۱۹ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۷ آمریکا از برجام خارج شد و رئیس جمهور وقت این کشور اعلام کرد که طی دو مرحله تحریم‌ها علیه ایران بازخواهند گشت.
به گزارش تابناک اقتصادی، در تحریم‌هایی که قرار بود در ۹۰ روز و در ۱۵ مرداد ماه ۹۷ بازگردد، تحریم دلاری ایران دیده می‌شد. بر مبنای این تحریم، آمریکا دوباره جلوی دسترسی ایران به دلار را می‌گرفت. به این ترتیب که از این تاریخ به بعد ایران نمی‌توانست پول هر گونه کالا و خدماتی که می‌فروخت یا می‌خرید را به دلار دریافت یا پرداخت کند. همچنین اعلام شد که حساب‌های دلاری دولت ایران در خارج از کشور هم اگر تا پیش از این تاریخ (۱۵ مرداد ۹۷) به ارز دیگری تبدیل نشده باشد، غیرقابل دسترسی خواهد بود.
و این سرآغازی بر ماجرای مسدود و یا بلوکه شدن منابع ارزی ایران در خارج از کشور بود.
رقم های متفاوتی در مورد میزان منابع ارزی ایران که در خارج از کشور بلوکه و یا مسدود شده، منتشر شده است اما شاید معتبرترین آن ها خبری است که یحیی آل اسحاق رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق در آبان ماه سال جاری داد و گفت: اگر تنها بخشی از ۸۰ میلیارد دلاری ارز بلوکه شده کشورمان آزاد شود، نگرانی‌ها از بین می‌رود و با همین ذخایر، بخش قابل توجهی از مشکلات ارزی کشور حل خواهد شد.
هر چند شفاف اعلام نشده که منابع بلوکه شده ایران در هر کشور چقدر است، باز هم خبر‌های منتشره بیانگر آن است که چین ۲۰ میلیارد دلار از منابع مسدودی ایران، کره‌جنوبی ۸.۵ میلیارد دلار و هند ۷ میلیارد دلار را در اختیار دارد. همچنین رئیس شورای مشورتی عراق طی توئیتی مبلغ بدهی این کشور به ایران را ۶ میلیارد دلار عنوان کرده بود. البته عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی در مهرماه سال جاری طی گفت‌وگویی گفت: امیدواریم بتوانیم از منابع ایران در عراق که ۵ میلیارد دلار است استفاده کنیم. خبرها حکایت از آن دارد که ۱.۵ میلیارد دلار از پول‌های ایران هم در ژاپن بلوکه شده است.
پس از آن که قیمت دلار از اردیبهشت ماه سال جاری روند صعودی به خود گرفت و ارزهای حاصل از صادرات کالاهای غیرنفتی بازنگشت، فعالیت ها و رایزنی ها برای بازگشت منابع بلوکه شده آغاز شد؛ برای نمونه در سال جاری، رئیس کل بانک مرکزی در دو سفر خود در خرداد و مهر به عراق و یک دیدار خود با مقامات عراقی در ایران پیرامون آزادسازی منابع ارزی ایران تاکید کرد.
تلاش ها برای بازگشت منابع ارزی بلوکه شده ایران در کشورهای عراق، کره جنوبی و ژاپن بعد از کنار رفتن ترامپ از ریاست جمهوری آمریکا بیشتر و به تازگی صحبت های امیدوارکننده تری از زبان مسئولین شنیده شد.
در چهارم اسفند ۹۹ رئیس کل بانک مرکزی طی یک یادداشت در صفحه شخصی خود در فضای مجازی از دیدار خود با سفرای کره جنوبی و ژاپن و رایزنی در مورد آزادسازی منابع ارزی ایران در این دو کشور و نحوه مصارف آنها گفت.
در ۵ اسفند ماه سال جاری در دویست و ششمین جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت که به ریاست حسن روحانی رئیس جمهور تشکیل شد، رئیس کل بانک مرکزی گزارشی از مذاکرت اخیر خود و توافق‌های بدست آمده با نمایندگان کشورهای کره جنوبی، ژاپن، عراق و عمان درخصوص نحوه استفاده از منابع بانک مرکزی در این کشور‌ها ارایه کرد. رئیس جمهور نیز با اشاره به گزارش رئیس کل بانک مرکزی از توافق انجام شده با کشورهای کره جنوبی، ژاپن، عراق و عمان در خصوص آزاد سازی منابع ارزی ایران گفت: اکنون شاهد طلیعه‌های امیدبخش شکست دشمن در جنگ تحمیلی اقتصادی و ناکارآمدی تحریم‌ها هستیم و مقاومت حداکثری مردم در برابر این جنگ تمام عیار دشمن به ثمر نشسته است. روحانی افزود: از جمله این ثمرات آزادسازی منابع ارزی به ناحق و غیر قانونی بلوکه شده ایران است که بی تردید گشایش‌هایی را در فضای اقتصادی کشور فراهم می‌کند.
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی در ششم اسفند ۹۹ گفت: پولی که بانک مرکزی در کره دارد ۷ میلیارد دلار است و پرداخت کره‌جنوبی به ما با یک میلیارد دلار شروع می‌شود.
طی روز‌های گذشته علاوه بر رئیس کل بانک مرکزی، علی ربیعی، سخنگوی دولت نیز خبر داده بود که بانک مرکزی ایران بر اساس توافقی که با طرف کره‌ای نهایی شده قرار است به یک میلیارد دلار از منابع مسدود شده در این کشور دسترسی داشته باشد.
به تازگی نیز برخی از رسانه‌های کره‌جنوبی خبر دادند که آمریکا موافقت خود را با آزادسازی یک میلیارد دلار از دارایی‌های مسدودی ایران در کره‌جنوبی اعلام کرده است.
همچنین رئیس جمهور روحانی طی گفت‌وگویی که با نخست وزیر عراق دو روز پیش داشت، گفت: علیرغم قول‌های مکرر مسئولین عراق، هنوز منابع متعلق به ایران آزاد نشده است و بر آزادسازی فوری این منابع تاکید داریم.
خبر‌هایی از آزادسازی ۳ میلیارد دلار پول بلوکه شده ایران
سیدحمید حسینی عضو هیات مدیره اتاق بازرگانی ایران و عراق طی توئیتی در ۱۶ اسفندماه ۹۹ از آزادسازی بخشی از منابع بلوکه شده ایران در عراق خبر داد.
بعد از انتشار این خبر، الجزیره در چند توئیت از قول منابع عراقی این خبر را تکذیب کرد و تنها از برخی «گشایش‌ها» بین دو کشور خبر داد.
سیدحمید حسینی سپس در گفت‌وگویی گفت: با توجه به اطلاعاتی که از منابع لبنانی، عراقی و غربی داشتم دو روز پیش خبر موافقت آمریکا با آزادسازی بخشی از منابع ارزی ایران در عراق را توئیت و براساس اطلاعات واصله اعلام کردم که آمریکا با آزاد سازی منابع ایران در بانک تجارت عراق موافقت کرده و حتی چند تراکنش نیز انجام شده است.
وی با اشاره به توئیت های الجزیره اظهار داشت: با توجه به اطلاعات موثقی که داشتم، مطئمن بودم که آمریکا با آزادسازی سه میلیارد دلار از منابع ایران در کره جنوبی، عمان و عراق موافقت کرده است. بعد از این تکذیبیه ها، مشاور نخست وزیر عراق اعلام کرد که واشنگتن اجازه داده بخشی از وجوه سپرده شده تهران در بغداد برای اهداف بشردوستانه استفاده شود.
حسینی با بیان اینکه بخشی از منابع آزاد شده برای تامین کالاهای اساسی مورد نیاز کشورمان استفاده خواهد شد، گفت: اخیرا یک محموله ذرت نیز از عراق به کشورمان وارد شده که نتیجه آزادسازی این منابع است.
وی با تاکید بر اینکه آزادسازی بخشی از منابع کشورمان در عراق حاصل پیگیری های رئیس قوه قضائیه کشورمان در سفر به عراق و همچنین رییس کل بانک مرکزی و وزیر نیروست، گفت: البته پیرو سفر اخیر وزیر امور خارجه عراق به کشورمان بحث آزاد سازی منابع ایران توسط عراق نیز مطرح شد.
حسینی افزود: مقامات عراقی در تماس های مکرر به دنبال دریافت چراغ سبز از سوی آمریکا در این رابطه بودند که این موضوع نهایتا به سرانجام رسید و در نتیجه آنها نیز اعلام کردند بخشی از منابع از طریق بانک های مختلف آزاد سازی شده است.
رئیس جمهور روحانی طی مصاحبه‌ای در دی ماه سال جاری گفت: اگر منابع ارزی ایران آزاد شود قیمت دلار به ۱۵ هزار تومان هم خواهد رسید.
بهنام ملکی اقتصاددان نیز طی مصاحبه‌ای در ۱۳ اسفندماه ۹۹ گفت: اگر در اقتصاد، انضباط مالی باشد، آزادشدن پول‌های بلوکه شده می‌تواند تاثیر روانی و عملی قابل توجهی بر کاهش نرخ ارز داشته باشد. ملکی تصریح کرد: باید توجه داشت که ایران از سایر کشور‌ها طلب‌های مالی فراوانی دارد؛ بنابراین به طور طبیعی آزادسازی منابع می‌تواند سبب تعدیل نرخ‌ها و به ویژه کاهش قیمت ارز و دلار شود.
به نظر می‌رسد، فعالین بازار ارز نیز انتظار کاهش قیمت دلار در صورت آزادسازی منابع بلوکه شده ایران را دارند، چون در چند روز اخیر و بعد از اعلام خبر آزادسازی برخی منابع بلوکه شده، قیمت دلار جهش خاصی را نداشته است.
بهتر است این منابع در چه زمینه‌ای هزینه شود؟
ملکی درباره واکنش بازار‌ها نسبت به آزادسازی منابع مالی بلوکه شده ایران در سایر کشور‌ها گفت: واکنش بازار‌های مختلف بستگی به نوع مدیریت اقتصادی دارد؛ اگر مدیریت کشور هوشمندانه رفتار کند و در شرایط جدید نسبت به نوسازی صنایع، ارتقای توان تکنولوژیکی، اصلاح ساختار قیمت‌گذاری و ... درست عمل کند و اولویت را بر واردات مواد اولیه قرار دهد، می‌تواند اثرات بسیار مثبتی داشته باشد و از طرف دیگر روی معیشت مردم تاثیر مستقیم و مثبتی دارد.
وی ادامه داد:، اما اگر مدیریت کشور صرفا به دنبال پیمودن روال‌های غلط گذشته باشد، درآمد‌ها را صرف واردات و فعالیت‌های ضدتوسعه‌ای کرده و بودجه‌های غیرتوسعه‌ای را گسترش داده و هزینه‌های زائد را افزایش دهد، در این صورت طبیعی است که تاثیرات مثبت آزادسازی منابع مالی بر اقتصاد و بازار‌ها بسیار کم باشد.
این اقتصاددان تاکید کرد: این مساله بستگی به نوع برنامه ریزی و قانون‌گذاری و اجرای قوانین دارد؛ اگر سیاست‌گذاری‌ها درست و شفاف باشد، می‌تواند پیامد‌های بسیار مثبت به دنبال داشته باشد و برعکس اگر این موارد مورد توجه قرار نگیرد، پیامد‌های مثبت این موضوع می‌تواند بسیار کم بوده و حتی منجر به اثرات منفی هم شود.
