به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، بررسی نحوه سیاست گذاری در کشور نشان می دهد نوعی سیاست گذاری بدون هدف رواج یافته است و دولت ها نیز در حال گسترش این مساله هستند. در صورتی که سیاست گذاری در کشور به یک ثبات رویه تبدیل شود، می تواند بسیاری از مشکلات کشور در این زمینه برطرف شود. از دیگر سو، مشکلات این روزهای صندوق های بازنشستگی که به دلیل تصمیمات حمایتی نادرست دولت در حال افزایش روز افزون است، می تواند مسائل زیادی را برای هم مردم ایجاد کند. یکی از مواردی که این صندوق ها می توانند به آن دامن بزنند، مساله تورم است. در صورتی که مشکل این صندوق ها حل شود، می توان امیدوار به بهبود شرایط اقتصادی اعضای این صندوق ها نیز بود.
بنی طبا، کارشناس مسائل اقتصاد ایران معتقد است: موضوعی که وجود دارد این است که در صندوق‌ها ناترازی داریم. این در حالی است که سیاست های حمایتی که دولت در سال های گذشته اجرایی کرده است، وضعیت این ناترازی را به شدت بدتر کرده است. باید مصوباتی که تنها بار مالی برای دولت و این صندوق ها دارد مانند بیمه کردن اقشار مختلف بدون پرداخت حق بیمه حذف شود.
بخش نخست گفت و گو با عنوان «دولت با چشمان بسته حکمرانی می‌کند/ سیاست‌گذاری بدون اطلاعات دقیق نشدنی است» منتشر شده است.
بخش دوم گفت و گو با سید مهدی بنی طبا، کارشناس مسائل اقتصاد ایران را در ادامه می خوانید:
فارس: در بخش نخست گفت و گو، شما علت بسیاری از سیاست های اشتباه در کشور را نبود اطلاعات جامع و به روز دانستید. اولویت دوم دولت آینده در زمینه اصلاح وضعیت فعلی کشور را چه موضوعی می دانید؟
بنی طبا: موضوع دومی که دولت آینده باید برای حل آن تلاش ویژه ای انجام دهد سردرگمی در سیاست گذاری است. در همه حوزه ها می‌شود این موضوع را مشاهده کرد. به عنوان مثال در بحث حمایت های دولت به وضوح می توان این مساله را دید. ما نهادهای مختلفی داریم که در کشور در حال حمایت از اقشار مختلف هستند. شما به موضوع یارانه هایی که در کشور پرداخت می‌شود، نگاه کنید. یارانه ۴۵ هزار تومانی، یارانه معیشتی و یارانه کرونا، هر سه آنها در حال پرداخت است. موارد متعددی بسته حمایتی هم داریم که به صورت مستقیم و غیر مستقیم در حال پرداخت است. ارز ۴۲۰۰ تومانی هم به عنوان یارانه غیرمستقیم و پنهان در حال پرداخت است. این یارانه ها ده‌ها هزار میلیارد تومان هزینه برای کشور داشته است.
بخشی از تسهیلات بانک ها به صورت تکلیفی باید در قالب تسهیلات ارزان قیمت در اختیار افراد قرار گیرد. به بخشی از اقتصاد در حال فروش مواد اولیه ارزان قیمت هستیم و امیدواریم محصولات تولید شده از این مواد اولیه، ارزان به دست مصرف کننده برسد تا بتوانیم تنظیم بازار را به درستی انجام دهیم که چنین موضوعی اتفاق نمی افتد.
پس از پرداخت این همه یارانه، باز هم شاهد آن هستیم که افراد زیادی در زیر خط فقر در حال زندگی هستند و تعداد افراد غیر برخوردار نیز افزایش پیدا کرده و یا افراد مستحقی در جامعه وجود دارند که از آنها حمایتی نمی شود و در آخر هم نتوانسته ایم عدالت اجتماعی را برقرار کنیم. این مساله عدم ساماندهی حمایت های صورت گرفته هم در بخش حمایت از افراد حقیقی و هم حمایت از افراد حقوقی و بنگاه ها را می توان مشاهده کرد.
* کشور استراتژی توسعه مشخص ندارد
فارس: در بخش افراد حقوقی و شرکت ها، دقیقا چه حمایت هایی انجام می شود و چه اطلاعاتی باید برای انجام سیاست گذاری درست در دسترس باشد؟
بنی طبا: معافیت‌های گسترده، تسهیلات ارزان قیمت و مواد اولیه ارزان در حال توزیع میان افراد حقوقی و شرکت ها و تولیدکنندگان است. اما هیچ کدام از اینها نتوانسته است به نتیجه ای باید منتج شود، برسد. کالایی ارزان نشده است و مشکل سرمایه در گردش تولیدکنندگان برطرف نشده است. به عبارت دیگر، برای تقریب ذهن باید گفت، در این حمایت ها در حال ابیاری غرق آبی هستیم و بسیاری از منابع در حال حیف و میل شدن است. این مساله به دلیل عدم وجود اطلاعات و سردرگمی در سیاست گذاری رخ داده است.
کشور استراتژی توسعه مشخصی ندارد. در دوره‌های مختلف برنامه استراتژی توسعه صنعتی نوشته شده است، ولی با تغییر دولت، مجددا کار از نو شروع شده است. در چنین شرایطی ما اساسا نمی‌دانیم قرار است از چه صنعتی و چگونه حمایت کنیم. سیستم حمایتی فعلی به این گونه است که از همه تولیدات و همه زمینه ها در همه قالب ها و بنگاه های کوچک و بزرگ حمایت می‌کنیم. یعنی یک حالت غرق آبی حمایت می‌کنیم و چون در این حمایت غرق آبی منابع از بین می رود و امکانات کشور کم است به آن توسعه لازم نمی رسیم.
فارس: یعنی شما معتقد هستید در صورتی که این سردرگمی در سیاست های کشور وجود نداشت می توانستیم به توسعه برسیم؟
بنی طبا: بسیاری از سرمایه گذاری هایی که در کشور انجام شده است، به دلیل همین سردرگمی به نتیجه نرسیده است و یا در صورتی که این حمایت ها از بخش تولید تجمیع می شد، می توانستیم شاهد شکوفایی تولید در کشور باشیم. این مساله در خصوص حمایت از اقشار آسیب پذیر نیز وجود دارد. در صورتی که این تعداد بسته حمایتی تجمیع می شد، دیگر هیچ فردی زیر خط فقر و هیچ فردی در دهک پایین جامعه باقی نمی ماند. این یعنی ما باید از افراد به تناسب نیازهایشان از آنها حمایت کنیم و به سطح قابل قبولی برسانیم. در صورتی که این سیستم وجود داشته باشد دیگر از فردی به اشتباه حمایت نمی کنیم و فردی که باید از او حمایت شود، از قلم نمی افتد.
در حوزه بنگاه ها هم همین است. باید تکلیف ما مشخص باشد که از چه صنعتی و از چه زنجیره ارزشی می‌خواهیم حمایت کنیم و اساسا ابزارهای حمایتی ما برای هر صنعت چیست تا بتوانیم براساس این اطلاعات برنامه ریزی درستی انجام دهیم.
* دولت از غیرمولدها حمایت می کند
فارس: دور شدن از سردرگمی در سیاست گذاری باید چگونه در دولت ها اتفاق بیافتد؟
بنی طبا: این مساله نیازمند استراتژی پیش برنده صنعتی در کشور است که بتوانیم حمایت ها را ساماندهی کنیم. یکی از موضوعاتی که مطرح می شود این است که بدانیم چه فعالیتی خوب یا بد است. لازم است فعالیت هایی که بد هستند یا مخرب هستند را از لیست حمایت ها خارج کرده و برای انها دیگر هزینه نکنیم. اینجا است که سیستم مالیاتی باید اطلاعات در اختیار نهادهای دیگر قرار دهد.
اولا باید حمایت از این بنگاه ها که مفید نیستند، برداشته شود و سپس به دلیل سیستم غیرانگیزشی آنها باید از این بنگاه ها نیز مالیات دریافت کرد. هم اکنون از اموری که غیر مولد هستند حمایت می‌کنیم. این مساله باعث ایجاد یک ضد انگیزه برای بنگاه های تولیدی شده است.
فارس: اولویت بعدی که دولت آینده باید به آن به فوریت رسیدگی کند، چیست؟
بنی طبا: موضوع بعدی این است که کشور در ابعاد مختلف با یک ناترازی‌هایی مواجه است. انباشت سالیان سال زیان که برخی از آنها حتی به قبل از دولت فعلی بر می‌گردد، سبب شده است که این ناترازی ها به شدت رشد داشته باشد. این ناترازی ها تلنبار شده و در سال های گذشته شدت نیز گرفته است. اما دولت هیچگاه با این ناترازی ها مواجهه مناسبی نداشته است. یکی از اصلی ترین ناترازی ها در کشور که در سال‌های اخیر شدت بسیاری یافته، بحث بودجه است. یکی دیگر از مشکلات در کشور ما بحث ناترازی در سیستم بانکی کشور است. در شرکت‌ها هم این ناترازی را داریم و در صندوق‌های بازنشستگی هم این اتفاق به شدت رشد داشته است.
برخی از دولتمردان فکر می کنند در صورتی که این موضوعات مورد توجه قرار نگیرند، اندازه آنها کوچک شده و یا از بین می روند. قطعا تاخیر در حل این مشکلات موجب افزایش ناترازی ها خواهد شد.
فارس: فشار این ناترازی ها در اقتصاد کشور بیشتر به چه بخش هایی وارد شده است؟
بنی طبا: این ناترازی ها اگر درمان نشوند به همه حوزه های اقتصادی تسری پیدا می کند و گریبانگیر کل اقتصاد را گرفته و اینجاست که فشارها فقط به مردم وارد خواهد شد.
فارس: بسیاری از کارشناسان مساله تورم را در حال حاضر یکی از اصلی ترین مشکلات اقتصاد ایران می دانند. شما مبارزه با تورم را اولویت دولت آینده می دانید؟
بنی طبا: بله. یکی از مهم ترین مواردی که در برنامه کاندیداها باید به آن تاکید شود، بحث کاهش تورم است. ولی تصور من این است که در سال های گذشته نوعی ساده انگاری در مورد تورم در بین دولتمردان و سیاست گذاران کشور رخ داده است. برخی از افراد می‌گویند اگر رای بیاوریم، تورم تک رقمی می‌شود. به نظرم این افراد متوجه ریشه های تورم در اقتصاد ایران نیستند که اگر بودند چنین وعده ای قاعدتا نمی دادند. تورم در اقتصاد مانند مانند تب در بدن است. حتما عفونتی در بدن است که تب ایجاد می شود. این عفونت همین ناترازی‌ها در اقتصاد است.
در صورتی که بتوانیم مشکل ناترازی در همه اقتصاد را به شکل قابل توجهی حل کنیم، می توانیم آن تب و تورم را نیز برطرف کنیم. ما بویژه در سال‌های اخیر بحث ناترازی در بانک ها و ناترازی عملیاتی در بودجه را مشاهده کرده ایم. این موضوع که در سال‌های اخیر اتفاق افتاد کسری ترازهای عملیاتی بوده است. این مساله در اقتصاد یکی از مهم ترین مورادی بوده که باعث اشتباه در سیاست گذاری شده است. البته همیشه دولت ها با درآمدهای غیر عملیاتی این تصویر را همیشه پوشش داده اند. در سال های اخیر که درآمد نفتی کمتری داشتیم، این موضوع مشخص تر و واضح تر شد وگرنه موضوعی بوده که در سال‌های قبل نیز بوده و همیشه دولت ها بیشتر از درآمدهایشان خرج کرده اند و این به معنی است که جیب نسل‌های بعدی را خالی کرده اند.
* سیاست های دولت منجر به ناتزاری در صندوق‌های بازنشستگی شده است
فارس: راهکار شما برای حل این ناترازی ها و به خصوص حل مشکل کسری بودجه به طور مشخص چیست؟
بنی طبا: وقتی دخل ما از خرج ما کمتر است و یا به عبارتی هزینه ما بیشتر از درآمدهای ماست، راهکارش این است که درآمد خود را افزایش و هزینه های خود را کم کنیم. باید ببینیم عمده مراکز هزینه که در بودجه کشور هستند الان کدام بخش ها هستند. یکی از مهم ترین موضوعاتی که در سال‌های اخیر اتفاق افتاده موضوع کسری و یا ناترازی در صندوق های بازنشستگی است. لازم است مقداری وارد این شویم و توضیح دهیم که از کجا ایجاد شده است. سیاست هایی که در چند سال اخیر در کشور اجرایی شده است، چه این سیاست ها در دولت‌ها وضع شده باشد و چه در مجلس های مختلف وضع شده باشد که این سیاست ها که اغلب برای جهت حمایت از مردم بوده است، اما در نهایت منجر به ناترازی در صندوق‌های بازنشستگی شده و وقتی صندوق های بازنشستگی پول مستمری بگیران خود را از بودجه دولت پرداخت می کنند، یعنی یک جای کار می لنگیده است. این ناترازی به بودجه دولت منتقل می‌شود و از طریق بودجه دولت نیز به مردم منتقل خواهد شد. پس هزینه این ناترازی را مردم می پردازند.
به عبارت دیگر، برای بهبود وضعیت قشر خاصی از افراد جامعه سیاست هایی اعمال می شود که باید کل مردم هزینه این موضوع را بپردازند که این مساله فشار بیشتری بر روی قشر ضعیف ایجاد می کند. وقتی تورم در اقتصاد به وجود می آید، هزینه تورم بیشتر برای اقشار ضعیف است. یعنی همان سیاستی که می‌خواست از اقشار کم درآمد و ضعیف جامعه حمایت کند، منجر به این خواهد شد که وضعیت آنها بدتر شود و اگر یک ریال در جیب آنها گذاشت دو ریال از جیبشان بردارد.
فارس: این ناترازی در صندوق های بازنشستگی از چه زمانی ایجاد شد و چه راهکاری برای حل آن وجود دارد؟
بنی طبا: موضوعی که وجود دارد این است که در صندوق‌ها ناترازی داریم. حق بیمه یک سوم حقوق است و مستمری کل حقوق است. در حال حاضر که به دلایل مختلف اعم از گذر از پیک جمعیتی و یا عدم استخدام جدید در برخی وزارت خانه ها نسبت تعداد شاغلین و بیمه پردازان به تعداد مستمری بگیران کاهش یافته است، این صندوق ها دچار ناترازی شده اند. این در حالی است که سیاست های حمایتی که دولت و مجلس در سال های گذشته اجرایی کرده است، وضعیت این ناترازی را به شدت بدتر کرده است. این مساله نشان می دهد دیگر کار از مسکن و پانسمان گذشته است و باید برای بهبود وضعیت این صندوق ها حتما جراحی صورت گیرد. اما نکته ای که در اینجا برای انجام این جراحی لازم است، اطلاعات است. در این خصوص در بخش نخست گفت وگو به تفصیل صحبت شد. یعنی این هزینه‌ها باید شناسایی شود و با اطلاعاتی که از مردم پیدا کردیم باید این صندوق ها را مدیریت کنیم.
موضوع اساسی دیگر در خصوص صندوق‌های بازنشستگی این است که تامین اجتماعی گزارش داده بود که ۵۰ درصد افرادی که از ما مستمری می‌گیرند، قبل از سن بازنشستگی، خود را بازنشسته کرده اند. یعنی پیش از اتمام سی سال کار بازنشست شده اند. به جهت اینکه مسئله صندوق‌های بازنشستگی را حل کنیم، نیازمند اصلاحات پارامتریک مانند افزایش سن بازنشستگی هستیم. باید مصوباتی که تنها بار مالی برای دولت و این صندوق ها دارد مانند بیمه کردن اقشار مختلف بدون پرداخت حق بیمه که باید این مصوبات حذف شود. در صورتی که این نوع تصمیمات پابرجا باقی بماند، ممکن است عده ای وضعشان خوب شود، اما این فشار به کل جامعه وارد خواهد شد.
به عبارت دیگر، در وهله اول ممکن است بخشی از مردم از این تصمیمات خوشحال بوده و رضایت داشته باشند، ولی قطعا به دلیل اینکه این حمایت از جای درستی انجام نمی شود، دودش به چشم همه مردم می‌رود و این نحوه حمایتی که سال‌های گذشته انجام شده قطعا مضراتش بیشتر از منافع آن بوده است. یکی از تصمیمات سخت و هزینه بر که دولت آینده باید حتما به آن بپردازد، حل مشکل صندوق‌های بازنشستگی هستند و به عبارت دیگر، در صورتی که می خواهیم ساختار بودجه را اصلاح کنیم، باید مشکل این صندوق ها را حل کنیم.
انتهای پیام/
افشای کامل
روایتگری موثر
زیستگاه رسانه
قصه های کرونا
کد اقناع
کیفیت حکومت
