهروندانشان را.
اگر از سطح زمین و رقابتهای منطقهای فاصله بگیریم و نگاهی به قلههای اقتصاد جهان بیندازیم، با اعدادی روبهرو میشویم که حتی تصورشان هم دشوار است. در این «لیگ برتر جهانی»، ایالات متحده آمریکا همچنان با اقتدار بر تخت پادشاهی تکیه زده و پیشبینی میشود در سال ۲۰۲۶، ارزش اقتصادش به عدد حیرتانگیز ۳۱ تریلیون دلار برسد. برای درک بزرگی این عدد کافی است بدانیم که اقتصاد آمریکا به تنهایی ۸۲ برابر بزرگتر از اقتصاد ایران خواهد بود و یکچهارم کل ثروت جهان (۲۵٪) را در اختیار دارد؛ یعنی از هر ۴ دلاری که در کره زمین تولید میشود، یک دلارش مستقیماً متعلق به آمریکاست.
اما این پادشاه یک تعقیبکننده سرسخت هم دارد؛ چین با سرعتی خیرهکننده درست پشت سر آمریکا ایستاده است. اقتصاد چین با رسیدن به مرز ۲۰ تریلیون دلار، حالا صاحب ۱۶ درصد از کل اقتصاد دنیاست. وقتی این دو غول را کنار هم میگذاریم، واقعیت ترسناکی نمایان میشود: آمریکا و چین به تنهایی تقریبا مالک نیمی از اقتصاد کره زمین هستند و بقیه ۱۹۰ کشور دنیا، عملاً باید برای به دست آوردن نیمهی باقیماندهی این کیک با هم بجنگند.
تلخترین بخش این گزارش برای ما ایرانیان، احتمالاً نه مقایسه با آمریکا، بلکه دیدنِ فاصلهی عمیقی است که میان جیب ما و همسایگانمان ایجاد شده است. در حالی که پیشبینی میشود کل درآمد و تولید ایران در سال ۲۰۲۶ حدود ۳۷۶ میلیارد دلار باشد، رقبای منطقهای ما با سرعت نور در حال دور شدن هستند. ترکیه بدون داشتن نفت و گاز، با تکیه بر توریست و صنعت توانسته اقتصادش را به ۱۶۰۰ میلیارد دلار برساند که بیش از ۴ برابر اقتصاد ایران است. عربستان سعودی هم دیگر فقط یک فروشنده نفت نیست؛ آنها با سرعتی باورنکردنی در حال ساختن شهرهای مدرن هستند و اقتصادشان با ۱۳۰۰ میلیارد دلار، حدود ۳.۵ برابر ما شده است. اسرائیل هم، اقتصادی ۶۶۶ میلیارد دلاری (نزدیک به دو برابر ایران) خواهد داشت. نتیجهی ساده و دردناک این اعداد این است که همسایههای ما هر روز ثروتمندتر و قویتر میشوند و ایران، در رقابتی که روزی شانهبهشانه بود، حالا فرسنگها عقب مانده است.
در حالی که اقتصاد ما در حدود مرز 400 میلیارد دلار دست و پا می زند از سال 2020 تا الان اقتصاد عربستان حدود 553 میلیارد دلار رشد کرده است. اقتصاد ترکیه نیز در این 6 سال حدود 830 میلیون دلار رشد داشته است و بزرگ شده است. در همین بازه اقتصاد ایران نهایتا 176 میلیون دلار رشد داشته است.
علاوه بر دو غول اقتصادی جهان یعنی آمریکا و چین، چند کشور دیگر نیز سهم مهمی در اقتصاد دنیا قرار دارند؛ آلمان با تولید ناخالص داخلی حدود ۵۳۰۰ میلیارد دلار بهعنوان قدرتمندترین اقتصاد اروپا شناخته میشود و حجمی نزدیک به ۱۴ برابر اقتصاد ایران دارد، در حالی که هند با رشدی چشمگیر خود را به ژاپن رسانده و هر دو کشور با اقتصادی حدود ۴۵۰۰ میلیارد دلار، یعنی نزدیک به ۱۲ برابر ایران، در جایگاه بعدی ایستادهاند و هند عملاً در مسیر تبدیل شدن به یک ابرقدرت اقتصادی جدید قرار دارد؛ در همین حال، انگلیس و فرانسه نیز همچنان از وزنههای سنگین اقتصاد اروپا به شمار میروند و اقتصادشان حدود ۱۰ تا ۱۱ برابر ایران است و روسیه نیز با وجود جنگ و تحریمهای گسترده، اقتصادی در حدود ۲۵۰۰ میلیارد دلار دارد که آن را به حدود ۶.۵ برابر اقتصاد ایران میرساند.
