به گزارش بهداشت نیوز باقر لاریجانی رئیس پژوهشگاه غدد و متابولیسم در نشست خبری که به مناسبت فرارسیدن روز جهانی دیابت و با هدف ارتقای آگاهی عمومی و تخصصی جامعه در حوزه پیشگیری، تشخیص و درمان دیابت، حضور پیدا کرد و گفت: توجه به بیماری‌های غیر واگیر از اولویت‌های وزارت بهداشت و از چالش‌های اصلی سلامت مردم است و سالانه ۱۸ میلیون نفر در جهان دچار مرگ زودرس براثر بیماری‌های غیر واگیر می‌شوند. یکی از مهم‌ترین بیماری‌های غیر واگیر دیابت است که درصد قابل توجهی از هزینه‌های نظام سلامت اکثر کشورها صرف آن می‌شود. بین ۱۰ تا ۱۵ درصد منابع حوزه سلامت صرف دیابت و عوارض آن می‌شود و ۳۰۰ هزار سال عمر مفید مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

وی افزود: در دنیا از هر ۹ نفر یک نفر دیابتی است‌. حدود ۶۳۵ میلیون نفر دچار پیش‌دیابت هستند و در منطقه مدیترانه شرقی شیوع دیابت بیشتر است.

رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم درباره آمار بیماران دیابتی در ایران نیز اذعان کرد: شیوع دیابت در افراد بزرگسال کشور ۱۴ درصد است، به عبارتی در کشور ما ۷.۵ میلیون نفر دیابتی زندگی می‌کنند و ۹ میلیون نفر نیز مبتلا به پیش‌دیابت هستند و سالانه ۵۰۰ هزار نفر به تعداد بیماران کشور اضافه می‌شود.

لاریجانی ادامه داد: عمده دلیل ابتلاء به دیابت نیز چاقی در سنین بالا است. کمبود تغذیه سالم و پایین بودن میزان مصرف لبنیات، سبزیجات، ماهی و استفاده زیاد از روغن جامد در کشور ما نیز از دیگر عوامل مؤثر بر بروز چاقی و دیابت است.

وی با بیان اینکه ۳۰ درصد جمعیت مبتلایان دیابت در کشور ما هنوز نمی‌دانند دچار دیابت هستند، گفت: افرادی که می‌دانند دیابت دارند نیز مراقبت کافی نمی‌کنند و ۶۵ درصد آن‌ها داروی کافی مصرف می‌کنند و ۲۵ درصد از افرادی که دارو مصرف می‌کنند کنترل مطلوب بیماری را دارند. به همین دلیل برنامه جدید در وزارت بهداشت مبتنی بر این است که ۸۰ درصد جمعیت آگاهی از ابتلاء داشته باشند و ۸۰ درصد درمان مطلوب و ۸۰ درصد نیز کنترل مطلوب قند خون را داشته باشند. وزارت بهداشت دو هدف را در حوزه بیماری‌های غیر واگیر پیگیری می‌کند که یکی افزایش سواد سلامت و دیگری افزایش خود مراقبتی در بیماران مزمن است.

لاریجانی اضافه کرد: دیابت امروز یکی از مهم‌ترین علل بروز عوارض جدی در بدن از جمله اختلالات قلبی، نابینایی و قطع عضو به شمار می‌رود. بر اساس آمار، دیابت شایع‌ترین علت عدم بینایی نه‌تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای جهان است. در گذشته برخی از این موارد ناشی از بیماری‌های عفونی بودند، اما امروزه دیابت مهم‌ترین عامل این عوارض محسوب می‌شود.

وی افزود: طبق گزارش‌ها، حدود ۱۵ درصد از بیماران دیابتی در طول زندگی خود دچار زخم دیابتی می‌شوند و بخش قابل توجهی از این بیماران به قطع عضو نیاز پیدا می‌کنند. همچنین، نزدیک به ۲۵ درصد از موارد نارسایی کلیوی در کشور به دلیل دیابت بروز می‌کند. سالانه حدود ۳۰۰۰ نفر در ایران به دیالیز نیاز پیدا می‌کنند، عددی که در واقع کمی بیش از این میزان است.

لاریجانی اذعان کرد: از سوی دیگر، بیماری دیابت ارتباط نزدیکی با فشار خون بالا و چربی خون دارد، کنترل قند خون به‌تنهایی کافی نیست؛ بیماران باید چربی خون، فشار خون و سبک زندگی خود را نیز مدیریت کنند. ترک سیگار، الکل و مواد مخدر از جمله اقدامات مؤثر در کاهش عوارض دیابت است.

لاریجانی اذعان کرد: دیابت طیف وسیعی از اختلالات متابولیکی را در بر می‌گیرد؛ از بیماران با قند خون کنترل‌نشده تا افرادی که نیاز به دوز بالای انسولین دارند. خوشبختانه، بخش عمده‌ای از داروهای دیابت و انسولین مصرفی در ایران به‌صورت داخلی تولید می‌شود.

وی اظهار داشت: در همین راستا، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان، پروژه‌ای برای تولید کامل انسولین در داخل کشور را آغاز کرده است. این طرح با هدف خودکفایی دارویی و دسترسی بهتر بیماران به انسولین با قیمت مناسب دنبال می‌شود.

وی تصریح کرد: چاقی یکی از اصلی‌ترین ریسک فاکتورها در بروز دیابت محسوب می‌شود. با وجود اینکه همه بیماران دیابتی لزوماً دچار چاقی نیستند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از مبتلایان به دیابت دارای اضافه‌وزن هستند و هرچه وزن بدن افزایش یابد، احتمال بروز دیابت بیشتر می‌شود.

رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم ادامه داد: بر اساس شاخص‌های جهانی سلامت، دیابت و چاقی همواره در کنار یکدیگر مورد بررسی قرار می‌گیرند. این دو عامل ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و کنترل یکی بدون دیگری به موفقیت کامل منجر نمی‌شود. به همین دلیل، در برنامه‌های کنترل دیابت در ایران، کنترل چاقی نیز به‌طور هم‌زمان دنبال می‌شود.

وی ادامه داد: در سال‌های اخیر، بیشتر کشورهای جهان در مهار رشد دیابت و چاقی چندان موفق نبوده‌اند. طی چهار تا پنج سال گذشته، تنها تعداد محدودی از کشورها توانسته‌اند روند صعودی این دو بیماری را متوقف کنند.

لاریجانی اذعان کرد: ایران نیز برنامه کنترل دیابت و چاقی به‌صورت هم‌زمان و هدفمند اجرا می‌شود، چرا که این دو عامل نه‌تنها در ایجاد بیماری بلکه در بروز عوارض ناشی از آن نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. هدف اصلی این برنامه‌ها، پیشگیری از افزایش وزن، کنترل قند خون و کاهش خطر بروز عوارض دیابت در جامعه است.

لاریجانی اظهار داشت: دیابت یکی از پرهزینه‌ترین بیماری‌های مزمن در ایران و جهان است. همچنین حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد منابع مالی حوزه سلامت در کشور به‌طور مستقیم صرف درمان و مدیریت دیابت و عوارض آن می‌شود.

وی افزود: این هزینه‌ها تنها شامل دارو و درمان نیست، بلکه هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی ناشی از ناتوانی بیماران دیابتی را نیز دربر می‌گیرد. به‌طور میانگین، دیابت سالانه حدود ۳۰۰ هزار سال عمر مفید ایرانیان را کاهش می‌دهد. این آمار بر اساس محاسباتی به‌دست آمده که شامل کاهش توانایی جسمی، از دست رفتن بینایی، و محدودیت‌های زندگی بیماران دیابتی است.

لاریجانی بیان کرد: وقتی فردی به‌دلیل عوارض دیابت مانند نابینایی، نارسایی کلیه یا قطع عضو توان فعالیت خود را از دست می‌دهد، بخش قابل‌توجهی از عمر مفید او از بین می‌رود. این موضوع، علاوه بر فشار روحی و خانوادگی، بار اقتصادی قابل‌توجهی را نیز به جامعه تحمیل می‌کند.

وی افزود: در نظام سلامت ایران، دیابت از جمله بیماری‌هایی است که بیشترین سهم را از منابع بیمه‌ای و دارویی به خود اختصاص داده است. داروهایی مانند متفورمین و انسولین از پرمصرف‌ترین داروهای کشور محسوب می‌شوند و آزمایش‌های کنترل قند خون از رایج‌ترین آزمایشات در مراکز درمانی هستند.

لایجانی اذعان کرد: اگر مدیریت دیابت در کشور به‌درستی انجام شود، می‌توان از هزینه‌های سنگین درمان و بروز بسیاری از عوارض این بیماری جلوگیری کرد، افزایش آگاهی عمومی، غربالگری زودهنگام، اصلاح سبک زندگی و تغذیه سالم از مهم‌ترین راهکارها برای کاهش بار مالی و انسانی دیابت در ایران است.

لاریجانی در ادامه گفت: دسترسی به داروهای دیابت در کشور وضعیت نسبتاً مناسبی دارد. هم در زمینه انسولین‌های تزریقی و هم قرص‌های خوراکی، بیماران می‌توانند به داروهای مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند. با این حال، چالش اصلی زمانی بروز می‌کند که بیماران به دنبال داروهای نسل جدیدتر یا برندهای خاص خارجی هستند که پوشش بیمه‌ای کامل برای آن‌ها وجود ندارد.

وی ادامه داد: در سال‌های اخیر، با وجود ورود انسولین‌ها و داروهای جدید دیابت به بازار، میزان کنترل قند خون در بیماران کاهش یافته است. آمارها نشان می‌دهد سطح کنترل دقیق دیابت از حدود ۴۰ درصد به ۳۰ درصد، و در برخی گزارش‌ها حتی تا ۲۸ درصد رسیده است.

لاریجانی اظهار داشت: این آمارها بیانگر آن است که مشکل اصلی در نظام مراقبت و آموزش بیماران نهفته است، نه در کمبود دارو. همچنین افت شاخص کنترل دیابت (HbA1c مطلوب) در سال‌های اخیر نتیجه کاهش آگاهی بیماران نسبت به مراقبت از خود، تغذیه صحیح و پایش منظم قند خون است.

وی ادامه داد: هرچند افزایش تنوع داروها و انعطاف در تجویز انسولین‌ها به بهبود درمان کمک می‌کند، اما بدون آموزش مستمر و توانمندسازی بیماران دیابتی، دستیابی به کنترل پایدار ممکن نخواهد بود.

لاریجانی خاطر نشان کرد: چالش اصلی حوزه سلامت در ایران نه تنها تأمین دارو بلکه افزایش سواد سلامت بیماران و تقویت نظام مراقبت‌های خود مراقبتی است. توجه بیشتر به آموزش بیماران و مراقبت منظم از سوی کادر درمان می‌تواند وضعیت کنترل دیابت را بهبود ببخشد و از بروز عوارض پرهزینه این بیماری جلوگیری کند.

منبع: مهر