خبرگزاری مهر، گروه سیاست - نفیسه عبدالهی: روابط جمهوری آذربایجان و ایران معمولاً از ثبات سیاسی برخوردار بوده است اما چند سالی می‌شود به واسطه دخالت آمریکا با ابزار رژیم صهیونیستی، بعضاً دچار تنش‌هایی شده است که با مدیریت جمهوری اسلامی به حالت ثبات برگشته و در سال ۱۴۰۲ نیز همین عقلانیت سیاسی ایران مانع از بروز تنش جدی شد.
«جمهوری اسلامی ایران، کشورها و ملت‌های همسایه را خویشاوند خود می‌داند»؛ این شاید مهم‌ترین بخش اولین سخنرانی رئیس‌جمهور است که ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ در مراسم تحلیف با حضور مهمانان خارجی و داخلی در مجلس شورای اسلامی اعلام شد و بررسی عملکرد بیش از ۲ سال و ۷ ماهه دولت سیزدهم نشان می‌دهد به این گزاره پایبند بودند و در مسیر تقویت و گسترش ارتباط با کشورهای همسایه حرکت کردند و «مهم‌ترین و اصلی‌ترین اولویت سیاست خارجی، ارتقا روابط با کشورهای همسایه» بوده است و «خواهان عزت و اعتلای آنها» بوده‌اند.
مهر در سلسله گزارش‌هایی به بررسی روابط سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای همسایه طی یک‌سال گذشته پرداخته است. گزارش سوم درباره جمهوری آذربایجان است.
جمهوری آذربایجان فارغ از اینکه روزگاری نه چندان دور بخشی از خاک ایران اسلامی بود، حیات و ممات خود را نیز در بحبوحه استقلال از شوروی سابق، مدیون جمهوری اسلامی ایران است به طوری که مانع از بلعیده شدن این کشور نوپا از سوی بلوک غرب شد اما به واسطه عوامل مختلفی از جمله ضعف دستگاه دیپلماسی در ادوار مختلف و از آن مهم‌تر نفوذ رژیم صهیونیستی در ساختار سیاسی جمهوری آذربایجان، روابط تهران - باکو رفته رفته از مدار «ارتباط مطلوب» خارج شد و تا جایی پیش رفت که نمایندگی باکو در تهران تعطیل شد.
با این حال جمهوری اسلامی ایران با درایت و علم به اینکه آمریکا با ابزار رژیم صهیونیستی درصدد ایجاد انشقاق بین ایران و کشورهای همسایه است، مانع از ایجاد شکاف در روابط دو کشور شد.
بعد از حادثه تروریستی کرمان که با انسان‌نمای کوکی شبکه جهانی صهیونیسم رخ داد، جمهوری آذربایجان با صدور بیانیه‌ای اقدام تروریستی در کرمان را محکوم و با خانواده‌های شهدای این فاجعه ابراز همدردی و برای مجروحان آرزوی شفای عاجل کرد.
همچنین ۶ دی ۱۴۰۲ وزرای امور خارجه ایران و جمهوری آذربایجان، آخرین تحولات قفقاز جنوبی و مناسبات دو جانبه را در گفت‌وگوی تلفنی، مورد بحث و تبادل نظر قرار دادند. در این گفت‌وگو، امیرعبداللهیان با استقبال از پیشرفت مذاکرات صلح آذربایجان و ارمنستان و با اشاره به سفر قریب الوقوع خود به ارمنستان، بار دیگر بر ادامه تلاش‌های سازنده جمهوری اسلامی ایران برای حصول صلح پایدار میان باکو و ایروان تاکید کرد.
تقدیر از مواضع سازنده جمهوری اسلامی ایران در روند مذاکرات آذربایجان و ارمنستان
جیحون بایراموف، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان نیز ضمن تقدیر از مواضع سازنده جمهوری اسلامی ایران، روند مذاکرات میان آذربایجان و ارمنستان را مثبت ارزیابی کرد و ابراز امیدواری نمود قرارداد نهایی صلح میان دو کشور در آینده نزدیک به امضا برسد. طرفین در این گفتگوی تلفنی از افتتاح اولیه پل مرزی آستاراچای در آخرین روزهای سال جاری میلادی استقبال نموده و اهمیت احداث این پل در توسعه روابط تجاری میان دو کشور را خاطر نشان ساختند.
پنجشنبه ۱۸ آبان، در حاشیه شانزدهمین اجلاس سازمان همکاری اقتصادی «اکو» در تاشکند ازبکستان، «الهام علی‌اف» رئیس جمهوری آذربایجان با حجت الاسلام «سید ابراهیم رئیسی» دیدار کرد.
رئیس جمهور کشورمان در این دیدار روابط ایران و جمهوری آذربایجان را فراتر از روابط سیاسی و همسایگی و مبتنی بر پیوند عمیق و ناگسستنی دو ملت توصیف و تصریح کرد: اراده مسؤولین دو کشور بر گسترش و توسعه روابط فی‌مابین در حوزه‌های مختلف استوار است.
برگزاری نشست همکاری قفقاز در تهران
چند روز قبل از آن نیز یعنی روز دوشنبه یکم آبان، «جیحون بایرام‌اف» وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان که به منظور شرکت در نشست «گروه همکاری قفقاز» به تهران سفر کرده بود، با رئیس جمهور کشورمان دیدار کرد و با بیان اینکه کشورش اهمیت ویژه‌ای برای روابط با جمهوری اسلامی ایران قائل است، خاطرنشان کرد: نگاه ایران به مسائل، به‌ویژه پیشگیری از باز شدن پای کشورهای فرامنطقه‌ای به منطقه مورد تأیید و حمایت جمهوری آذربایجان است و از همین‌رو برگزاری نشست «گروه همکاری قفقاز» در تهران را مفید، مثبت و سازنده ارزیابی می‌کنیم.
وزیر خارجه جمهوری آذربایجان ضمن قدردانی از مواضع جمهوری اسلامی ایران در حمایت از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان، چشم‌انداز روابط دو کشور را روشن توصیف کرد و گفت: در ماه‌های اخیر دو کشور پیشرفت‌های قابل توجهی در ارتقای سطح روابط و پیشبرد همکاریهای دوجانبه داشته‌اند.
بایرام‌اف همچنین با انتقاد از استانداردهای دوگانه کشورهای غربی در مواجهه با مسائل منطقه از جمله در ارتباط با وضعیت فعلی غزه اظهار امیدواری کرد که حملات به مردم بی‌دفاع این منطقه هر چه سریع‌تر متوقف شده و آرامش در منطقه برقرار شود.
تشکیل کمیته حمل و نقل بین ایران و جمهوری آذربایجان
۱۶ مهر ۱۴۰۲ وزیر راه و شهرسازی کشورمان در ادامه سفر به جمهوری آذربایجان با «رشاد نبی‌یف» وزیر حمل و نقل و توسعه دیجیتال این کشور در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان دیدار و گفتگو کرد و در این دیدار، دو طرف درباره تشکیل کمیته حمل و نقل بین ایران و جمهوری آذربایجان برای تسریع در پیگیری موضوعات مرتبط با همکاریهای حمل و نقلی تبادل نظر کردند.
حل و فصل مشکلات در پایانه‌های مرزی، تسریع در اجرای پروژه‌های مشترک، تفاهم در خصوص توسعه ترانزیت با نگاه راهبردی و هدفمند برای تحقق ١۵ میلیون تن در سال از جمله مواردی بود که بحث و تبادل نظر و مورد موافقت دو طرف قرار گرفت.
تفاهم در زمینه ترانزیت با نگاه راهبردی و هدفمند جهت تحقق ١۵ میلیون تن در سال از دیگر مطالب مهم مورد گفتگو در در دیدار رئیس کمیسیون مشترک همکاریهای اقتصادی ایران و جمهوری آذربایجان با وزیر حمل و نقل و توسعه دیجیتال جمهوری آذربایجان بود.
ارتباط خویشاوندی میان تهران - باکو
اواخر اردیبهشت سال ۱۴۰۲، «ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت امور خارجه ضمن رد اتهامات زنجیره‌ای اخیر سرویس امنیتی و دادستانی جمهوری آذربایجان نسبت به کشورمان اظهار داشت: متأسفانه چندی است که دولت جمهوری آذربایجان شهروندان خود را به اتهام و ادعای واهی ارتباط با نهادهای ایرانی دستگیر و بازداشت می‌کند.
سخنگوی وزارت امور خارجه با رد ادعای هر گونه ارتباط رسمی و غیررسمی این اشخاص با جمهوری اسلامی ایران، یادآور شد: ارتباطات مردمی شهروندان دو کشور قلبی، عاطفی، تاریخی، دینی و حتی خویشاوندی است و دولت آذربایجان نباید این پیوندهای عمیق تاریخی شهروندان خود را امنیتی سازی کرده و آن‌را به همسایگان نسبت دهد.
کنعانی خاطر نشان کرد: برخورد با شهروندان خاطی و قانون شکن حق طبیعی همه حکومت‌ها است، اما بازداشت و زندانی کردن بسیاری از شهروندان با ادعای ارتباط با ایران مسموع نبوده و غیر قابل پذیرش است.
کمک ایران به آذربایجان در مسئله قفقاز / روند مثبت تحولات ایران و آذربایجان در سال آینده
«محسن پاک آئین» سفیر سابق ایران در آذربایجان، در گفت‌وگو با مهر با اشاره به روابط ایران و آذربایجان، اظهار داشت: در سال ۱۴۰۱ متأسفانه با حمله یک فرد مسلح به سفارت آذربایجان در ایران با انگیزه شخصی که منجر به کشته شدن یکی از کارکنان سفارت آذربایجان شد، باعث ایجاد مشکلاتی در روابط دو کشور شد. پس از حمله به سفارت این موضوع سبب شد که جمهوری آذربایجان دیپلمات‌های خود را از این کشور خارج کند.
وی ادامه داد: پس از این اتفاقات دو کشور تصمیم گرفتند از طریق دیپلماسی مشکلات را حل کنند لذا در فروردین ۱۴۰۲ بود که وزرای خارجه دو کشور چندین تماس تلفنی با یکدیگر برقرار کردند که در این تماس‌ها روابط دوجانبه و مشکلات مورد توجه قرار گرفت و طرفین تصمیم گرفتند که سوتفاهمات را حل کرده و مراقب طرح‌های کشورهای ثالث جهت تخریب روابط تهران-باکو باشند.
سفیر سابق ایران در آذربایجان عنوان کرد: پس از این موضوعات بود که ایران صریحاً از بازگشت قره باغ به آذربایجان حمایت کرد و همچنین تاکید کرد که آذربایجان و ارمنستان باید تمامیت ارضی خود را به رسمیت بشناسند تا در مرزهای بین المللی تغییری حاصل نشود و همچنین امنیت ارامنه نیز باید حفظ شود.
وی ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران به انجام گفتگو میان آذربایجان و ارمنستان در رابطه با مسئله قره باغ کمک کرد.
پاک آئین در ادامه با اشاره به توافق میان ایران و آذربایجان در مسائل ترانزیتی، افزود: طی توافقی که میان ایران و آذربایجان صورت گرفت، قرار شد یک خط ریلی از منطقه آقداش آذربایجان از مسیر ایران به نخجوان کشیده شود که هزینه سرمایه گذاری این خط آهن هم با آذربایجان است.
وی گفت: پس از این تحولات مثبت در تیرماه، وزیر امور خارجه کشورمان جهت شرکت در جنبش عدم تعهد به باکو سفر کرد و در حاشیه این اجلاس با «الهام علی اف» دیدار کرد که ملاقات خوبی بود و طرفین تصمیم گرفتند همکاریهای خودشان را در حوزه‌های مواصلاتی افزایش دهند.
سفیر سابق ایران در آذربایجان عنوان کرد: آذربایجان علاقمند بود که قوه قضائیه ایران هرچه سریع‌تر حکم ضارب سفارت‌شان در ایران را صادر کند که در همین راستا دو بار هیأت‌هایی از قوه قضائیه ایران به آذربایجان سفر کردند و با خانواده مقتول و مجروحین دیدار کردند لذا مسیری هموار شد که در سال ۱۴۰۳ حکم ضارب صادر شود.
وی ادامه داد: پس از این تحولات دیدارهایی نیز میان وزیر راه و شهرسازی ایران و آذربایجان هم انجام شد و قرار شد آذربایجان در احداث خط ریلی رشت – آستارا مشارکت کند.
پاک آئین با اشاره به تحول دیگر میان تهران و باکو، افزود: برگزاری نشست ۳+۳ در تهران از دیگر تحولات بود که این اجلاس بر همکاریهای منطقه‌ای و تلاش برای حل مشکلات در داخل منطقه، ضرورت استقرار صلح در منطقه و همچنین صلح میان آذربایجان و ارمنستان تاکید کرد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: بنابراین روابط ایران و آذربایجان مسیر مثبتی را در ۱۴۰۲ طی کرد و به نظر می‌رسد شاهد روند مثبتی در تحولات دو کشور در سال آینده نیز باشیم.
