در دوره نوجوانی مغز با سرعت شگفت‌انگیزی درحال تغییر است و این تحولات تا اواسط دهه سوم زندگی ادامه دارد. به‌همین‌دلیل هر عامل خارجی در این دوره می‌تواند اثر بزرگی روی مغز بگذارد. یکی از این عوامل الکل است که در تحقیقات متعددی به خطرات مصرف آن برای مغز در دوره نوجوانی اشاره شده است.
از جمله این تحقیق‌ها می‌توان به مطالعه‌ای از محققان بیمارستان مک‌لین اشاره کرد که با استفاده از فناوری‌های تصویربرداری پیشرفته، تغییرات شیمیایی و ساختاری قشر پیش‌پیشانی نوجوانانی را که الکل مصرف می‌کردند بررسی نمودند. این بخش از مغز که ازجمله مسئول تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی است، آخرین ناحیه‌ای به شمار می‌آید که در فرایند رشد مغزی به بلوغ کامل می‌رسد و به همین دلیل بیشترین آسیب‌پذیری را در برابر مصرف الکل دارد.
این پژوهش که بودجه آن توسط «مؤسسه ملی سوءمصرف الکل و الکلیسم» تأمین شده بود، نشان داد که یکی از کلیدهای درک اثرات الکل بر مغز نوجوانان، ماده‌ای به نام گاما-آمینوبوتیریک اسید یا GABA است.
این ماده که دیرتر بالغ می‌شود، در سراسر مغز و به‌خصوص در لوب پیشانی یافت می‌شود و مسئول برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی، حافظه کوتاه‌مدت، کنترل شناختی و تصمیم‌گیری است. در این تحقیق اشاره شده که در دوران نوجوانی، مغز دستخوش بازآرایی گسترده‌ای از جمله بلوغ سیستم GABA می‌شود.
درباره تأثیر مصرف الکل بر GABA تحقیقاتی انجام شده که نشان می‌دهد مصرف مکرر و سنگین الکل، فعالیت مهاری پیام‌رسان عصبی GABA را به‌طور مصنوعی افزایش می‌دهد و در پاسخ، مغز برای حفظ تعادل داخلی، تعداد و حساسیت گیرنده‌های GABA را کاهش می‌دهد.
در زمان قطع مصرف الکل، این تغییرات جبران‌کننده باعث افت شدید عملکرد مهاری GABA و افزایش بیش‌فعالی شبکه‌های عصبی می‌شود. این وضعیت می‌تواند به بروز علائمی مانند اضطراب شدید، تحریک‌پذیری، اختلال خواب، تشنج و ناپایداری هیجانی منجر شود. در دوران نوجوانی که سیستم GABA هنوز در مراحل مهم رشد و بلوغ قرار دارد، این اختلال در تنظیم مهار عصبی می‌تواند فرایندهای تکاملی مغز را تحت‌تأثیر خود قرار دهد.
به‌طورکلی، مطالعاتی که با تکنیک‌های تصویربرداری عصبی انجام شده نشان داده‌اند که مغز جوانانی که به‌طور مکرر و افراطی الکل مصرف می‌کنند، از نظر ساختاری و عملکردی متفاوت است. مهم‌ترین تغییر ساختاری شامل کاهش یکپارچگی ماده سفید می‌شود که برای انتقال کارآمد اطلاعات ضروری است.
همچنین تغییراتی در ماده خاکستری مشاهده شده که برای پردازش پاداش، توجه به محرک‌های مهم و حافظه کاری اهمیت زیادی دارد.
علاوه‌براین، تحقیقات نشان داده که شروع زودهنگام مصرف الکل با رفتارهای پرخطر مرتبط است. نوشیدن زیر سن قانونی، می‌تواند منجر به تصمیمات بد و رفتارهای آسیب‌زننده شود؛ مانند رانندگی در حالت نامتعادل، رفتار جنسی ناایمن و مصرف سایر مواد آسیب‌زا که هرکدام پیامدهایی را به همراه دارد.
این تحقیقات نگران‌کننده درحالی منتشر شده‌اند که طبق آمار، مصرف الکل در بین نوجوانان افزایش زیادی پیدا کرده است.
طبق گزارشی از CDC (مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا) الکل رایج‌ترین ماده مورد استفاده بین جوانان در ایالات متحده است. طبق این گزارش که «مطالعه رفتارهای پرخطر نوجوانان» نام دارد، زمانی که از دانش‌آموزان دبیرستانی درباره فعالیت‌های 30 روز گذشته آنها سؤال شده، 33 درصد به مصرف مقداری الکل اشاره کرده‌اند و 18 درصد گفته‌اند که نوشیدن افراطی داشته‌اند. همچنین 8 درصد آنها پس از مصرف الکل رانندگی کرده‌اند.
در اروپا نیز طبق آمار، حدود 8 نفر از هر 10 دانش‌آموز 15 تا 16 ساله در سال گذشته الکل مصرف کرده است. نگران‌کننده‌تر از این، سن شروع بسیار پایین است و 33 درصد از افراد زیر 13 سال در برخی کشورهای اروپایی الکل مصرف کرده‌اند.
در این گزارش‌ها ادعا شده که بیش از 90 درصد الکل مصرفی جوانان آمریکایی، به‌صورت نوشیدن افراطی (Binge Drinking) مصرف می‌شود.
مؤسسه ملی سوءمصرف الکل، نوشیدن افراطی را الگویی از نوشیدن تعریف می‌کند که غلظت الکل خون فرد را به 0/08 درصد یا بالاتر می‌رساند. به بیان دقیق‌تر برای مردان معادل پنج نوشیدنی یا بیشتر در حدود دو ساعت و برای زنان معادل چهار نوشیدنی یا بیشتر در حدود دو ساعت است.
اما در نوجوانان، با مقدار کمتر الکل در زمان یکسان، همین سطح الکل در خون ایجاد می‌شود. به گفته محققان، برای دختران نوجوان فقط سه لیوان، و برای پسران نوجوان بین سه تا پنج لیوان بسته به سن و جثه کافی است.
