به گزارش همشهری‌آنلاین، در اقتصاد شاخص نابرابری مالی یا توزیع درآمد در سطح یک جامعه با یک شاخص به نام ضریب جینی اندازه‌گیری می‌شود که نشان‌دهنده وضعیت توزیع درآمد بین افراد است و هرچه این ترازو نامتوازن باشد، یعنی اینکه شکاف درآمدی و طبقاتی در حال افزایش است.
تا حالا شنیده‌اید که می‌گویند با تورم بالا، پولدارها، پولدارتر و فقرا، فقیرتر می‌شوند؟ این بیان ساده یعنی اینکه وقتی نرخ تورم برای یک بازه زمانی میان‌مدت بالا بماند، سیاست‌های حمایتی دولت‌ها در برابر تورم برای حمایت از شهروندان و برقراری عدالت در درآمد با چالش مواجه می‌شود. دلیل آن هم خیلی روشن است. افراد ثروتمند و پولدار در برابر تورم می‌توانند پس‌انداز خود را به کالاها و دارایی‌هایی تبدیل کنند که قیمت یا ارزش آن از تورم بالاتر باشد اما در خصوص فقرا این قضیه صدق نمی‌کند که که تمام یا بخش قابل توجهی از درآمدشان را باید صرف امرار معاش کنند. در این صورت داراها شاهد بهبود شاخص درآمدی و مالی‌شان هستند و فقرا شاهد آب رفتن ارزش پس‌اندازشان.
کواردو جینی، یک پژوهشگر و آمارشناس ایتالیایی برای اولین بار شاخص ضریب جینی را در ۱۱۲ سال پیش یعنی ۱۹۱۲ معرفی کرد و البته گفته می‌شود که به دلیل ارتباط او با دولت فاشیستی موسولینی باعث شد تا او در تبیین نظریه‌اش در برابری درآمد و توزیع عادلانه ثروت موفق نشود. اما میراث او اکنون به مثابه یک ترازی سنجش توزیع درآمد و ثروت در اقتصاد اهمیت دارد. ضریب جینی یک شاخص عددی بین صفر و یک است که هرچه این شاخص به سمت صفر حرکت کند، یعنی برابری درآمد و توزیع ثروت بهبود شده و هرچه به سمت یک برود، معنایش تشدید نابرابری درآمدی در جامعه و شکاف طبقاتی است.
یک خطای فاحش سیاست‌مداران و سیاست‌گذاران اقتصادی این است که گاه ضریب جینی را بین کشورها مقایسه می‌کنند و نتیجه می‌گیرند که ضریب یادشده بین ایران و آمریکا شبیه به هم است، اما برای قضاوت بهتر لازم است تا مترهای دیگری را هم در دست داشته باشیم و دستکم حجم یا اندازه اقتصاد کشورها و شاخص توزیع عادلانه فقر را در نظر بگیریم چرا که برخی اعتقاد دارند که معیار اندازه‌گیری برای سنجش شاخص ضریب جینی باید توزیع درآمد باشد نه ثروت. به طور مثال ممکن است که درآمد یک ثروتمند در یک دوره‌ای کم شود اما ثروت او دست‌نخورده باقی می‌مانند.
ضریب جینی به چه کار آید؟
ضریب جینی را می‌توان یکی از شاخص‌های سنجش وعده دولتمردان مبنی بر تلاش برای بهبود وضعیت شهروندان قلمداد کرد. چه اینکه دولت‌ها با ابزارهایی چون گرفتن مالیات و دادن یارانه مستقیم و غیرمستقیم در تلاش هستند تا جلوی شکاف درآمدی را بگیرند اما این سیاست در نهایت ممکن است باعث انحراف در مسیر اقتصاد شود و یا اینکه دستاوردشان در بهبود شاخص ضریب جینی توسط تورم بلعیده شود. افزون بر اینکه هرچه یک اقتصاد بسته‌تر، غیررقابتی‌تر، رانتی‌تر و ابعاد مداخله دولت در قیمت‌ها گسترده‌تر باشد، نتیجه‌اش به بهبود مستمر و بلندمدت شاخص توزیع درآمد منجر نمی‌شود چه اینکه ممکن است با تضعیف شاخص رشد اقتصادی، وضع بدتر هم شود.
بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد که شاخص توزیع درآمد یا ضریب جینی از عدد ۰.۴۳۳۷ در سال ۱۳۸۶ با یک روند رو به بهبود به ۰.۳۶۵۰ در پایان سال ۱۳۹۲ رسید و پس از آن وضعیت بدتر شد و در سال ۱۳۹۹ به عدد نگران‌کننده ۰.۴۰۰۶ رسید. در ۲ سال منتهی به سال ۱۴۰۱ اما روند نابرابری درآمد در جامعه بهتر شده و انتظار می‌رود با توجه به هدف‌گذاری تورم ۲۰ درصدی سال آینده توسط بانک مرکزی، بازهم این شاخص بهتر هم شود.
