به گزارش خبرنگار خبرآنلاین از آبادان، ۹۳ سال پیش یعنی پس از منچستر در انگلستان و دیترویت در آمریکا، آبادان سومین شهر جهان بود که دارای قطار شهری شد، قطار شهری که ۷۳ سال پس از آبادان در پایتخت یعنی تهران بزرگ (دوم اسفندماه سال ۱۳۷۸) افتتاح  شد و جالب است بدانید که افتتاح راه‌آهن سراسری کشور نیز در سال ۱۳۱۷ یعنی ۱۱ سال پس از آبادان در ایستگاه سپیددشت انجام شد.

از مسیرهای اصلی و فرعی حرکت قطار شهری آبادان در آن روزها می توان به، از فرودگاه تا مخزن آب بوارده، خطوط سینما نفت (تاج) به سمت کلوپ ارامنه، بازار اروسیه از مقابل دبیرستان رازی و سیکلین و سازمان آتش‌نشانی تا دروازه پالایشگاه، خط اروند (نخستین و ویژه ترین خط قطار شهری که از مقابل دروازه منگیت پالایشگاه آغاز و تا فرودگاه آبادان می رسید و در جنگ جهانی دوم قطعات هواپیماها را به آشیانه‌های مخصوص برای مونتاژ و ارسال به روسیه حمل می‌کرد)، اشاره کرد.

ایرج ولی زاده در کتاب «انگلو و بنگلو در آبادان» که خاطرات هفتاد ساله اش را از این شهر گردآوری کرده است درباره ی خط آهن آبادان چنین نوشته است: راه آهن در آبادان در آبادان جمعا یکصد و یازده کیلومتر راه آهن به عرض۹۱.۴ سانتیمتر کشیده شده بود. این راه آهن از فرودگاه که در قسمت شمال آبادان واقع شده  شروع و به مخزن آب بوارده که در قسمت جنوب شرقی آبادان قرار گرفته بودف ختم می شد. از وظایف اصلی راه آهن در آبادان، حمل کالا از اسکه ها به انبارهای مختلف، حمل اجناس از انبارها و مخازن تا محل کار برای مصرف کنندگان، نقل و انتقالات و مسائل سنگین و مواد شیمیایی و اشیای اسقاطی از یک نقطه پالایشگاه به نقاط دیگر بود. تعداد لوکوموتیوهایی که مشغول کار بودند، عبارت بودند از: شانزده لوکوموتیو سنگین از نوع دیزل، هر یک به قوه ی بیست و دو تا چهل اسب بخار، هفت لوکوموتیو از نوع دیزل هر یک به قوه ی بیست و دو تا چهل اسب بخار، پانرده لوکوموتیو از نوع ترموس هر یک به قوهی بیست و دو تا چهل اسب بخار و دو دستگاه لوکوموتیو از نوع نفت سوز، شرکت نفت جمعا متجاوز از هزار واگن در انواع مختلف از قبیل واگن مخصوص سرویس های عمومی حمل مسافر و حمل نفت و یخ و غیره در اختیار داشت که ظرفیت هر یک از آنها به تفاوت بین هشت تا بیست تن بود. تمام عملیات راه آهن به وسیله دفتر مرکزی حمل و نقل نظارت می شد. این دفتر شب و روز فعال بود و کارکنان آن نوبت کار بودند، به نحوی که حتی روزهای جمعه و تعطیلات رسمی هم خدمات خود را ارائه می دادند، راه آهن آبادان به دوازده ناحیه تقسیم میشد و وسعت هر ناحیه، بستگی به میزان رفت و برگشت لکوموتیوها و تعداد مسافران و مقدار بار در آن ناحیه داشت. در هر ناحیه، یک نفر سرپرست مسئول، انجام وظیفه می کرد که موظف بود به سرعت، واگون های خالی را عودت دهد. در مواقع معین، سرپرست هر ناحیه گزارش اقدامات خود را به اداری مرکزی ارسال می کرد در این گزارش، بخصوص وضعیت و تعداد واگون های آن ناحیه و دفعاتی که رفت و آمد نموده اند و بالاخره موانعی که سبب کندی و یا عواملی که موجب سرعت کار آنها شده ذکر می کرد. در ساعت ده هر شب، متصدی نوبت کار دفتر مرکزی حمل و نقل گزارشی از وضع کلیه ی واگون ها که شامل مقدار بارگیری محل توقف و ساعت سررسید و گونهای خالی را تهیه می کرد. چنانچه هر بخشی، تعدادی واگن خالی نگه می داشت و مدت آن بیش از پنج روز میشد می بایست علت تاخیر را فورا گزارش نماید حد متوسط در سال مقدار ۳۷۰ هزار تن کالا توسط واگن های شرکت نفت به اسکلها حمل یا از اسکله ها تحویل گرفته می شد. به طور کلی میزان کالاهایی که در سال توسط راه اهن آبادان حمل و نقل می شد از یک میلیون و دویست و پنجاه تن تجاوز می کرد. تمام زمانی که واگن از اسکله یا انبار، بار را تحویل می گرفت و به مقصد می رساند و مجددا به مرکز اصلی خود مراجعت می نمود از سه روز تجاوز نمی کرد و این زمان در مقایسه با مدتی که بزرگترین شرکتهای راه آهن انگلستان برای رفت و آمد و گونهای خود معین می کردند، بسیار مناسب بود. مثلا شرکت کرنی منچستر برای هر دفعه رفت و برگشت واگن های خود پانزده روز تعیین می کرد. لوکوموتیوهای شرکت نفت به ترتی، روزانه، هفتگی، ماهانه و بالاخره هر شش ماه یک مرتبه بازرسی و تعمیر می شدند .واگن ها هر شش ماه یکبار تعمیر کنی و هر ماهه روغن کاری می شدند. در تمام ۱۱۱ کیلومتر طول راه آهن آبادان ! دوراهی نصب شده بود و هر ماه به طور متوسط سه کیلومتر خط برداری می شد و تعمیرات لازم به عمل می آمد، هر ماهه تقریبا هشت کیلومتر راه اهن و ۲۰۰ دو راهی تعمیر می شد.

راه آهن در آبادان یک میلیون و دویست و پنجاه هزار تن در هر ساعت حمل می کرد برای حمل و نقل اشیاء سنگین وزن به داخل پالایشگاه و همچنین برای نقل و انتقال بشکه ها و سایر لوازم در محوطه پالایشگاه آبادان یک رشته راه آهن کشیده شده بود که لکوموتیوهای آن از النوع دیزل های سبک و سنگین بود. برای جلوگیری از خطر حریق در محوطه ی پالایشگاه از یک نوع دیگر لکوموتیو هم استفاده می شد که فاقد آتشخانه بوده به قوای بحار فشرده شده حرکت می کرد.

۴۶