مسجد جامع ارومیه، مسجدی قدیمی مربوط به نیمه دوم قرن هفتم هجری است که در بافت تاریخی شهر و قلب بازار ارومیه قرار گرفته است. هرچند برخی آن را یادگار دوران قبل از انوشیروان پاکروان می‌دانند و کاربرد اولیه مسجد را نیز معبدی زرتشتی به شمار می‌آورند. این مسجد در دوره‌های گوناگون، مرمت شده و به همین دلیل یادگاری‌هایی متفاوت از دوران‌های مختلف تاریخی با خود دارد. شبستان گنبد دار، محراب، چهل‌ستون، کتیبه و حجره‌های قدیمی بخش‌های گوناگون و جذاب این مسجد را تشکیل می‌دهند. نکته جالب توجه در مسجد جامع ارومیه این است که آن را به گونه‌ای ساخته‌اند که به مسیرهای عمومی مردم از سه طرف متصل باشد. شبستان مسجد احتمالاً متعلق به دوران سلجوقیان است و با پلان مربع و گچ‌بری نفیس و عظیم محرابش شناخته می‌شود. محرابی که مربوط به دوره ایلخانی است و مشابه آن در محراب مسجد جامع مرند نیز مشاهده می‌شود. بنایی به نام چهل‌ستون، متصل به شبستان گنبد دار وجود دارد که در خاکبرداری از آن مقداری اشیا قدیمی مربوط به دوره ایلخانی به دست آمده است. کتیبه‌های این مجموعه به خط کوفی از دیگر تزئینات این مسجد است. در دوران زندیه نیز حجره‌هایی قدیمی اطراف صحن مسجد ساخته شده‌اند.
این مسجد در سال ۱۳۱۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
