گرجستان؛ حلقه جدید زنجیره نفوذ غرب
بر اساس گزارش‌های دریافتی، تفلیس اخیراً میزبان دو هیئت مهم بوده است: «واهاگن خاچاتوریان»، رئیس‌جمهور ارمنستان و یک هیئت از وزارت خارجه آمریکا به سرپرستی «جاناتان آسکوُناس». محور تمامی رایزنی‌ها در پایتخت گرجستان، بررسی پیامدهای افتتاح دالان زنگه‌زور و پروژه آمریکایی مسیر ترامپ TRIPP بر معادلات منطقه بوده است.
این تحرکات در حالی صورت می‌گیرد که ایران بارها بر تغییرناپذیری مرزهای بین‌المللی و مخالفت با هرگونه تغییرات ژئوپلیتیک که منجر به قطع دسترسی ایران به ارمنستان شود، تأکید کرده است. با این حال، به نظر می‌رسد واشنگتن درصدد است تا با جلب نظر تفلیس، حلقه محاصره ژئوپلیتیک در قفقاز را تکمیل کند.
تحلیل کارشناسان گرجی؛ استقبال با چاشنی نگرانی
رسانه‌های منطقه‌ای نظرات کارشناسان سیاسی گرجستان در خصوص پیشنهادهای هیئت آمریکایی را جویا شده‌اند. تورنیکه شالاشنیدزه، رئیس دانشکده روابط بین‌الملل انستیتوی امور عمومی گرجستان، در اظهاراتی که نشان‌دهنده عمق نفوذ تفکر غربی است، مدعی شد که تفلیس تمام‌قد از راه‌اندازی دالان زنگه‌زور و بخش مسیر ترامپ حمایت می‌کند.
وی با اشاره به سخنان نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، از طرحی پرده برداشت که ماهیت استعماری آن کاملاً هویداست: «قرار است شرکت مشترکی تحت مدیریت یک شورای مدیران متشکل از نمایندگان ارمنستان و آمریکا ایجاد شود. گرجستان نیز می‌تواند به عنوان یک بازیگر منطقه‌ای و ضامن امنیت، به این فرمت بپیوندد؛ موضوعی که واشنگتن نیز به آن علاقه‌مند است.»
این اظهارات به وضوح نشان می‌دهد که هدف نهایی، سپردن کنترل شریان‌های حیاتی منطقه به بازیگران فرامنطقه‌ای (آمریکا) است.
اعتراف به خطرات امنیتی و مخالفت قدرت‌های منطقه
در سوی دیگر، گئورگی گوگوآ، کارشناس مسائل بین‌الملل، اگرچه تلاش کرد دالان زنگه‌زور را ضامن صلح معرفی کند، اما ناچار به اعتراف درباره واقعیت‌های میدانی شد.
وی تصریح کرد:
- مسیر زنگه‌زور از سوی روسیه و ایران به عنوان یک مانع و تهدید ژئواستراتژیک تلقی می‌شود.
- احتمال بی‌ثباتی داخلی در ارمنستان توسط جریان‌های مخالف دولت وجود دارد.
- بخش‌هایی از جامعه گرجستان نگران کاهش اهمیت ترانزیتی کشورشان و از دست دادن نقش ژئواستراتژیک خود در مسیر ترانزیت به اروپا هستند.
به گفته این کارشناس، سفر مشاور ارشد وزارت خارجه آمریکا به تفلیس با هدف اطمینان‌خاطر دادن به گرجستان و باز کردن صفحه‌ای جدید در روابط تفلیس-واشنگتن صورت گرفته است تا نگرانی‌های ناشی از کاهش حجم ترانزیت از مسیر گرجستان برطرف شود.
رقابت کریدورها؛ سراب اقتصادی یا واقعیت میدانی؟
زال کاسرلیشویلی، رئیس هیئت مدیره کنفدراسیون ملت‌های قفقاز، با اشاره به نام‌گذاری این مسیر به عنوان «مسیر ترامپ» (TRIPP)، آن را دارای نوعی مزیت روانی برای غرب دانست اما تأکید کرد که این به معنای حذف مسیر سنتی «باکو-تفلیس-قارص» نخواهد بود.
این تحلیلگر با رویکردی خوش‌بینانه نسبت به رقابت کریدورها معتقد است: «زنگه‌زور رقابت جدی ایجاد می‌کند، اما اگر گرجستان تعرفه‌ها و خدمات خود را بهبود بخشد، همچنان در بازی باقی می‌ماند. مزیت گرجستان دسترسی مستقیم به بنادر اروپایی (بورگاس، وارنا، کنستانتسا) از طریق دریای سیاه است.»
کاسرلیشویلی همچنین به نکته‌ای کلیدی اشاره کرد که می‌تواند زنگ خطری برای طرح‌های پان‌ترکیستی باشد. وی با بیان اینکه چین در برخی حوزه‌ها رقیب ترکیه است، گفت: «اگر کالاهای چینی از زنگه‌زور عبور کنند، رقیب پکن (ترکیه) تقویت می‌شود. بنابراین برای چین بصرفه‌تر است که از مسیر گرجستان استفاده کند. دالان زنگه‌زور بیشتر برای کشورهای ترک‌زبان آسیای مرکزی جذابیت دارد، اما مسیر باکو-تفلیس-قارص همچنان برای سایر بازیگران حیاتی است.»
تحلیل راهبردی
بررسی مجموع نظرات و تحرکات اخیر نشان می‌دهد که پروژه موسوم به مسیر ترامپ TRIPP، چیزی جز تلاش برای احیای پروژه شکست‌خورده ناتو در قفقاز نیست. آمریکا با سوار شدن بر موج نیازهای اقتصادی کشورهای منطقه و با وعده‌های فریبنده «رفاه و صلح»، به دنبال اهداف زیر است:
حذف ایران و روسیه: تلاش برای ایجاد مسیری که خارج از کنترل قدرت‌های سنتی منطقه (تهران و مسکو) باشد.
وابسته‌سازی ارمنستان: تأسیس شرکت‌های مشترک آمریکایی-ارمنی برای مدیریت راه‌ها، عملاً حاکمیت ملی ایروان را نقض کرده و پایگاه‌های نفوذ غرب را در مرزهای ایران مستحکم می‌کند.
تضعیف همگرایی منطقه‌ای: غرب با ایجاد رقابت بین گرجستان و ارمنستان و وعده‌های توخالی، مانع از شکل‌گیری فرمت‌های همکاری بومی مانند 3+3 (ایران، روسیه، ترکیه + سه کشور قفقاز) می‌شود.
