با شیوع ویروس کرونا در زمستان سال گذشته، به مرور شاهد بسته شدن بسیاری از مرزهای صادراتی با کشورهای همسایه به دلیل جلوگیری از شیوع بیماری کووید 19 بودیم. در این میان، یکی از کشورهای مهم در تجارت خارجی با ایران، کشور عراق بوده و هست.
به گزارش تابناک اقتصادی؛ بسیاری از مرزهای صادراتی این کشور با ایران از اواسط اسفندماه سال گذشته، نیمه فعال و به مرور بسته شد. یکی از مرزهای مهم دو کشور، مرز شلمچه می‌باشد که از 17 اسفندماه سال 1398 تا به امروز بسته است. این مرز در آن تاریخ در پی شیوع ویروس کرونا از سوی طرف عراقی به روی کالاهای صادراتی ایران بسته شد.
اما پس از انتخاب نخست وزیر جدید عراق، شاهد رایزنی مقامات بانک مرکزی و وزارت صمت ایران با طرف‌های عراقی بودیم.
در اواخر خردادماه 99 در سفری که همتی رئیس کل بانک مرکزی و هیاتی از وزارت صمت به عراق داشتند، در جلساتی فشرده با نخست وزیر عراق، وزیر دارایی و رئیس بانک مرکزی عراق، بحث‌های مختلفی پیرامون تجارت خارجی و همکاری دو کشور مطرح شد. مصطفی الکاظمی نحست وزیر عراق در دیدار با رئیس کل بانک مرکزی ایران ضمن اظهار امیدواری در خصوص رفع هرچه زودتر تحریم‌های آمریکا علیه ایران گفت: شخصاً دستور داده‌ام مشکلات مرتبط با پرداخت ایران حل شود، ما به شما در شرایط سخت موجود کمک می‌کنیم، همان‌گونه که ایران در شرایط دشوار در کنار ما بود. وی تاکید کرد: تجار عراقی نیز علاقه‌مند به همکاری هستند
حال با گذشت حدود چهار ماه از بسته بودن مرز شلمچه، خبرهای خوبی از دستور نخست وزیر عراق برای بازگشایی این مرز مهم صادراتی به گوش می‌رسد.
بر این اساس، به نقل از خبرگزاری الاخباریه، عمر الوائلی، رئیس هیات گذرگاه های مرزی عراق در بیانیه‌ای اعلام کرد که مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق با بازگشایی مرز شلمچه در استان بصره و مرز مندلی(سومار) در استان دیالی و از سرگیری تبادلات تجاری با جمهوری اسلامی ایران موافقت کرده است. الوائلی گفته است که این مرزها به مدت دو روز در هفته و ارسال ۲۵۰ محموله در روز باز خواهند شد. وی همچنین تاکید کرد که به منظور مقابله با ویروس کرونا تمام پروتکل‌های بهداشتی باید رعایت شود و تمام کالاها باید در مرزها ضدعفونی شوند.
در این خصوص، سید حمید حسینی عضو اتاق بازرگانی ایران و عراق نیز با اشاره به بازگشایی مرز شلمچه اظهار داشت: با پیگیری استاندار بصره، به زودی مرز شلمچه برای تبادل کالا بین ایران و عراق بازگشایی خواهد شد و صادرکنندگان ایرانی به بازار بزرگ جنوب عراق دسترسی پیدا خواهند کرد. حسینی همچنین تاکید کرد علاوه بر بازگشایی مرز شلمچه، قرار است شاهد فعال شدن گمرک سومار و باز شدن مرز مندلی به روی کالای صادراتی ایران به عراق باشیم. وی با اشاره به اهمیت بازگشت رونق به صادرات غیر نفتی، یادآور شد در سه ماهه اول امسال، صادرات ماهانه ایران به عراق از رقم 750 میلیون دلاری به حدود 500 میلیون دلار کاهش یافته است و حال با بازگشایی مرزهای دو کشور، می‌توان به افزایش صادرات و بازگشت تعادل در بازار ارز کشور امیدوار بود.
بر اساس این گزارش، در سال گذشته یک میلیارد دلار کالای تولیدی سرزمین اصلی و ۲۲۰ میلیون دلار کالای تولید منطقه آزاد اروند شامل مواد شیمیایی، شیلات و فولاد از طریق منطقه آزاد اروند به عراق صادر شد. پیش از شیوع کرونا روزانه بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ دستگاه کامیون حامل کالا از مرز شلمچه به عراق صادر می شد. به نقل از ایرنا؛ مرز بین المللی شلمچه در فاصله ۱۵ کیلومتری خرمشهر و ۲۰ کیلومتری بصره عراق مهم ترین گذرگاه مرزی استان خوزستان برای مبادلات تجاری همچنین تردد زائران اربعین حسینی است.
در این میان، اما نکاتی حائز اهمیت است و آن تدبیر ویژه برای حمایت از صادرات غیر نفتی در دوران تحریم و کرونا است. متأسفانه در سال‌های اخیر، به دلیل عدم نگاه کلان به صادرات، شاهد تصمیماتی از سوی مسئولان دولتی مرتبط با حوزه صادرات و تنظیم بازار بوده‌ایم، که در نهایت به ضرر تولید و صادرات کشور بوده است. به عنوان نمونه، همواره بستر صادرات بسیاری از مواد غذایی و کالایی برای فعالان اقتصادی کشور فراهم بوده است و این افراد با حضور در بازارهای صادراتی و رایزنی با طرف‌های خارجی، سعی در جلب اعتماد آن‌ها داشته‌اند و بر این اساس، به طرف‌های خارجی قول تأمین کالا و محصول مورد نظر را داده‌اند، اما پس گذشت مدت کوتاهی، به ناگهان با ممنوعیت صادرات مواجه شده‌اند. اتفاقی که باعث از بین رفتن بازارهای صادراتی‌ای می‌شود که با زحمت و صرف وقت زیاد بدست آمده است. لذا ضرورت دارد، حالا که دوباره قرار است بستر صادرات به کشورهای همسایه به ویژه عراق فراهم شود، مسئولان اقتصادی و تصمیم گیر در این حوزه، با تصمیمات یکباره و بدون کارشناسی، رونق صادراتی را از بین نبرند. تنظیم بازار داخلی نیازمند، تشویق تولیدکننده است. اگر انگیزه صادراتی تولیدکننده از بین برود، در بلندمدت با کاهش تولید مواجه خواهیم شد. در نتیجه در بستر صادرات در دوران کرونا، ضمن رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی برای صادرات، ضرورت دارد که با حمایت از صادرکننده واقعی، به رونق و جهش تولید داخلی توجه به ویژه ای شود.
آنچه مسلم است در دورانی که با شیوع ویروس کرونا، مبادلات تجاری کشورها، در سطح نامطلوبی قرار گرفته است، تیم اقتصادی دولت، بایستی دیپلماسی اقتصادی را در دستور کار خود قرار دهند تا در کنار افزایش تولید و اشتغال در داخل، شاهد فتح بازارهای صادراتی کشورهای منطقه و سایر کشورها باشیم.
در دورانی که اقتصاد ایران تحت تأثیر تحریم‌های ظالمانه و خصمانه دولت آمریکا قرار دارد، ضرورت حمایت از صادرات غیر نفتی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. هرچند نباید از موضوع بسیار مهم بازگشت ارز صادراتی غافل ماند. همان‌گونه که رئیس کل بانک مرکزی و شخص رئیس جمهور بر بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور تاکید دارند، بایستی دستورالعمل‌های مشخص و شفافی برای رفع تعهد ارزی صادرکننده اجرایی شود تا در زمان تعیین شده، شاهد تزریق ارز صادراتی به چرخه اقتصادی کشور باشیم.
در پایان تاکید می‌شود در شرایط تحریم و کرونا، حمایت از صادرات غیر نفتی حداقل به کشورهای منطقه و همسایه، اهمیت قابل توجهی دارد. موضوعی که با وجود رقبای صادراتی در کشورهای همسایه، باید شاهد حمایت‌های به موقع و کارشناسی دولت از بخش خصوصی در کنار ایجاد بستر شفاف و قابل اجرا برای بازگشت ارز صادراتی، باشیم.
