به گزارش بهداشت نیوز، با افزایش سن جمعیت ایران و جهان، پوکی استخوان یا استئوپروز به یکی از چالش‌های مهم سلامت عمومی تبدیل شده است. این بیماری خاموش، در مراحل اولیه علامتی ندارد و معمولاً زمانی تشخیص داده می‌شود که شکستگی استخوان رخ داده باشد. پوکی استخوان با کاهش تراکم و استحکام استخوان‌ها همراه است و خطر شکستگی حتی با ضربه‌های بسیار خفیف را افزایش می‌دهد.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، حدود یک‌سوم زنان و یک‌پنجم مردان بالای ۵۰ سال در طول زندگی خود دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می‌شوند. در ایران نیز، طبق مطالعات انجام‌شده، حدود ۳۴ درصد از افراد بالای ۶۰ سال به پوکی استخوان مبتلا هستند؛ این میزان در میان زنان ۴۱ درصد و در میان مردان ۲۳ درصد برآورد شده است. همچنین، نزدیک به نیمی از سالمندان کشور دارای کم‌تراکم استخوان هستند که در صورت عدم توجه، می‌تواند به پوکی استخوان پیشرفته منجر شود.
شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان از مهم‌ترین علل ناتوانی در سنین بالا محسوب می‌شوند و بار مالی سنگینی را بر نظام سلامت و خانواده‌ها تحمیل می‌کنند. در سال ۲۰۲۰ بیش از ۱۵۴ هزار مورد شکستگی استخوانی مرتبط با پوکی استخوان در ایران گزارش شد که هزینه‌ای بالغ بر ۳۹۳ میلیون دلار به جامعه وارد کرده است.
پوکی استخوان حاصل مجموعه‌ای از عوامل خطر است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به افزایش سن، تغییرات هورمونی به‌ویژه در دوران یائسگی، کمبود کلسیم و ویتامین D، کم‌تحرکی، مصرف دخانیات و الکل، و برخی داروهای خاص مانند کورتیکواستروئیدها اشاره کرد. در ایران، میزان مصرف لبنیات به‌عنوان منبع اصلی کلسیم، کمتر از نصف میانگین جهانی است که این امر زنگ خطری جدی برای سلامت استخوان‌ها به شمار می‌آید.
دکتر ریحانه درویش، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی دانشگاه علوم پزشکی ایران، درباره اهمیت فعالیت بدنی و تغذیه مناسب برای پیشگیری از پوکی استخوان می‌گوید: یکی از عوامل خطر مهم در بروز پوکی استخوان، بی‌تحرکی یا کم‌تحرکی است. توصیه می‌کنم افراد حداقل ۳۰ دقیقه پیاده‌روی تند را در طول روز و در پنج روز از هفته در برنامه خود قرار دهند. ورزش‌هایی مانند شنا، فوتبال، طناب‌زدن، دویدن و پیلاتس نیز برای سلامت استخوان‌ها بسیار مفید هستند. مهم این است که با هر روشی، فعالیت بدنی روزانه را افزایش دهیم تا استخوان‌ها تحریک به ساخت و تقویت شوند.
وی در ادامه به نقش ویتامین D اشاره می‌کند و می‌افزاید: وقتی درباره سلامت استخوان و کلسیم صحبت می‌کنیم، نمی‌توانیم از ویتامین D غافل شویم. یکی از بهترین منابع تأمین ویتامین D نور خورشید است. اگر روزانه ۱۰ دقیقه صورت، دست‌ها و بازوهایمان را در معرض نور آفتاب قرار دهیم و این کار را دو تا سه بار در هفته تکرار کنیم، مقدار قابل توجهی ویتامین D در بدن ساخته می‌شود. البته این ویتامین در برخی مواد غذایی مانند زرده تخم‌مرغ، جگر و ماهی نیز وجود دارد.
به گفته دکتر درویش، کمبود ویتامین D در ایران شایع است و به همین دلیل، مصرف مکمل آن از جوانی توصیه می‌شود.
او تأکید می‌کند که بهتر است همه افراد از سنین جوانی به بعد، ماهانه یک عدد پرل ویتامین D مصرف کنند. این مکمل باید همراه وعده غذایی اصلی مانند ناهار یا شام خورده شود. البته نباید به‌صورت خودسرانه از مکمل‌ها استفاده کرد، چون مصرف بیش از حد ویتامین D می‌تواند باعث مسمومیت شود. در صورت نیاز، پزشک یا متخصص تغذیه بر اساس آزمایش خون، میزان دقیق و نحوه مصرف را تعیین می‌کند.
کارشناسان حوزه سلامت بر این باورند که پیشگیری از پوکی استخوان باید از دوران کودکی آغاز شود. مصرف کافی لبنیات، فعالیت بدنی منظم، دریافت ویتامین D و پرهیز از سیگار و فست‌فودها از اصلی‌ترین راهکارهای جلوگیری از بروز این بیماری است. در کنار اصلاح سبک زندگی، غربالگری تراکم استخوان به‌ویژه در زنان بالای ۵۰ سال و مردان سالمند، نقشی کلیدی در تشخیص زودهنگام و پیشگیری از شکستگی‌های جدی دارد.
شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان می‌توانند منجر به کاهش کیفیت زندگی، از دست رفتن استقلال فردی و حتی افزایش خطر مرگ در سالمندان شوند. هزینه‌های درمان، توان‌بخشی و مراقبت‌های طولانی‌مدت ناشی از این بیماری، بار سنگینی بر نظام سلامت کشور وارد می‌کند. بر اساس برآوردها، با روند سالمند شدن جمعیت ایران، تا سال ۲۰۵۰ تعداد مبتلایان به پوکی استخوان ممکن است دو برابر شود.
پوکی استخوان امروز دیگر فقط یک دغدغه پزشکی نیست، بلکه به مسئله‌ای اجتماعی و اقتصادی تبدیل شده است که نیازمند عزم ملی برای مقابله با آن است. ارتقای آگاهی عمومی، اصلاح الگوی تغذیه، تشویق به ورزش روزانه و اجرای برنامه‌های ملی غربالگری می‌تواند نقش مهمی در کاهش بار این بیماری و حفظ سلامت استخوان‌ها در جامعه ایفا کند.
