شنیدن صدای زنگ یا سایر صداهای خیالی در یک یا هردو گوش ظاهر می‌شود و علائم آن در هرکسی متفاوت است.
تصور کنید مدام صدای زنگ، وزوز یا غرش بشنوید، اما دیگران قادر به شنیدن چنین صدایی نباشند. این پدیده همان وزوز گوش است که به شنیدن صدا بدون منبع خارجی اطلاق می‌شود.
به گزارش اپک تایمز، وزوز گوش جزو بیماری‌ها نیست، بلکه از وجود یک مشکل زمینه‌ای حکایت دارد. این عارضه بسیار شایع بوده و ۱۰ تا ۲۵ درصد از بزرگسالان و حتی بعضی از کودکان را درگیر می‌کند.
راهکارهای درمانی طبی و فناورانه مختلفی برای این عارضه وجود دارد، اما خیلی‌ها به دنبال راهکارهای طبیعی هستند تا علائم خود را به‌صورت کامل مدیریت کنند. تغییر سبک زندگی و روش‌های درمانی جایگزین درصورت انطباق با عوامل محرک و نیازهای ویژه افراد می‌تواند به شکل قابل‌توجهی تسکین‌دهنده باشد.
برای شناخت وزوز گوش باید دو نوع اصلی آن را بشناسید: وزوز گوش خودشنو یا ذهنی و وزوز گوش دگرشنو یا عینی. وزوز گوش در بالغ بر ۹۹ درصد از موارد ذهنی است و شامل صداهایی می‌شود که فقط فردِ درگیر می‌تواند آن‌ها را بشنود. این تجربه عمیقاً شخصی بوده و اثبات آن دشواری زیادی دارد.
اما وزوز عینی به صداهایی مربوط می‌شود که دیگران هم می‌شنوند. برای نمونه، پزشک می‌تواند با استفاده از گوشی صدای درون گوش شما را بشنود. این صداها معمولاً از توابع داخلی بدن مانند جریان خون نشأت می‌گیرند. از این‌رو، وزوز عینی پدیده‌ای نادر، قابل تشخیص و قابل درمان است.
علائم وزوز گوش از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند و تجربه این صداها و عواملی که باعث شنیدن آن‌ها می‌شوند در هرکسی به یک شکل است. این صداها در یک گوش، هردو گوش یا در داخل سر شنیده می‌شوند و اشکال مختلفی دارند:
این صداهای خیالی گاهی آرام و گاهی بلند هستند و ممکن است دائمی یا مقطعی باشند.
وزوز گوش اغلب فاقد ضرباهنگ است و صدای آن با ضربان قلب هماهنگ نیست. با این‌حال، صدای وزوز عینی در موارد نادر حالت ریتمیک دارد یا به‌طور متناوب شنیده می‌شود.
بعضی‌ها در حین تکان دادن سر، گردن و چشم و یا لمس نقاط خاصی از بدن با تغییر صدای وزوز گوش مواجه می‌شوند.
شدت وزوز اغلب بیش از خودِ صدا به شکل واکنش فرد به آن صدا بستگی دارد. خیلی‌ها در خواب یا تمرکز مشکل پیدا می‌کنند و ممکن است دچار اضطراب و افسردگی شوند. بعضی دیگر متوجه می‌شوند که وزوز آن‌ها در مواجهه با استرس شدیدتر می‌شود.
اگر وزوز به اختلالات مفصل گیجگاهی و فکی مرتبط باشد، با درد فک یا صورت، محدودیت دامنه حرکتی فک و شنیدن صدای تق‌تق در حین جویدن یا حرف زدن مواجه می‌شوید.
وزوز گوش همیشه جای نگرانی ندارد، اما بعضی از علائم نیازمند معاینات فوری هستند. افکار خودکشی، آسیب‌دیدگی گوش، سر یا گردن، شنیدن وزوز در یک گوش و علائم عصبی مانند مشکل تعادل، سرگیجه یا اختلال در بینایی، تکلم، بلع یا راه رفتن از جمله علائم جدی این عارضه هستند. افرادی که فاقد علائم هشداردهنده هستند اما به‌تازگی با علائم وزوز یا وزوز ضربان‌دار مواجه شده‌اند، باید با پزشک خود مشورت کنند.
امواج صوتی وارد مجرای گوش می‌شوند و از گوش میانی و داخلی می‌گذرند و به واسطه سلول‌های مویی کوچک در حلزون گوش به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌شوند. این سیگنال‌ها در ادامه به قشر شنوایی مغز منتقل می‌شوند و ما صدا را می‌شنویم. وزوز گوش معمولاً زمانی رخ می‌دهد که این مسیر مختل شده و سلول‌های مویی آسیب‌دیده در گوش داخلی سیگنال‌های الکتریکی نامنظمی به مغز می‌فرستند.
وزوز ذهنی
باور بر این است که وزوز ذهنی از فعالیت غیرطبیعی قشر شنوایی نشأت می‌گیرد و اغلب به دلیل اختلالات مسیر شنوایی از جمله آسیب دیدن حلزون گوش، سلول‌های مویی یا عصب شنوایی رخ می‌دهد. این اختلال باعث تضعیف توانایی مغز در سرکوب صداهای داخلی می‌شود و ارتباطات عصبی جدیدی ایجاد می‌کند. این حالت که گاهی از آن به‌عنوان درد اندام خیالی یاد می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که مغز از اندامی که وجود خارجی ندارد سیگنال می‌گیرد.
علت دقیق وزوز گوش مشخص نیست، اما چند عارضه پزشکی با آن ارتباط دارند:
وزوز عینی
وزوز عینی اغلب از صداهایی نشأت می‌گیرد که ساختارهای هم‌جوارِ گوش تولید می‌کنند. شایع‌ترین علت وزوز عینی این است که جریان خون در شریان کاروتید یا ورید ژوگولار متلاطم می‌شود. تشکیل تومورهای پرعروق در گوش میانی، عروق خونی غیرطبیعی در غشای بیرونی مغز، تنگ‌شدن یا انسداد مسیرهای تخلیه وریدی مغز، افزایش فشار داخل جمجمه، عدم وجود استخوان در بخشی از ساختار گوش، انباشت مایعات در گوش میانی که صدای جریان خون را تقویت می‌کنند و بیماری‌هایی مانند کم‌خونی، فشار خون بالا، تصلب شرایین و اسکلروز چندگانه (ام‌اس) از جمله سایر علل وزوز عینی هستند.
وزوز گوش همیشه جای نگرانی ندارد، اما بعضی از علائم نیازمند معاینات فوری هستند. این علائم شامل افکار خودکشی، آسیب‌دیدگی گوش، سر یا گردن، شنیدن وزوز در یکی از گوش‌ها و علائم عصبی مانند مشکل تعادل، سرگیجه یا مختل شدن بینایی، تکلم، بلع یا راه رفتن هستند. افرادی که فاقد علائم هشداردهنده هستند اما به‌تازگی با علائم وزوز یا وزوز ضربان‌دار مواجه شده‌اند، باید با پزشک خود مشورت کنند.
تشخیص وزوز اغلب نیازمند یک رویکرد جامع است. پزشکان از بررسی علائم و سابقه پزشکی شروع می‌کنند و بعد به معاینه گوش و سیستم عصبی می‌پردازند. فرایند معاینه ممکن است توسط متخصص گوش و حلق و بینی انجام شود که شنوایی بیمار را بررسی کرده و از گوشی برای شنیدن وزوز عینی در ناحیه گوش و گردن استفاده می‌کند. متخصصان گوش و حلق و بینی معمولاً از تست دیاپازون برای ارزیابی عملکرد شنوایی استفاده می‌کنند.
متخصصان گوش و حلق و بینی آزمایشات زیر را تجویز می‌کنند:
آزمایش تصویربرداری: افرادی که در یکی از گوش‌های خود وزوز می‌شنوند و کم‌شنوایی دارند، باید بعد از تزریق گادولینیوم ام‌آر‌آی انجام دهند. افرادی که با وزوز ضربان‌دار دست‌به‌گریبان هستند، احتمالاً باید آنژیوگرافی تشدید مغناطیسی، سی‌تی آنژیوگرافی یا آنژیوگرافی سنتی انجام دهند تا وضعیت عروق خود را بررسی کنند.
متخصصان شنوایی‌سنجی، که به آن‌ها ادیولوژیست می‌گویند، بیماران را با استفاده از آزمایش‌های زیر بررسی می‌کنند:
مؤثرترین راهکار درمانی روشی است با شرایط فرد سازگار باشد. اگر وزوز ناشی از یک مشکل جسمی زمینه‌ای باشد، درمان علت اصلی به کاهش علائم و حتی رفع کامل آن‌ها کمک خواهد کرد. برای نمونه، درمان کم‌شنوایی از جمله استفاده از سمعک در ۵۰ درصد از بیماران باعث کاهش علائم وزوز می‌شود. با این‌حال، وزوز گوش در بسیاری از افراد به دلیل نامعلوم‌بودن علت زمینه‌ای صرفاً قابل کنترل است.
۱. درمان شناختی و رفتاری
این راهکار روان‌شناختی به افراد کمک می‌کند که اثرات روانی و ذهنی وزوز را کنترل کنند. دستورالعمل‌های بالینی شواهدمحور عمدتاً درمان شناختی و رفتاری را به‌عنوان راهکار اصلی توصیه می‌کنند و به نظر می‌رسد که مؤثرترین شیوه درمانی باشد.
۲. درمان‌های صوتی
درمان‌های صوتی براساس این ایده توسعه یافته‌اند که وزوز گوش از تغییر مدارهای عصبی مغز نشأت می‌گیرد؛ اتفاقی که اغلب به دلیل کم‌شنوایی رخ می‌دهد. مواجهه با صداهای خارجی به خنثی کردن تغییرات عصبی کمک می‌کند، یا دامنه اثرگذاری آن‌ها را با ماسکه‌کردن صدای وزوز، عادت دادن فرد به صدا یا منحرف کردن توجه او کاهش می‌دهد. در این روش‌ها از دستگاه‌های زیر استفاده می‌شود:
۳. درمان وزوز گوش به روش بازآموزی
در این روش از قابلیت تغییر مغز (انعطاف‌پذیری عصبی) برای کاهش تأثیر منفی وزوز استفاده می‌شود. روش بازآموزی بر نقاط مرتبط با پردازش احساسات و استرس- سیستم‌های عصبی لیمبیک و خودکار- تمرکز دارد و به مغز آموزش می‌دهد که صدای وزوز را عادی و بی‌خطر قلمداد کند.
دو مؤلفه اصلی روش بازآموزی عبارتند از: صوت‌درمانی و مشاوره بازآموزی. مشاوره به بیمار کمک می‌کند تا بفهمد که وزوز خطرناک نیست و واکنش احساسی او را به وزوز تغییر می‌دهد که نقش بسزایی در کاهش ناراحتی دارد.
فرایند عادی‌سازی وزوز معمولاً حدود ۱۸ ماه طول می‌کشد تا به نتیجه پایدار برسد.
۴. داروها
مصرف دارو، گیاهی‌جات یا مکمل جایی در دستورالعمل‌های فعلی ندارد، زیرا هنوز شواهد بالینی کافی در رابطه با ایمنی و اثربخشی آن‌ها در دسترس نیست. لیدوکائین وریدی تنها دارویی است که می‌تواند با تغییر فعالیت عصبی در قشر شنوایی به کاهش وزوز گوش کمک کند، اما به دلیل تأثیر کوتاه‌مدت، نیاز به تزریق و عوارض جانبی کاربرد بالینی ندارد.
۵. تحریک الکتریکی
در راهکارهای درمانی جدید به‌ویژه برای افرادی که کم‌شنوایی شدید دارند از روش تحریک الکتریکی استفاده می‌شود:
۶. راهکارهای تحریک مغز
در راهکارهای تحریک مغز از جریان‌های الکتریکی یا مغناطیسی ایمن و کم‌توان برای تسکین مسیرهای عصبی مرتبط با وزوز گوش استفاده می‌شود.
۷. نوروماجولیشن دوحالته
نوروماجولیشن دوحالته صدا را از طریق هدفون با پالس‌های الکتریکی ملایم به بخش دیگری از بدن منتقل می‌کند. این تحریک دوحالته مسیرهای شنوایی و حسی-پیکری مغز را از نو تنظیم می‌کند و به کاهش صدای وزوز و ناراحتی ناشی از آن کمک می‌کند.
دستگاه لنیر که در سال ۲۰۲۳ مهر تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا را دریافت کرد، رایج‌ترین دستگاه مورد استفاده برای درمان وزوز گوش است و در بسیاری از بیماران به کاهش علائم وزوز کمک کرده است.
۸. درمان فک و گردن
ماساژ و انجام حرکات کششی در ناحیه فک و گردن به کاهش وزوز گوش در بیماران درگیرِ وزوز سوماتیک کمک می‌کند. رفع مشکلات زمینه‌ای فک و گردن می‌تواند علائم وزوز را به حداقل برساند. همچنین تزریق لیدوکائین به عضلات فک از جمله ماهیچه بالی جانبی به کاهش وزوز کمک می‌کند.
اگر مفصل گیجگاهی و فکی، که فک را به جمجمه متصل می‌کند، عامل اصلی وزوز گوش باشد، دندان‌پزشک از ابزارهای دندانی یا تمرینات خانگی برای کنترل فشار و سایش دندان‌ها استفاده خواهد کرد.
۹. بازخورد زیستی
بازخورد زیستی به افراد کمک می‌کند که از توابع بدنی غیرارادی مانند ضربان قلب یا تنش عضلانی مطلع شوند و آن‌ها را آکاهانه کنترل کنند. اگر بازخورد زیستی با مشاوره همراه شود، می‌تواند واکنش‌های استرسی بدن را که معمولاً باعث تشدید وزوز می‌شوند به حداقل برساند.
۱۰. درمان کرانیوساکرال
این راهکار ملایم و غیرتهاجمی با ترکیب ماساژ و تکنیک‌های استئوپاتیک عمل می‌کند تا برانگیختگی سیستم عصبی به حداقل برسد و جریان خون در ناحیه سر بهبود پیدا کند که درمجموع باعث بهبود عملکرد عصب‌ها می‌شود.
۱۱. طب سوزنی
از دیرباز از طب سوزنی برای درمان وزوز گوش استفاده شده است. تحقیقات علوم اعصاب نشان می‌دهند که طب سوزنی با تحریک نورون‌ها، فعال‌سازی اپیوئیدهای طبیعی بدن و تحریک نوروپپتیدهایی عمل می‌کند که نقاط خاصی از مغز را تحت تأثیر می‌گذارند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ با حضور بیماران چاق و درگیرِ وزوز ذهنی مزمن انجام گرفت که نشان می‌داد طب سوزنی شدت وزوز را به شکل قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.
۱۲. داروهای گیاهی
قبل از مصرف داروهای گیاهی با متخصص درمان گیاهی یا طب سنتی چینی مشورت کنید.
۱۳. مکمل‌ها
اگر تصمیم دارید مکمل‌های زیر را مصرف کنید، برای اطلاع از دوز مناسب با یک پزشک مشورت کنید:
نتایج درمان از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند، اما درمان‌های طبیعی به شکل قابل‌توجهی باعث تسکین می‌شوند، به‌ویژه اگر با عوامل محرک و نیازهای فردی در انطباق باشند.
۱. مراقبت شخصی
۲. رژیم‌های غذایی
محققان در یک مطالعه مروری سیستماتیک و تحلیل جامع از ۱۵ ماده غذایی رایج و ارتباط آن‌ها با وزوز گوش در بزرگسالان پرده برداشتند. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که مصرف میوه، فیبر خوراکی، کافئین و محصولات لبنی باعث کاهش احتمال وزوز گوش می‌شود.
از محرک‌های خوراکی وزوز گوش اجتناب کنید:
۳. موسیقی‌درمانی
موسیقی‌درمانی براساس صدا عمل می‌کند و اثرات احساسی و ادراکیِ وزوز گوش را به حداقل می‌رساند؛ دو عاملی که قشر شنوایی و سیستم لیمبیک- مرکز احساسی مغز- را هدف می‌گیرند. خیلی‌ها موسیقی کلاسیک به‌ویژه قطعات کم‌فراز و فرود را آرامش‌بخش می‌یابند و با شنیدن آن‌ها واکنش احساسی منفی کمتری نسبت به وزوز گوش نشان می‌دهند. ممکن است لازم باشد که قطعه موسیقی را برای افرادی که از کم‌شنوایی رنج می‌برند دستکاری کنیم تا حساسیت شنوایی آن‌ها به‌ویژه در فرکانس‌های بالا با روند درمان تداخل پیدا نکند.
۴. مدیتیشن
ارتباط بین استرس و وزوز گوش نشان می‌دهد که کنترل استرس تا چه حد اهمیت دارد. تحقیقات نشان می‌دهند که مدیتیشن سیستم عصبی را آرام می‌کند و باعث بازتنظیم واکنش مغز به صداهای داخلی می‌شود. ذهن‌آگاهی با تقویت نقاط مرتبط با تمرکز و کنترل احساسات به کاهش استرس و اضطراب کمک می‌کند؛ دو عاملی که به تشدید وزوز دامن می‌زنند. مدیتیشن به مرور زمان توجه فرد را از صدای وزوز منحرف می‌کند و باعث می‌شود که وزوز مزاحمت کمتری برای فرد ایجاد کند. به این ترتیب، فرد می‌تواند با صدای وزوز کنار بیاید.
محققان در مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۲ داوطلبان درگیرِ وزوز مزمن را با برنامه مدیتیشن ۸ هفته‌ای خود بررسی کردند و از کاهش اضطراب، کنترل احساسات، کاهش علائم وزوز و حتی بهبود عادت‌های غذایی سالم‌تر خبر دادند.
۵. ماساژ نقاط طب سوزنی
ماساژ نقاط طب سوزنی زیر به کاهش علائم وزوز کمک می‌کند:
۶. تمرین‌ها
تمرینات منظم مانند پیاده‌روی جریان خون گوش را افزایش می‌دهند. اما بهتر است که از فعالیت‌های طولانی مانند دوچرخه‌سواری که باعث کش آمدن بیش‌از‌حد گردن می‌شوند اجتناب کنید.
به گفته دکتر کوپین وو، مدیر کلینیک طب چینی شین‌یی‌تانگ، تمرینات زیر به کنترل وزوز گوش کمک می‌کنند:
ذهنیت نقش مهمی در تجربه و مقابله فرد با وزوز گوش دارد. همه افراد درگیرِ وزوز دچار اضطراب نمی‌شوند، اما تحقیقات از ارتباط بین‌این دو حکایت دارند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ نشان داد افرادی که با اختلال اضطرابی دست‌به‌گریبان هستند، سه برابر بیشتر از کسانی که اضطراب ندارند دچار وزوز گوش می‌شوند.
اضطراب لزوماً باعث وزوز نمی‌شود و وزوز هم همیشه اضطراب‌آور نیست، اما این‌دو می‌توانند بر یکدیگر اثر بگذارند. اضطراب ادراک ذهنیِ وزوز را تشدید می‌کند و باعث می‌شود که صداها آزاردهنده‌تر، ناخوشایندتر و ناتوان‌کننده‌تر شوند. ذهنیت منفی یا اضطرابی باعث می‌شود که فرد توجه بیشتری به وزوز گوش نشان دهد که به ناراحتی عاطفی و شکل‌گیری یک چرخه معیوب دامن می‌زند.
گروه‌های حمایتی فضایی مهیا می‌کنند تا افراد درگیرِ وزوز تجربیات خود را به اشتراک بگذارند، راهبردهای مقابله‌ای خود را با هم در میان گذاشته و از افرادی که با چالش‌های مشابه دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند کمک بگیرند. ارتباط با افرادی که شرایط شما را درک می‌کنند، به مدیریت این وضعیت کمک خواهد کرد.
از مراقبت شخصی که بگذریم، راهبردهای زیر هم می‌توانند خطر وزوز گوش را به حداقل برسانند:
وزوز گوش برخلاف تصور رایج باعث افت شنوایی نمی‌شود، اما می‌تواند عوارض قابل‌توجهی به همراه داشته باشد که کیفیت زندگی را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهند:
