خبرگزاری مهر؛ گروه سیاست، هادی رضایی: خانواده پهپادهای مهاجر، محصول بومی صنایع هوایی قدس، طی چهار دهه از یک سکوی شناسایی ساده به ابزاری رزمی-استراتژیک تبدیل شده که نه تنها مرزهای ایران را پایش می‌کند، بلکه در عملیات‌های منطقه‌ای، رزمایش‌ها و حتی درگیری‌های اخیر مانند جنگ ۱۲ روزه با رژیم صهیونیستی، نقش کلیدی در بازدارندگی و پاسخ سریع ایفا کرده است. با صادرات به متحدان، این پهپادها حالا معادلات ژئوپلیتیک را دگرگون می‌کنند و ایران را به عنوان یک قدرت پهپادی جهانی تثبیت کرده‌اند.
خانواده پهپادهای مهاجر به عنوان یکی از موفق‌ترین دستاوردهای دفاعی ایران، از دهه ۱۹۸۰ میلادی (اوایل دهه ۶۰ شمسی) تاکنون، مسیر تحول فناوری را پیموده و امروز ستون اصلی قدرت پهپادی و بازدارندگی نیروهای مسلح ایران را تشکیل می‌دهد. این پهپادها، توسعه‌یافته توسط صنایع هوایی قدس، از مأموریت‌های ساده شناسایی تا عملیات رزمی دوربرد و استراتژیک را پوشش می‌دهند و در رزمایش‌ها، عملیات مرزی، ضدتروریسم و حتی صادرات، نقش محوری دارند. تحلیلگران معتقدند که موفقیت مهاجرها، نماد توانمندی ایران در برابر تحریم‌ها و استراتژی «دفاع نامتقارن» است، جایی که فناوری ارزان و کارآمد، قدرت‌های برتر را به چالش می‌کشد.
تاریخچه و فلسفه توسعه خانواده مهاجر
خانواده مهاجر ریشه در نیازهای جنگی ایران طی جنگ تحمیلی ۸ ساله دارد، زمانی که رزمندگان برای پایش میدان نبرد، مرزها و پاسخ سریع به تهدیدات، نخستین مدل‌ها را طراحی کرد. فلسفه توسعه بر پایه خودکفایی بومی، مهندسی معکوس و نوآوری قرار داشت و این پهپادها از یک سکوی شناسایی سبک به ابزارهای رزمی استراتژیک تبدیل شدند. امروز، مهاجرها نماد توان مهندسی، صنعتی و دفاعی ایران هستند و با تکامل چهار دهه‌ای، از مهاجر -۱ تا مهاجر -۱۰، پوشش اطلاعاتی مداوم، پاسخ سریع و بازدارندگی اقتصادی را فراهم می‌کنند.
نسل‌های پهپاد مهاجر و ویژگی‌های فنی
این خانواده با نسل‌های متنوع، از مدل‌های سبک تا پیشرفته، نیازهای تاکتیکی و استراتژیک را برآورده می‌کند:
مهاجر -۱: توسعه‌یافته در دوران جنگ تحمیلی، مأموریت اصلی شناسایی تصویری با طراحی سبک و کوچک؛ نخستین سکوی پهپادی بومی ایران.
مهاجر -۲ و مهاجر -۲ ان (M2-N): برای پایش مرزها و ارسال تصاویر زنده؛ کاربرد در یگان‌های زمینی، مرزبانی و سپاه؛ ستون اصلی نظارت مرزی با برد محدود اما کارآمد.
مهاجر -۳: شناسایی عمقی با بهبود سازه، موتور و افزایش مدت پرواز؛ مناسب برای مأموریت‌های برد متوسط.
مهاجر -۴: شناسایی بلندمدت و پایش مرزهای شرقی و دریایی؛ مجهز به گیمبال چندطیفی و ماندگاری طولانی؛ قابلیت‌های جنگ الکترونیک، رله ارتباطی و مسلح‌سازی با بمب‌های هدایت‌شونده؛ برد تا ۲۵۰ کیلومتر.
مهاجر -۵: نسخه پیشرفته‌تر با برد ۲۰۰۰ کیلومتری و ظرفیت حمل تسلیحات سنگین‌تر؛ تمرکز بر مأموریت‌های استراتژیک.
مهاجر -۶: رونمایی در سال ۱۳۹۶ و تولید انبوه از سال ۱۳۹۷؛ رزمی-تاکتیکی با قابلیت ISTAR (اطلاعات، نظارت، هدف‌گیری و شناسایی)؛ حمل بمب‌ها و موشک‌های نقطه‌زن مانند قائم، الماس و Sadid-۳۴۵؛ پرواز ۲۴ ساعته، عملیات مستقل، هدایت دقیق و برد ۲۰۰۰ کیلومتر؛ کاربرد در ضدتروریسم و پشتیبانی زمینی.
مهاجر -۱۰: رونمایی در مرداد ۱۴۰۲؛ رزمی-استراتژیک با ظاهر شبیه MQ-۹ Reaper آمریکایی؛ سرعت ۲۱۰ کیلومتر در ساعت، برد ۲۰۰۰ کیلومتر، ماندگاری ۲۴ ساعته، قابلیت حمل مهمات هدایت‌شونده گسترده و لینک ماهواره‌ای احتمالی؛ گاهی به عنوان پهپاد کامیکازه (مانند Shahed-۱۳۶) عمل می‌کند و در نمایشگاه ارتش روسیه در سال ۱۴۰۳ نمایش داده شد. این مدل، توان رزمی و بازدارندگی ایران را به سطح منطقه‌ای و استراتژیک ارتقا داده است.
صنایع هوایی قدس؛ هسته مهندسی پهپادی ایران
صنایع هوایی قدس، از سال ۱۳۶۶ (اوایل دهه ۶۰ شمسی) پایه‌گذار توسعه خانواده مهاجر است و نقش کلیدی در طراحی، بومی‌سازی کامل بدنه، موتور، سامانه هدایت، گیمبال، لینک داده امن، دوربین‌های چندطیفی و سامانه‌های جنگ الکترونیک دارد. این شرکت، زیرمجموعه وزارت دفاع، بیش از ۹۰ درصد قطعات را داخل کشور تولید می‌کند و خطوط سری‌سازی برای تأمین نیازهای داخلی و صادرات محدود ایجاد کرده است. قدس نه تنها کارخانه، بلکه مرکز تحقیق و توسعه پهپادهای تاکتیکی، استراتژیک، رزمی، گشت، پنهانکار و مهمات دورایستا است و هسته دکترین پهپادی ایران محسوب می‌شود.
کاربردهای عملیاتی و استراتژیک
مهاجرها کاربردهای گسترده‌ای دارند:
۱. شناسایی و پایش مرزی: مرزهای شرق، غرب و جنوب با ارسال تصاویر زنده؛ مدل‌هایی مانند مهاجر -۲ و ۴ برای نظارت مداوم.
۲. عملیات رزمی و ضدتروریسم: مهاجر -۶ در شمال عراق و سوریه علیه گروهک‌های تروریستی؛ نابودی خودروهای انتحاری و مواضع متحرک با موشک‌های قائم.
۳. پشتیبانی عملیات زمینی: هدایت توپخانه، هدف‌گذاری دقیق و ارسال تصاویر زنده در رزمایش‌ها.
۴. عملیات دریایی: پایش ناوهای دشمن در خلیج فارس و پشتیبانی از یگان‌های ساحلی و شناورها.
۵. مأموریت‌های رزمی-اطلاعاتی پیشرفته: مهاجر ۱۰ و ۶ برای حمله هدفمند، رصد عمقی و پشتیبانی اطلاعاتی.
حضور در رزمایش‌ها و درگیری‌های واقعی
در رزمایش‌هایی مانند پیامبر اعظم، ذوالفقار و ولایت، مهاجرها برای شناسایی، هدف‌گذاری توپخانه و حمله به اهداف ثابت استفاده شده‌اند. در رزمایش‌های دریایی مشترک، پایش ناوگروه‌ها را بر عهده دارند و در رزمایش‌های پهپادی ارتش، مهاجر -۶ به عنوان سکوی رزمی عمل کرده است. این نمایش‌ها، پیام بازدارنده به دشمنان ارسال می‌کنند.
در جنگ ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه ایران، نقش اصلی مهاجرها اطلاعاتی، مراقبتی و آماده‌باش رزمی بود. مهاجر -۴ و ۶ برای شناسایی تهدیدات در مرزها و مناطق حساس پرواز کردند، به پدافند هوایی کمک کرده (ارسال تصاویر زنده و تعیین مسیر تهدیدات) و مهاجر -۶ در آماده‌باش برای حمله فوری قرار داشت. عملیات مستقیم انجام نشد، اما تمرکز بر بازدارندگی و جلوگیری از تجاوز بود. مهاجرها حلقه حیاتی شبکه ISR (اطلاعات، نظارت و شناسایی) ایران بودند.
اهمیت استراتژیک و بازدارندگی
مهاجرها با ایجاد پوشش اطلاعاتی مداوم، امکان پاسخ سریع و دقیق (با مدل‌های ۶ و ۱۰)، و نسبت هزینه / کارایی بالا، بازدارندگی مؤثر و اقتصادی فراهم می‌کنند. حضور پهپادی در رزمایش‌ها و آماده‌باش واقعی، پیام قوی به دشمنان می‌فرستد و توان رزمی ایران را با هزینه کمتر از جنگنده‌ها تقویت می‌کند. چالش‌هایی مانند تحریم‌ها و رقابت با پهپادهای چینی وجود دارد، اما موفقیت قدس، ایران را به سطح قدرت پهپادی منطقه‌ای رسانده است.
جمع‌بندی
خانواده پهپادهای مهاجر با تکامل چهار دهه‌ای، از شناسایی ساده تا عملیات رزمی استراتژیک، ستون اصلی توان پهپادی و بازدارندگی ایران هستند. صنایع هوایی قدس با نوآوری بومی، این پهپادها را به ابزارهایی اطلاعاتی، رزمی و نماد تداوم دفاعی تبدیل کرده است. مهاجرها نشان می‌دهند که بازدارندگی ایران نه تنها با موشک‌ها، بلکه با شبکه‌ای از پهپادهای دقیق، اقتصادی و پایدار است و در معادلات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، تهران را قدرتمند نگه می‌دارند.
