علی ابراهیمی سراجی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، ضمن اشاره به اینکه رؤیت هلال پیشینه طولانی دارد، اظهار کرد: زمانی که انسان‌ها نیاز به کشاورزی یا دامپروری پیدا کردند، «ماه» تقویم ملموسی برای آنها بوده که نیاز به نگارش نداشته و آنها از طریق چرخش ماه به دور زمین می‌توانستند روزشماری کنند و در واقع ماه شاید راحت ترین تقویمی بوده که در دست بشر بوده است.
پیشنیه رؤیت هلال ماه / جدایی تقویم قمری از شمسی بعد از ظهور اسلام
مسئول رصدخانه ماهانی افزود: برای شروع این تقویم از اولین هلال ماهی که در افق غربی ظاهر می شده استفاده می‌کردند و هر شب کار شمارش را ادامه می‌دادند، حتی برخی از کشورهای مختلف این تقویم را به شکل قمری-شمسی استفاده می‌کردند و بعد از گذشت ۱۲ ماه قمری، با توجه به اینکه تقویم قمری ۱۱ روز از تقویم شمسی کوتاه‌تر است، هر ۲ تا ۳ سال، یک ماه کبیسه را به آن اضافه می‌کردند و این باعث می شده که این تقویم منطبق بر تقویم شمسی شود.
ابراهیمی با بیان این مطلب که بعد از ظهور اسلام، تقویم قمری از تقویم شمسی جدا شد و خیلی از وقایع صدر اسلام تا زمان‌های بسیار طولانی در تقویم قمری نگاشته شد، خاطرنشان کرد: بنابراین بسیاری از مناسک مذهبی، گرامیداشت‌ها و ایام‌های مختلف در این تقویم مشخص شده است. پس بحث دیدن هلال ماه پیشینه طولانی دارد و بیش از چند هزار سال می‌رسد ولی اولین ضابطه‌های رؤیت ماه ۳ هزار سال پیش توسط بابلی‌ها ارائه شد و بعد از آن هم با ظهور اسلام این ضابطه‌ها توسط دانشمندان دوره اسلامی از جمله خوارزمی، خازنی، بتانی، ابن یونس، خواجه نصیر طوسی و حبش حاسب پیگیری شد و دانشمندان از قرن دوم تا نهم هجری معیارهای مختلفی در مورد دیده شدن هلال ماه ارائه داده‌اند.
از سال ۱۹۱۰ میلادی اولین معیارهای نوین رؤیت هلال ارائه شد
به گفته عضو ستاد استهلال استان تهران، رؤیت هلال ماه از قرن نوزدهم میلادی شروع شده است و از سال ۱۸۵۶ گزارشات رصد هلال جمع آوری شده و تقریباً از سال ۱۹۱۰ میلادی اولین معیارهای نوین رؤیت هلال ارائه شد و تا الان معیارهای مختلفی در این زمینه مبنی بر پیش بینی دیدن هلال ماه در داخل خارج از کشور ساخته شده و برخی نیز به ثبت رسیده است.
رؤیت هلال ماه در کشورهای مختلف
این کارشناس نجوم درباره رؤیت هلال ماه در کشورهای مختلف نیز توضیح داد و گفت: رؤیت ماه در کشورهای مختلف برحسب احکام فقهی کشورهای مختلف متفاوت بوده و ممکن است در کشوری مثل عربستان بعد از مقارنه ماه و خورشید اگر هلال ماه بعد از خورشید در شهر مکه غروب کند، اول ماه را اعلام می‌کنند.
اختلاف نظر در اعلام رؤیت هلال ماه به دلیل اختلاف آرا فقهی
ابراهیمی تصریح کرد: در ایران نیز دو دهه است که رصد ماه با چشم مسلح وارد تقویم رسمی کشور شده و رؤیت ماه با ابزارهای رصدی در روز و حتی در حضور خورشید از لحاظ فقهی مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه در گذشته چون رصد هلال ماه با چشم مطرح بوده، برخی از فقها هم رصد هلال با چشم را مورد قبول می‌دانند برخی دیگر از فقها یک سری از مسائل مثل اتحاد افق یا اشتراک در شب را قبول دارند. بنابرین این تفاوت آرای فقهی باعث شده کشورها در اعلام هلال ماه جدید خصوصاً ماه شوال یا عید فطر اختلاف نظر داشته باشند.
وی درباره هلال ماه شوال نیز توضیح داد و گفت: برای بررسی رؤیت پذیری هلال ماه شوال باید ابتدا به لحظه مقارنه ماه و خورشید توجه کنیم یعنی زمانی که ماه به دیدار خورشید می‌رود و ماه تا یکی دو روز ممکن است در آسمان دیده نشود. این لحظه در ساعت ۲۱ و ۵۰ دقیقه دوشنبه ۲۰ فروردین ۱۴۰۳ رخ می‌دهد و هلال ماه هنوز شکل نگرفته است و در این زمان یک خورشیدگرفتگی کلی خواهیم داشت که در کشورهای مکزیک، آمریکا و کانادا دیده می‌شود.
۲۱ فروردین هلال ماه در ایران با چشم غیر مسلح قابل دیدن است
عضو تحریریه مجله نجوم اضافه کرد: بعد از این زمان است که ماه از خورشید فاصله می‌گیرد و ما به غروب روز ۲۱ قمری می رسیم، هلال ماه در پهنه ایران به راحتی با چشم غیر مسلح قابل دیدن است و حدوداً ۱۰ درجه ارتفاع دارد و تقریباً یک ساعت بعد از غروب خورشید قابل دیدن است و یک درصد از سطح ماه روشن است. این هلال به راحتی با ابزار رصدی دیده می‌شود و برای دیدن با چشم به مقداری هوای مناسب و تمیز نیاز داریم.
در اکثر کشورهای مسلمان چهارشنبه ۲۲ فروردین عید فطر است
ابراهیمی گفت: با توجه به اینکه در کشورهای مختلفی که احکام فقهی مختلفی دارند در شامگاه ۲۰ فروردین در اکثر کشورهای اسلامی از جمله در مکه ماه زودتر از خورشید غروب می‌کند و با توجه به اینکه هلال ماه در ۲۱ فروردین با چشم غیرمسلح دیده می‌شود به نظر می‌رسد اکثر کشورهای مسلمان همزمان چهارشنبه ۲۲ فروردین را به عنوان عید فطر اعلام می‌کنند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: در برخی کشورها از جمله عربستان، ماه رمضان یک روز زودتر از ایران آغاز شد و به همین دلیل ماه قمری در این کشورها ۳۰ روزه به پایان می‌رسد ولی در ایران در صورت مشاهده هلال ماه، رمضان ۲۹ روزه به پایان خواهد رسید.
