خبرگزاری مهر؛ گروه اقتصاد - علی فروزانفر؛ در پی پاسخ به این پرسش محوری که «بار اصلی مسئولیت تورم و نوسانات ارزی واقعاً بر دوش کدام نهاد است؟» روز گذشته بخش اول گفت‌وگو با فرشاد پرویزیان، اقتصاددان و استاد اقتصاد دانشگاه، با عنوان بانک مرکزی و سلطه مالی دولت؛ از پاس کردن چک‌های بی‌محل تا اتهام تورم منتشر شد.

در بخش نخست این گفت‌وگو، پرویزیان، در واکنش به سخنان اخیر وزیر امور اقتصادی و دارایی، با اشاره به ساختار قانونی وزارت اقتصاد و نسبت آن با بانک مرکزی، تصریح کرد که منشأ اصلی تورم در ایران نه در سیاست‌های پولی، بلکه در سیاست‌های مالی دولت و کسری بودجه نهفته است.

او با تأکید بر اینکه وزارت امور اقتصادی و دارایی متولی اصلی تنظیم روابط مالی و اقتصادی کشور است، گفت بانک مرکزی در حقیقت نقش «پاس‌کننده چک‌های بی‌محل دولت» را دارد. پرویزیان همچنین ضمن نقد صریح عملکرد تیم اقتصادی دولت، مسئولیت تورم و نوسانات ارزی را متوجه وزارت اقتصاد دانست و بر لزوم بازنگری در نقش این وزارتخانه در اداره اقتصاد کشور تأکید کرد.

وی در ادامه این گفت‌وگو اظهار داشت که وزیر اقتصاد با وجود دانش دانشگاهی، فاقد تجربه اجرایی کافی است و با لحنی تمثیلی، او را به شاگردی تشبیه کرد که «پیش از آموختن رموز دکان‌داری، قصد باز کردن مغازه دارد». به گفته او، چنین کم‌تجربگی در شرایط خطیر اقتصادی کشور می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های پرخطر منجر شود.

پرویزیان سپس با انتقاد از سخنان اخیر وزیر اقتصاد درباره بانک مرکزی تأکید کرد که این اظهارات نوعی فرافکنی است؛ تلاشی برای انداختن بار تورم بر دوش نهاد پولی کشور. او هشدار داد که طرح چنین اختلاف‌هایی تنها به تضعیف اعتماد عمومی و افزایش نوسانات اقتصادی می‌انجامد.

وی افزود: اگر وزیر اقتصاد نقدی به مجلس یا سایر نهادها دارد، باید آن را صریح و شفاف بیان کند، نه با اظهارات مبهم و شعارگونه. همچنین با انتقاد از شایعاتی مبنی بر انتصابات جناحی در نظام بانکی گفت که شرایط کنونی مجال رقابت سیاسی نیست و اقتصاد کشور بیش از هر چیز به اتحاد و هماهنگی نیاز دارد.

جزئیات بیشتر این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.

تمثیل «شاگرد و دکان‌دار»

پرویزیان در بخش دوم گفت‌وگوی خود با خبرنگار مهر چنین توضیح داد که: در مورد آقای مدنی‌زاده دو نگاه وجود دارد؛ برخی منتقدان معتقدند سن و تجربه اجرایی او برای تصدی وزارت اقتصاد کافی نیست، اما عده‌ای دیگر بر توان علمی و شناخت او از اقتصاد کلان تأکید دارند.

این استاد اقتصاد با اشاره به انتقادهایی مبنی بر کم‌تجربگی وزیر اقتصاد گفت: البته این نکته درست است که مسیر دانشگاهی طولانی و فعالیت علمی مستمر، لزوماً معادل تجربه مدیریت اجرایی نیست، اما نباید از ظرفیت فکری و نگاه نو او نیز غافل بود.

او افزود: حکایت امروز ما نیز از همین جنس است؛ کسی که از فضای دانشگاهی وارد مسئولیت اجرایی می‌شود، ناگزیر باید فرصت بیابد تا از مرحله نظریه‌پردازی به میدان عمل برسد. تجربه‌نداشتن او الزاماً نقطه ضعف نیست، بلکه نیازمند حمایت و هدایت دقیق‌تر در مسیر اجراست تا بتواند از ظرفیت‌های علمی خود برای بهبود سیاست‌های اقتصادی کشور بهره بگیرد.

پوست خربزه زیر پای رئیس کل بانک مرکزی؟ مشکل فرافکنی به‌جای مسئولیت‌پذیری است

پرویزیان سپس تصریح کرد: نکته اصلی اینجاست که حتی اگر وزیر اقتصاد جوان تجربه اجرایی گسترده‌ای نداشته باشد، انتظار می‌رود شناخت دقیقی از مأموریت و جایگاه این وزارتخانه داشته باشد. کسی که سال‌ها در حوزه اقتصاد تدریس کرده، باید بداند ریشه تورم در ساختار بودجه‌ای و سیاست‌های مالی کجاست و چگونه باید با آن مقابله کرد.

وی افزود: به نظر می‌رسد وزیر اقتصاد در سخنان اخیر خود کوشیده است سهم بانک مرکزی در شرایط فعلی اقتصاد را پررنگ‌تر نشان دهد؛ با این حال، بهتر بود به‌جای تأکید بر تفکیک مسئولیت‌ها، رویکردی هماهنگ و هم‌افزا میان دو نهاد اصلی سیاست‌گذار اتخاذ می‌شد.

این استاد اقتصاد درباره برداشت عمومی از اظهارات اخیر وزیر اظهار داشت: تعبیر من این است که شاید وزیر خواسته نشان دهد هماهنگی کامل با رئیس‌کل بانک مرکزی ندارد، اما این موضوع نباید به حاشیه‌ای برای تضعیف روابط نهادی یا ایجاد دوگانگی در سیاست‌گذاری تبدیل شود.

پرویزیان در ادامه توضیح داد: طرح چنین موضوعاتی اگر با نیت شفاف‌سازی تقسیم وظایف باشد، قابل درک است، اما اگر موجب انتقال بار مسئولیت از وزارت اقتصاد به بانک مرکزی شود، پیام نادرستی به جامعه و فعالان اقتصادی منتقل می‌کند.

او تأکید کرد: نقد اصلی من ناظر بر ضرورت هماهنگی و انسجام در سیاست‌گذاری اقتصادی است. کشور در شرایطی قرار دارد که اختلاف‌نظر میان ارکان اقتصادی دولت می‌تواند به افزایش بی‌اعتمادی و آشفتگی در انتظارات بازار منجر شود، بنابراین مسئولیت هر نهاد باید روشن اما درانتها هماهنگ با تصمیم‌گیری مشترک باشد.

هشدار درباره تبعات اختلاف میان نهادهای اقتصادی؛ مسئولیت نهایی تورم بر دوش وزارت اقتصاد است

او گفت: فرض کنیم حتی حرف وزیر اقتصاد درست باشد و رئیس کل بانک مرکزی به درد این کار نمی‌خورد. سوال اینجاست، آیا در شرایط کنونی کشور که وضعیت اقتصادی به‌مراتب شبیه شرایط جنگی است، وقت آن است که وزیر اقتصاد پوست خربزه زیر پای رئیس کل بانک مرکزی بگذارد؟ آن هم فقط به این دلیل که رئیس کل را خودش معرفی نکرده و پیش از او منصوب شده است؟

پرویزیان با تأکید بر اینکه هدفش دفاع از رئیس کل بانک مرکزی نیست، افزود: من اصلاً نمی‌گویم که آقای فرزین رئیس کل خوبی است؛ ممکن است عملکرد او هم نقد جدی داشته باشد. اما این مسیر درستی نیست که وزیر اقتصاد با چنین ادبیاتی در عمل به درگیری رسانه‌ای با رئیس بانک مرکزی دامن بزند. چنین رفتارهایی فقط به تضعیف ساختار اقتصادی و پیام ناهماهنگی در سیاست‌های کلان منجر می‌شود.

پرویزیان تأکید کرد که در شرایط حساس اقتصادی کنونی، هرگونه القای اختلاف یا فرافکنی میان وزارت اقتصاد و بانک مرکزی، تبعات مستقیم بر اعتماد عمومی و ثبات مالی کشور دارد و افزود که موفقیت سیاست‌های پولی و مالی، مستلزم هماهنگی رهبران این دو نهاد است نه رقابت رسانه‌ای.

اگر نقد به مجلس دارید، صریح بگویید

او در بخش دیگری از سخنانش تصریح کرد: کلیت ماجرا روشن است؛ مسئله تورم، افزایش نرخ دلار و آشفتگی بازار مالی، در نهایت بر عهده وزیر اقتصاد است. اگر وزیر معتقد است این مسئولیت متوجه او نیست، باید یک سوال مهم پاسخ داده شود، چرا در دوره‌های قبل وزارت اقتصاد، نمایندگان مجلس، عبدالناصر همتی -وزیر پیشین اقتصاد- را استیضاح کردند و کنار گذاشتند؟ بر اساس همین استدلال، ایشان هم نباید پاسخ‌گو باشد؟

پرویزیان خطاب به وزیر اقتصاد گفت: اگر ایشان راست می‌گویند، صراحتاً بگوید آن‌هایی که همتی را استیضاح کردند کار اشتباهی کردند و بی‌دلیل او را برداشتند. چون همان‌ها در مجلس امروز هم حضور دارند و اگر بخواهند با همان منطق جلو بروند، فردا نوبت ایشان است.

این استاد اقتصاد افزود: لذا اگر منظور وزیر اقتصاد نقد به مجلس و جریان‌های خاص است، لازم است آن را علنی بیان کند. نیازی نیست پشت اظهارات مبهم و شعارهای عوام‌پسند پنهان شود.

وی سپس با لحنی کنایه‌آمیز تاکید کرد: اگر منظور وزیر اقتصاد رئیس کل بانک مرکزی نیست و هدف این است که بگوید اشتباه از سمت مجلس بوده، پس بدون پرده بگوید و نام ببرد؛ بگوید فلان نمایندگان با تفکرات خاص، فلان افراد خاص سیاسی، اشتباه کردند که همتی را کنار گذاشتند. اگر ایشان باور دارد این ماجرا سیاسی بوده است، صادقانه اعلام کند. اما اینکه با ادبیاتی پوپولیستی و عامه‌پسند توپ را در زمین سایرین بیندازد و تقصیرها را به گردن دیگران بیندازد، نه نشانه شجاعت است و نه صداقت.

ضرورت اتحاد در شرایط بحرانی

این اقتصاددان و استاد دانشگاه، در بخش دیگری از سخنان خود درباره مسئولیت وزارت امور اقتصادی و دارایی در وضعیت فعلی اقتصاد کشور، با انتقادی تند اما صریح، از لحن و رفتار وزیر اقتصاد نسبت به رئیس کل بانک مرکزی انتقاد کرد و هشدار داد که هرگونه سخن غیرمسئولانه در شرایط کنونی می‌تواند انتظارات تورمی و التهاب اجتماعی را افزایش دهد.

او با تأکید بر مسئولیت اجتماعی مقام‌های اقتصادی گفت: این حرف‌هایی که زده می‌شود، تاوانش را مردم پس می‌دهند. وزیر اقتصاد و سایر مقام‌های اقتصادی با این نوع موضع‌گیری‌ها، انتظارات تورمی را بیشتر دامن می‌زنند و ناخواسته موجب تشدید نوسان در بازارها می‌شوند.

پرویزیان همچنین تصریح کرد: اگر هم وزیر اقتصاد با آقای فرزین میانه خوبی ندارد و می‌خواهد او برکنار شود، شجاعت داشته باشد و همین را شفاف بگوید؛ نه اینکه به شکل تلویحی و پشت پرده عمل کند.

وی خطاب به وزیر اقتصاد ادامه داد: اگر نمی‌توانید با فرزین کنار بیایید، این زمان، زمان درگیری نیست. حداقل، الان موقع مناسبی برای این کار نیست. امروز موقعی است که همه باید دل به دل هم بدهند، کشور را نگه دارند و اقتصاد را با همکاری و اتحاد مدیریت کنند. الان زمان تسویه‌حساب‌های شخصی و بازی‌های جناحی نیست. کوچک‌ترین اختلافی در سطح اقتصادی کشور، پیامش ناامیدی در جامعه است.

نقد جناح‌گرایی در مدیریت اقتصادی و انتصابات جناحی در بانک‌ها

این استاد دانشگاه گفت: البته بخشی از این انتقادها را باید از زاویه سیاسی دید. بسیاری از منتقدان امروز وزیر اقتصاد، همان طرفداران چهره‌های دیگر اقتصادی هستند که تصور می‌کنند اگر فردی با سابقه اجرایی متفاوت روی کار می‌آمد، وضعیت اقتصاد بهتر می‌شد. اما واقعیت این است که مسئله شخص نیست؛ ساختار مالی ما مشکل دارد.

وی تاکید کرد: حتی اگر فرد دیگری هم در جایگاه وزیر فعلی بود، با همین سازوکار مالی و بودجه‌ای، نتیجه تفاوتی نمی‌کرد و شرایط امروز باز همین بود.

پرویزیان سپس با انتقاد از برخی خبرهای غیررسمی در شبکه‌های سیاسی و اقتصادی که تکذیبیه آن نیز منتشر شده، گفت: بعد می‌شنویم که خبر آمده قرار است آقای فلان به عنوان مدیرعامل بانک فلان منصوب شود. یعنی بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بانک کشور را می‌خواهند بسپارند به کسی که یک دکان که هیچ، نصف دکان هم بلد نیست اداره کند! حالا چون استاد اقتصاد خوبی بوده، یعنی حتماً می‌تواند چنین بانکی را هم بچرخاند؟ آن هم به این علت که چون آدم خودشان است، از جناح خودشان است، از تیم خودشان است!

او با انتقاد از مدیریت جناحی و انتصابات سیاسی تأکید کرد: گویا عده‌ای هنوز نمی‌خواهند بفهمند که شرایط امروز کشور، شرایط جناح و تیم‌بازی نیست. امروز همه باید دست به دست هم بدهند تا اقتصاد کشور بماند و از این بحران عبور کنیم. این میدان، میدان سیاسی‌بازی نیست، میدان حفظ معیشت مردم است.

سخن پایانی

پرویزیان در بخش پایانی از سخنان خود به بیت «هست از پس پرده گفت‌وگوی من و تو، چون پرده در افتد نه تو مانی و نه من» اشاره کرد و گفت: آقای وزیر، کاری نکنید که شما هم وزیر اقتصاد باقی نمانید.

او در نهایت تأکید کرد که تمام سخنان انتقادی‌اش از سر تجربه و دلسوزی است نه دشمنی و افزود: این مثال‌هایی که می‌زنم از سر شعار نیست، می‌دانم که این رفتارها چه سرنوشت تلخی برای اقتصاد و مردم دارد.