حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی و ترانزیت از عوامل اصلی در رشد اقتصادی کشورهای مختلف محسوب می‌شود. با قرار گرفتن ایران در مرکز قاره آسیا، این کشور به لطف موقعیت جغرافیایی خود می‌تواند نقشی کلیدی در مسیرهای تجارت منطقه‌ای ایفا کند. بهره‌گیری از مسیرهای کوتاه‌تر و بنادر مجاور کشورهای همسایه، نه تنها زمینه برای فرصت‌های اقتصادی بلکه برای مناسبات سیاسی متنوعی فراهم می‌کند. البته برای رسیدن به این اهداف، همکاری‌های گسترده با سایر کشورها و عقد توافقنامه‌های چندجانبه در سطح منطقه ضروری است.
چنین همکاری‌هایی می‌تواند بر افزایش میزان انتقال کالا و کاهش هزینه‌ها تأثیر به‌سزایی بگذارد. علاوه بر این، کشورهای دیگر نیز از این مسیرهای مقرون‌به‌صرفه و کوتاه‌تر برای تجارت بهره خواهند برد که زمینه‌ساز تقویت تعاملات اقتصادی و اعتماد میان ایران و کشورهای دیگر خواهد شد.
از دیگر مزایای این همکاری‌ها، ایجاد شبکه‌های لجستیکی امن و پایدار است. در شرایطی که مسائل سیاسی و تحریم‌ها می‌توانند تأثیر منفی بر جریان ترانزیت بگذارند، همکاری با مراکز ترانزیتی همسایه و توافقنامه‌های شفاف می‌تواند میزان خطرات احتمالی را کاهش داده و امنیت بیشتری در این حوزه ایجاد کند.
ایران به واسطه موقعیت جغرافیایی مناسب و ارتباط با کشورهای آسیای میانه، خلیج فارس و جنوب آسیا، ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به یک محور اصلی ترانزیت دارد. اما برای بهره‌برداری از این ظرفیت، باید برنامه‌های چندجانبه‌ای با سایر کشورهای منطقه تدوین شود. مانند سرمایه‌گذاری‌های مشترک در زیرساخت‌ها، هماهنگ‌سازی فرآیندهای گمرکی و ایجاد سازوکارهای تسهیل‌کننده تبادل اطلاعات بین کشورها.
از سوی دیگر، همکاری‌های منطقه‌ای تنها تأثیر اقتصادی ندارد، بلکه روابط دیپلماتیک را نیز تقویت می‌کند. تنظیم قوانین مشترک برای عبور و مرور کالا، کاهش تعرفه‌ها و تأمین امنیت مسیرها، زمینه‌ای برای کاهش تنش‌های سیاسی و ارتقای جایگاه ایران به عنوان شریکی استراتژیک در منطقه خواهد شد.
یکی از نقاط کلیدی در این مسیر، تقویت زیرساخت‌های مرتبط با حمل‌ونقل است. استفاده مشترک از بنادر، انبارهای توزیع کالا، شبکه‌های حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، و به‌کارگیری فناوری‌های مدرن می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت و کیفیت مجموعه فرآیندهای ترانزیتی منجر شود. این موضوع بی‌شک در جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و افزایش سهم ایران در تجارت بین‌المللی تأثیرگذار خواهد بود.
برای دستیابی به موفقیت در شبکه‌های ترانزیتی منطقه‌ای، تدوین نقشه‌های راه بلندمدت اهمیت ویژه‌ای دارد. ایران باید مسیرهای حیاتی مورد نیاز کشورهای منطقه را شناسایی کرده و با ترسیم برنامه‌ای جامع، تعاملات منطقه‌ای را ارتقا بخشد. این برنامه‌ها می‌بایست شامل مدیریت مرزها، هماهنگ‌سازی خدمات، اصلاح فرآیندهای گمرکی و ایجاد راهکارهای امنیتی مشترک باشد.
از سوی دیگر، بهره‌گیری از تجارب سایر کشورها، ایجاد سامانه‌های دیجیتال پیشرفته و آموزش نیروهای متخصص در حوزه حمل‌ونقل و لجستیک می‌تواند به کارآمدتر شدن این مسیرها کمک شایانی کند. تنها با ایجاد چنین سازوکارهای منسجم امکان بهره‌برداری بهینه از پتانسیل‌های موجود در حوزه ترانزیت فراهم خواهد شد.
در رویدادی مهم، نمایندگان ایران، چین، قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان و ترکیه در استانبول گرد هم آمده و توافق‌نامه‌ای برای توسعه ترانزیت ریلی در این کریدور به امضا رساندند.
این توافقنامه مسیر تازه‌ای را برای عبور محمولات ریلی از شاخه جنوبی این کریدور ایجاد می‌کند که ایران را به شاهراهی طلایی برای عبور قطارهای باری از چین به اروپا تبدیل می‌کند.
طبق مفاد این توافق، کشورهای حاشیه این کریدور به یکسان‌سازی تعرفه‌ها، کاهش زمان سفر قطارها، کاهش هزینه‌های جانبی و گمرکی و نیز توسعه زیرساخت‌های ضروری متعهد شده‌اند. هدف این است که عبور قطارهای باری کانتینری از مسیر ایران افزایش یافته و زمینه‌ساز رشد اقتصادی و سیاسی ایران در منطقه شود.
در سال گذشته میلادی، بیش از ۶۰ میلیون تن انواع محموله‌ها توسط ۲۰ هزار قطار باری میان چین و اروپا جابه‌جا شد. انتظار می‌رود با اجرایی شدن این توافقنامه، ایران سهم قابل‌توجهی از این تجارت را تصاحب کند و از مزایای اقتصادی آن بهره‌مند شود.
