خبرگزاری مهر - گروه استانها؛ لباس و پوشاک تاریخی به قدمت حیات بشر و جغرافیایی به گستره زمین دارد و پوشش در هر سرزمین و در طول تاریخ در پیوند با فرهنگ و تمدن بوده و امروز بر کسی پوشیده نیست که لباس زنان و مردان بازنمایی فرهنگ آن جامعه است همچنان که در طول تاریخ کهن ایران، اقوام با اصالت این سرزمین همواره لباس‌ها و پوشش‌هایی را انتخاب کردند که عنصر مهم «حجاب» را با خود داشته باشد و از سر تا پا را پوشش دهد.
تاریخ گواهی می‌دهد که ایرانیان از دیرباز همواره با پوشش، محجوب و عفیف بوده اند و در زمان‌هایی هم که ایادی بیگانه به دنبال خدشه بر این پوشش و متانت دیرین ایرانیان بودند، مردم به مقابله برخاستند و دست از اصالت خود بر نداشتند، تلاش رضاخان برای اجرای قانون کشف حجاب یکی از این مقاطع تاریخی است که به بی‌نتیجه ماند.
لباس سنتی زنان در اقوام ایرانی سندی بر متانت و وقار بانوان این سرزمین است و لباس سنتی زنان بختیاری گواهی بر این ادعاست. بختیاری‌ها که یکی از اقوام ریشه‌دار در تاریخ ایران زمین هستند، فرهنگی مبتنی بر هویت قومی، اصالت، تحمل سختی‌ها، غیرت، سخت‌کوشی و نوع‌دوستی دارند و در عین حال قائل به شاد زیستن هستند که این مهم در لباس‌های رنگارنگ و شاد زنان بختیاری کاملاً هویداست.
در گفتگویی نظر یک نویسنده و پژوهشگر فرهنگ عامه در استان چهارمحال و بختیاری در خصوص پیشینه لباس اقوام این منطقه و پیوند عمیق و دقیق فرهنگ با لباس را جویا شدیم.
عباس قنبری عُدیوی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه پوشش و حجاب دو مقوله متفاوت هستند، اظهار کرد: لباس و پوشاک کارکردهای مختلف و متفاوتی دارد و در مشاغل مختلف نیز مشاهده می‌کنیم که عموماً هر شغل و حرفه‌ای پوشش خاص خود را دارد و هر پوشش متناسب با کارکردش، معنا پیدا می‌کند.
رئیس بنیاد ایران‌شناسی در چهارمحال و بختیاری با ذکر اینکه لباس را در کنار سایر کارکردها باید یک کالای فرهنگی بدانیم، ادامه داد: وقتی صحبت از پیوند لباس با فرهنگ می‌شود، پیوندش با مقوله‌هایی همچون تاریخ، هنر، مذهب، باورهای قومی، مسائل اجتماعی و … نیز در این راستا موضوعیت می‌یابد پس پوشیدگی و حجاب هم جنبه مذهبی، اجتماعی و فرهنگی دارد، هم با باورهای ملی در پیوند است و هم با مسائل اجتماعی گره می‌خورد.
پیوند دیرین پوشش با فرهنگ و تاریخ ایرانیان
قنبری بیان کرد: وقتی می‌خواهیم درباره تاریخ پوشش ایران بدانیم قاعدتاً باید به نگاره‌ها، تندیس‌ها، پیکره‌ها، سنگ نوشته‌ها، اسناد و عکس‌ها رجوع کنیم و متوجه شویم که ایرانیان در هیچ برهه‌ای از تاریخ، برهنه نبودند. تاریخ شاهان و شاهزادگان و بزرگان علم و فرهنگ و هنر این مرز و بوم حاکی از آن است که حتی پیش از اسلام، برهنگی در ایران بزرگ، رواج نداشته و پوشش فاخر و اصالتمندانه با فرهنگ و تاریخ این ملت گره خورده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان با تصریح اینکه حجاب و پوشش در استان چهارمحال و بختیاری نیز با فرهنگ و اعتقادات مردم این منطقه پیوند دارد، افزود: مردمان نجیب و بااصالت چهارمحال و بختیاری از دیرباز همچون نیاکان خردمند خود، هیچ‌گاه برهنه نبودند و همیشه لباس را عنصری دارای ارزش دانسته‌اند، خاصه لباس روستاییان و عشایر که نمادی از پوشش کامل همه بخش‌های بدن بوده و برای هر یک از قسمت‌های بدن چندین پوشش متنوع تعریف می‌شود.
وی با ذکر اینکه لباس و پوشش مردان و زنان اقوام مختلف ایرانی از دیرباز در راستای پوشاندن بخش‌های مختلف بدن بوده است در خصوص لباس محلی زنان بختیاری، تصریح کرد: زنان بختیاری برای پوشاندن سر از کلاهک‌ها و لچک‌ها، دستمال، روسری و مینا استفاده می‌کنند که با زیورها و آرایه‌هایی تزئین می‌شود.
قنبری افزود: بخش دوم پوشش این لباس، تن‌پوش است که از گردن تا پاها را می‌پوشاند و با توجه به شرایط اقلیمی اعم از گرما و سرما یا محیط کوهستانی متفاوت است؛ پاپوش، بخش سوم این لباس است که از شلوارهای ساده تا چین‌دار را شامل می‌شود و جوراب و کفش نیز در همین بخش پاپوش تعریف می‌شود.
در لباس زنان بختیاری تن‌نمایی موضوعیت ندارد
این مدرس و پژوهشگر فرهنگ عامه با تأکید بر اینکه در لباس زنان بختیاری مفهومی به اسم تن‌نمایی موضوعیت ندارد، بیان کرد: لچک‌ها، روسری‌ها، تن‌پوش‌ها و … برای این است که تمام بدن به‌صورت مناسب پوشیده شود و بخشی از موها که زنان از لچک بیرون می‌گذارند نیز برگرفته از طبیعت زندگی عشایری در دل کوه و صحرا است، این شیوه زیبایی کبک کوهساری را که پرنده‌ای خوش‌آواست یادآور می‌شود که دور صورت و بر گردن، خطی سیاه دارد.
وی با تأکید بر اینکه مادران بختیاری پوشش را از کودکی به دختران یاد می‌دهند، افزود: تقید به لباس سنتی هنوز هم در بین دختران و زنان و البته مردان عشایر منطقه مشهود است و حتی در زمان کوچ و کشاورزی و دامداری، شیردوشی، مشک‌زنی و … نیز این پوشش سنتی را حفظ می‌کنند زیرا لباس پیوند عمیقی با باورهای عمیق اعتقادی و اخلاقی مردم منطقه دارد.
رئیس بنیاد ایران‌شناسی شعبه چهارمحال در بیان چرایی اهمیت پوشش در لباس‌های ایرانیان از گذشته‌های دور تا کنون، توضیح داد: زن موجود مقدس و شریف و نجیب و زبده عالم آفرینش است که نقش‌های مقدس همسری و مادری را در نظام هستی بر عهده می‌گیرد و زن درواقع میوه آفرینش و موجودی لطیف و زیبا است که این زیبایی هم در ظاهر و هم در نهاد زن بروز و ظهور می‌یابد.
این نویسنده و پژوهشگر فرهنگ عامه یادآور شد: بنابراین لباس و پوشش زن نیز باید زیبنده این زیبایی و وقار باشد که این نکته را پروین اعتصامی به درستی بیان می‌کند: «برای گردن و دست زن نکو پروین، سزاست گوهر دانش، نه گوهر الوان». طلا و جواهرات بسیار خوب است و بانوان هم از این زیورآلات استفاده می‌کنند اما قدر و قیمت اصلی زنان و دختران به عقل و دانایی و خرد و هنر آنهاست.
لباس، ویترین شخصیت و خرد و عقل انسان است
قنبری با بیان اینکه یک بانوی با دانش و هنر برای خود قدر و قیمت قائل بوده و خود را در معرض نگاه‌های آلوده قرار نمی‌دهد، افزود: لباس هر انسانی نماینده و ویترین شخصیت و خرد و عقل اوست و نگاه به زنان بزرگ در شاهکارهای ادبی همچون شاهنامه مؤید این نکته است که هیچ‌یک از این زنان، سخیف و مبتذل و بی‌ارزش نیستند بلکه وقار و متانت و بزرگی داشتند و بلندهمت و پربها بودند.
وی با اشاره به اینکه زن ایرانی مسلمان و مقید به تاریخ و فرهنگ ایرانی، رسم نیاکان خردمندش در طول تاریخ چندین هزارساله را به جا می‌آورد، افزود: نگاره‌ها، نقاشی‌ها و معماری‌های ایرانی بر خلاف نگاره‌های اروپایی نمایانگر زنانی پوشیده و محجوب و بااصالت است و حتی آثاری که اروپاییان در قدیم از زن ایرانی به تصویر کشیدند گویای همین اصالت و متانت و غرور خردمندانه است.
قنبری بیان کرد: ضمن احترام به تمام عقیده‌ها و سلیقه‌ها، چه خوب است که انسان‌ها ارزش خود و هویت تاریخی و فرهنگی خودشان را قدر بدانند و همان‌طور که ایرانیان از چندین هزار سال پیش ارزش خودشان را با خردورزی و هنر و اندیشه نشان دادند، امروز نیز به رسم نیاکان باشیم.
وی با یادآوری اینکه بدن‌نمایی و نداشتن پوشش مناسب فراتر از شکستن حریم‌های دینی باعث سبک شدن خود فرد می‌شود، گفت: خوب است هر بانویی توجه کند که حفظ پوشش و حجاب درواقع اول احترام به خودش است و انسان به همان اندازه که به روحش بها می‌دهد باید زیبایی و وقار و متانت جسمش را نیز حراست کند. البته مردان نیز همین نکات را باید مورد توجه قرار داده و با عزت و شرافت و بزرگی رفتار کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان با تأکید بر اینکه بزرگ‌ترین زینت زن و مرد همین حفظ اصالت و متانت و شرافت است، اظهار کرد: واژه «ایران» به معنی نجیبان و آزادگان است و ما باید به گذشته پر از نجابت و اصالت خودمان ببالیم و در پندار و گفتار و کردار، از آن حراست کنیم.
قنبری با یادآوری اینکه دختران امروز باید شرح حال زنان و شاهزادگان شاهنامه را مطالعه کنند و الگو بگیرند، ادامه داد: دختران امروز ما همان شاهزادگان فرهنگ کهن ایرانی هستند که نگاره‌های آنان بر آثار باستانی می‌درخشد و هویت و اصالت ما را نشان می‌دهد.
دختران امروز ما، شاهزادگان فرهنگ کهن ایرانی هستند
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان با تأکید بر اینکه حجاب نه صرفاً از حیث شرعی بلکه از جنبه‌های عقلی، اجتماعی، فرهنگی و تاریخی یک امتیاز و ارزش است، بیان کرد: خرد و عقلانیت حکم می‌کند که انسان گوهر وجود خود را در کلام و رفتار و اندیشه نشان دهد نه آنکه بدن‌نمایی را یک ارزش بداند.
قنبری تصریح کرد: چقدر زیباست که تاریخ ما مملو از پروین اعتصامی‌ها و بی‌بی مریم‌ها باشد که مادران و همسران خوبی بودند و انسان‌های بزرگ در دامان آنها پرورش یافتند و به تاریخ پرافتخار کشورمان خدمت کردند.
وی مادران شهدا را مصداق زن اصالت‌مند ایرانی دانست و گفت: این مادران فرزندانی را تربیت کردند که عزیزترین دارایی خود یعنی جانشان را در راه حفظ و حراست از میهن فدا کردند و جاودانه شدند.
قنبری در پایان بیان کرد: به فرزندانمان باید بگوییم که منزلت خودشان را قدر بدانند و رفتار و گفتار زنان و مردان بزرگ این سرزمین کهن را پیشه راه خود کرده و بزرگی کنند و آثار نیکو از خود بر جا بگذارند.
