به گزارش خبرنگار تحریریه معدن و صنایع معدنی خبرگزاری صدا و سیما: اکتشاف نخستین حلقه زنجیره معدن کاری است و بدون اکتشاف، فعالیت سایر زنجیره اعم از استخراج، استحصال و فرآوری مواد معدنی نیز دچار اخلال می‌شود.
به گفته آقای علیرضا شهیدی: چرخه معدنکاری با اکتشاف شروع می‌شود و به معادن می‌رسد.
محمدرضا حاتمی، رئیس انجمن ژئوفیزیک ایران نیز معتقد است: یکی از مهمترین کار‌هایی که در معادن صورت می‌گیرد، بحث اکتشاف است، با توجه به اینکه ذخایر معادن روی زمینی کشور، روز به روز رو به اتمام است و ما نیاز به اکتشاف عمیق و زیر سطحی داریم.
رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی به بحث اکتشافات جدید اشاره می‌کند و می‌گوید؛ در این سال‌ها متناسب با نیاز کشور، اکتشافات نظام‌مند بر روی ذخایر سطح زمین انجام شده که نتیجه آن بیش از ۷ میلیون متر حفاری در محدوده‌های معدنی است.
آقای شهیدی می‌افزاید: در سازمان زمین شناسی از سال ۱۳۸۰ از لایه اطلاعاتی ژئوفیزیک هوابرد استفاده کردیم تا بتوانیم اکتشاف ذخایر پنهان را نیز شناسایی کنیم و اکنون نیز از روش مغناطیس سنجی استفاده می‌کنیم که تا عمق ۴۰۰ متر شفافیت تصویری (رزولوشن) مناسبی را دراختیار ما قرارمی دهد. با بهره گیری از روش‌های ژئوفیزیک هوایی در استان کردستان توانستیم آنومالی ذخایر معدنی پنهان را اکتشاف کنیم.
رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی می‌گوید: سازمان زمین شناسی از سال ۱۴۰۰ طرح‌های تحول خودش را شروع کرد و براساس اولویت بندی که در حوزه اکتشاف منابع فلزی داشتیم، بخش‌هایی از کشور را مشخص کردیم و بر همین اساس استان‌های خراسان جنوبی، کردستان، آذربایجان غربی، قم، مرکزی و اصفهان را فعال کردیم و اکنون نیز نیرو‌های ما در یزد مستقر هستند و برداشت‌های زمین شناسی را انجام می‌دهند.
شهیدی می‌افزاید: با توجه به اینکه ما بایستی به سمت اکتشافات جدید برویم، در دوره جدید از مقیاس یک ۵۰ هزارم استفاده می‌کنیم. در سطح ملی ما مقیاس یک ۲۵۰ هزارم و یک صد هزارم را کار کرده بودیم، اکنون با مقایس جدید پوشش سراسری صد درصدی را در دستور کار داریم و مناطقی را مشخص کردیم که امیدواریم تا آخر برنامه هفتم بتوانیم یک هزار و ۲۶۰ لایه اطلاعاتی را در مقیاس یک ۵۰ هزارم در سراسر کشور تولید کنیم.
اکنون کاهش اکتشافات ذخایر مواد معدنی در سطح زمین به دغدغه و چالش اصلی زمین شناسان تبدیل شده است.
اکنون کاهش ذخایر مواد معدنی در سطح زمین به دغدغه اصلی زمین شناسان تبدیل شده است.
عضو هیات علمی دانشکده مهندسی معدن و متالورژی دانشگاه یزد در این خصوص می‌گوید: اکثر ذخایر معدنی ما که در سطح زمین نمایان هستند و شواهدی از وجود ماده معدنی داشتند، شناسایی و استخراج شده اند و برخی نیز دردست بررسی اند.
عبدالحمید انصاری می‌افزاید: مسئله‌ای که اکنون مطرح است اینکه ما باید به سمت ذخایر عمیق و موادمعدنی با عیار کمتر برویم که با کاهش میزان ذخایر، قطعا موادمعدنی با عیار کمتر نیز در آینده می‌توانند مورداستفاده قرار بگیرند. اما مشکلی که اکنون وجود دارد این است که این ظرفیت‌ها (موادمعدنی با عمق بیشتر) شناخته شده نیست و نیاز است که ظرفیت‌های کشور برای شناخت این ذخایر و منابع متمرکز شود. بحث اکتشاف ذخایر عمیق، بحثی است که در کشور‌های اروپایی، امریکایی و چین چند سالی است که دنبال می‌شود. اما در ایران در این خصوص در ابتدای راه هستیم.
رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدن بر اتمام اکتشافات مواد معدنی در سطح تاکید می‌کند و می‌گوید: ما نیاز داریم به عمق اکتشافات برویم. اکنون تامین موادمعدنی موردنیاز صنایع کشور از چالش‌های اصلی است و باید با کمک فناوری‌های جدید عمق اکتشافات را توسعه بدهیم.
آقای رضا جدیدی، مدیرکل برنامه ریزی و فناوری اطلاعات سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی نیز معتقد است: ذخایر سطحی معدنی رو به اتمام است و اتمام ذخایر سطحی بویژه در موادمعدنی مانند (آهن، سرب و روی، مس و منگنز) تهدیدی جدی برای پیشرفت کشور است.
به گفته مسئولان سازمان زمین شناسی و اساتید دانشگاه ژئوفیزیک تهران، تمرکز بر اکتشافات عمیق درعرصه و پهنه‌های معدنی از راهکاری اصلی برای تامین مواداولیه موردنیاز کشور و کاهش این دغدغه هاست.
رئیس انجمن ژئوفیزیک ایران دراین خصوص می‌گوید: در بحث اکتشافات باید به سطح عمق برویم، بهترین روشی که می‌تواند برای اکتشاف زیرسطحی به ما کمک کند، روش‌های ژئوفیزیک است.
البته به گفته متخصصان زمین شناسی، لازمه اکتشاف در عمق زمین، بهره مندی از تجهیزات و فناوری‌های روز دنیاست؛ که گل محمدی، معاون اکتشافات معدنی سازمان زمین شناسی دراین خصوص معتقد است: برای توسعه اکتشافات معدنی لوازم و زیرساخت‌هایی نیاز است که تاکنون فقط برای مناطق خاصی از کشور فراهم بوده است.
غلامرضا ملاطاهری، مدیرفناوری سازمان توسعه و نوسازی معادن ایران می‌گوید: باید به فناوری‌های روز مجهز شویم که بتوانیم هم ذخایرعمیق مان را اکتشاف کنیم وهم بتوانیم با راندمان بالا آنها را استحصال کنیم.
عضو هیات علمی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران نیز معتقد است: در بحث اکتشاف موادمعدنی تا عمق ۴۰ - ۵۰ - ۶۰ متری با روش‌های ژئوفیزیکی موفق هستیم و می‌توانیم اکتشاف معادن را با دقت بالا انجام بدهیم، اما امکان اکتشاف تا عمق بیشتر از ۸۰ متری نیز وجود دارد.
حسین هاشمی می‌گوید: یکی دیگر از روش‌های جدید در اکتشافات معادن، روش لرزه نگاری است که در سال‌های اخیر خیلی موردتوجه اکتشافات معدنی قرار گرفته است. اساسا در معادن، به طور سنتی از روش‌های گرانی سنجی و مغناطیس سنجی که روش‌های مرسومی هستند، استفاده می‌شد، اما با کاربرد بیشتر روش‌های لرزه نگاری، اکنون از این روش نیز در صنایع اکتشافی حوزه معدن استفاده می‌شود. درواقع مطالعاتی تحت عنوان لرزه نگاری در حوزه معدن صورت گرفت که استفاده از این شیوه‌ها در برخی از معادن خیلی مرسوم شد و اکنون از این شیوه‌ها و مطالعات در عمق اکتشافات استفاده می‌شود.
وی می‌افزاید: اگر ما بخواهیم به صورت ترکیبی کار کنیم و چند روش (ژئوفیزیک، ژئو شیمی و لرزه نگاری) را با یگدیکر ترکیب کنیم و دقت هم داشته باشیم، با بهره گیری از این روش‌ها امکان اکتشاف تا عمق بیشتر از ۷۰ - ۸۰ متری نیز وجود دارد و حتی تا ۱۰۰ - ۱۵۰ متر هم می‌توانیم بررسی کنیم، اما موضوع مهم این است که همیشه بین عمق و دقت یک بده بستانی وجود دارد که اگر بخواهیم دقت را فدا نکنیم و عمق را افزایش بدهیم تا حدی موفق هستیم.
دکتر محمدرضا حاتمی رئیس موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران نیز می‌گوید: یکی از لایه‌های اطلاعاتی در زمان اکتشاف معادن لایه ژئوفیزیک است. در کشور دانش بهره مندی از ژئوفیزیک وجود دارد. شاید در سنوات و دهه‌های گذشته این کار بیشتر توسط خارجی‌ها صورت می‌گرفت، اکنون به دست متخصصان داخلی و شرکت‌های ایرانی انجام می‌شود و ملی محور است.
رییس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی می‌گوید: در سازمان زمین شناسی از سال ۱۳۸۰ از لایه اطلاعاتی ژئوفیزیک هوابرد استفاده کردیم تا بتوانیم اکتشاف ذخایر پنهان را نیز شناسایی کنیم و اکنون نیز از روش مغناطیس سنجی استفاده می‌کنیم که تا عمق ۴۰۰ متر شفافیت تصویری (رزولوشن) مناسبی را دراختیار ما قرارمی دهد. اکنون با بهره گیری از روش‌های ژئوفیزیک هوایی در استان کردستان توانستیم آنومالی ذخایر معدنی پنهان را اکتشاف کنیم.
شهیدی می‌افزاید: در برنامه هفتم مقرر شده حدود یک ونیم میلیون کیلومتر خطی، برنامه ژئوفیزیک هوابرد داشته باشیم. سطح کشور به طور کامل اکتشاف نشده است و ما درحال انجام ژئوفیزیک هوابرد هستیم تا بتوانیم اکتشاف ذخایر پنهان را انجام دهیم. هرچند که این میزان کافی نیست ما باید تا سه سال آینده ژئوفیزیک هوابرد کل کشور را انجام دهیم و ذخایر پنهان را تعیین تکلیف کنیم، اما اگر به همین منوال پیش برویم همیشه عقب‌تر از اکتشافات جدید خواهیم بود. ضمن اینکه اکنون سطح کشور به طور کامل اکتشاف نشده است و ما باید تا سه سال آینده ژئوفیزیک هوابرد کل کشور را انجام دهیم و ذخایر پنهان را تعیین تکلیف کنیم.
وی می‌گوید: البته اکنون یکی از معضلات ما زمین است، اکنون زمینی وجود ندارد که ما بخواهیم اکتشافات انجام دهیم که درواقع یکی از چالش‌های اصلی همین است. محدوده‌های بلوکه شده کشور چیزی حدود ۲۰ درصد مساحت کشور است و وقتی می‌خواهید اکتشافات فلزی انجام دهید کپ داغ و زاگرس و مکران را کنار بگذارید عملا چیزی برای اکتشاف نمی‌ماند.
اما طبق گفته عضو هیات علمی دانشکده مهندسی معدن و متالورژی: برغم تمامی تلاش‌های صورت گرفته در بحث اکتشاف ذخایرعمیق در ابتدای راه هستیم و نیاز به سرمایه گذاری و ورود بخش خصوصی به عرصه اکتشافات درعمیق زمین را داریم.
اکنون نیز اگرچه به گفته رئیس سازمان زمین شناسی، سرعت اکتشاف ذخایر پنهان در کشور کم است، اما باتوجه به ظرفیت و ذخایر موادمعدنی در کشور و ورود بخش خصوصی و سرمایه گذاری مناسب در عرصه اکتشافات می‌تواند اکتشافات عمقی را به سرمنزل مقصود برساند، بویژه که در برنامه هفتم رویکرد دولت اکتشاف و سرمایه گذاری در معادن است.

گزارشگر: فرج اله محمدپور