ندا انتظامی: هنر درمانی عمر طولانی دارد، اما این شاخه درمان چندی است کارکردهای خود را نزد مردم پیدا کرده است. هنر درمانی با شاخه‌های متعدد و متنوع می‌تواند به سلامت روح و جسم افراد جامعه کمک کند. برای این موضوع به سراغ دکتر آزاده سهرابی، روان‌درمانگر رفتیم تا با او درباره نقش هنر درمانی صحبت کنیم.
هنری به کمک حل تعارض می‌آید
او ابتدا درباره تعریف هنر درمانی گفت: «انجمن‌های متعدد هنردرمانی در جهان داریم، مهم‌ترین آن در انگلیس و آمریکاست. هنر درمانی حرفه‌ای است که مربوط به سلامت روان انسان است. در هنر درمانی از خلاقیت هنری استفاده می‌شود تا به سلامت جسمی، روانی و هیجانی برسیم. باید گفت که هنر درمانی در تمام رده‌های سنی می‌تواند صورت بگیرد تا بهبود را در شاخه‌های رفتاری، جسمانی و رفتاری به دست بیاید.»
بیشتر بخوانید:
درباره هنردرمانی در جهان و ایران
این روانشناس به «خود بیانگری» درهنردرمانی اشاره دارد: «در هنر درمانی از فعالیت‌های خلاقانه هنر استفاده می‌شود تا به رشد شخصیت کمک شود و در این مسیر فرد از برانگیختن احساساتش به آرامش، آزادی فردی برسد.»
او درمانگر را فردی خواند که علاوه بر روانشناس بودن باید شناخت جامعی از هنر داشته باشد: «یادگیری هنر می‌تواند مشابه درمان باشد. کسی که هنر را یاد می‌گیرد، برکارکردهای تمرکز، تخلیه هیجان، تبدیل افکار منفی به مهارت مثبت و مدیریت فکر نزدیک می‌شود. این موارد بخشی از درمان است. از سوی دیگر در یادگیری هنر رهایی از احساسات سرکوب شده به دلیل تمرکز در یادگیری، به دور شدن فرد از افکار سمی کمک می‌کند.»
سهرابی برای مثال از اهمیت تئاتر درمانی بهره می‌برد که کارگروهی در تئاتر باعث ایجاد اعتماد به‌نفس و عزت نفس و حفظ کردن نقش و نمایشنامه باعث تقویت حافظه فرد می‌شود.
شاخه دیگر هنر درمانی چیست؟
او شاخه دیگر هنردرمانی را این گونه شرح می‌دهد: «در این شاخه قرار نیست که فرد چیزی یاد بگیرد، بلکه توسط یکی از شاخه‌های هنر، بیرون ریزی می‌کند. تحلیل‌گر هم براساس آن چیزی که فرد براساس فرآیند خلاقانه بیرون‌ریزی کرده است، تحلیل روانکاوانه از تعارض‌های فرد ارائه می‌دهد. در این شاخه هنر کمکی برای تحلیل‌های روانکاوانه است.»
هنر درمانی به کمک سختی‌ها
این روانشناس به هنر درمانی برای کودکان، نوجوان و بزرگسال و ویژگی‌های هنر برای این رده سنی اشاره دارد. او در پاسخ به این پرسش که آیا در شرایط سخت اقتصادی، سیاسی این روزهای جامعه، هنردرمانی برای این گروه سنی کارکرد دارد، گفت: «اتفاقا در این شرایط هنر درمانی بسیار کاربرد دارد. اما منوط به این است که ما نیازش را عمیقا درک کنیم. در حال حاضر هنر درمانی در مدارس بسیار کاربرد دارد.»
او ۳ مولفه سلامت یعنی جسمانی، روانی و اجتماعی مهم دانست: «اگر تعادل این ۳ مولفه از بین برود، فرد بیمار می‌شود. حال ما ابزاری به اسم هنر داریم که یکی از مهم‌ترین کارکردهای این ابزاری تخلیه هیجان است. یعنی تبدیل هیجانات به یک مهارت مثبت است. یعنی فرد می‌بیند که خشمی که داشته است در این جریان تبدیل به یک اثر هنری شده است.»
سهرابی به نقش هنر در مدارس دنیا اشاره دارد: «در تمام مدارس دنیا به هنر اهمیت می‌دهند و به دانش‌آموزان یاد می‌دهند که چطور از طریق هنر ابراز وجود کنند، حرف خود را بزنند تا تخلیه هیجانی کنند.»
اهمیت توجه به آموزش هنر در مدارس ایران و سایر کشورها نکته‌ای است که سهرابی به آن اشاره دارد: «متاسفانه در کشور ما هنر در حد برگزاری مسابقات فرهنگی و هنری است. در مدارس ما دانش‌آموزان به سمت هنر و کارکرد هنر هدایت نمی‌شوند. در حالیکه مهم نیست که کودک در هنر چه چیزی یاد می‌گیرد، بلکه تاثیر هنر در زندگی او مهم است.»
او ادامه داد: «معلم‌ها باید افرادی متخصصی در مدرسه باشند و بدانند که چگونه از ابزار هنر استفاده کنند. آنها باید نسل کودک و نوجوان را بشناسند تا بتواند از طریق هنر و کارکردهای هنری، به رشد مهارت‌های مختلف و عزت نفس آنان کمک کنند. دانش‌آموزان در مسیر هنر درمانی دیگر هیجان سرکوب شده‌ای ندارند و در این صورت آدم سالم‌تری خواهد بود.»
کم‌کاری آموزش و پرورش
سهرابی درباره چرایی عدم استفاده هنر درمانی در مدارس ایران گفت: «بهره بردن از هنر درمانی در مدارس امر بسیار بدیهی است، اما ما به سختی این بدیهیات را می‌پذیریم و سرسری از آن می‌گذریم.»
به نظر این روان درمانگر جذب کردن کودکان و نوجوانان برای هنر درمانی در مدارس کار ساده اما شیرینی است: «در مدارس ما ریاضی و فیزیک در الویت است، اما یک سری از درس‌ها که مربوط به زندگی و سلامت روح و روان است تبدیل به کار ثانویه و اختیاری می‌شود. باید هنر درمانی در مدارس به عنوان درس اصلی قرار بگیرد.»
او کم‌کاری آموزش و پرورش را در این امر مهم دانست: «اتفاقا کودکان از این آموزش‌ها استقبال بیشتری می‌کنند. کودکی که در فعالیت‌های هنردرمانی شرکت می‌کند از تئاتر و نقاشی بیشتر استقبال می‌کنند تا فعالیت درسی.»
او به اجباری بودن ورزش در مدارس اشاره دارد: «تنها برنامه اجباری مثبت در مدارس، ورزش است که برای سلامت روان هم خوب است. ابزار هنر پیچیده نیست و هر مدرسه‌ای می‌تواند که بنا به امکاناتی که دارد از هنر درمانی استفاده کند. مدرسه‌ای که امکانات دارد، می‌تواند مجسمه‌سازی را راه‌اندازی کند و مدرسه دیگر امکانات ندارد می‌تواند از تئاتر درمانی بهره ببرد که نیاز به ابزاری ندارد.»
او به نکته مهمی اشاره دارد: «نیاز هنردرمانی، حضور آدم ماهر در این حوزه است. متاسفانه ما این آدم ماهر را نداریم. در مدارس کمبود مشاور داریم. در تمام دنیا از ابتدا معلم‌ها را برای هنر درمانی آموزش می‌دهند و آنها می‌دانند که چطور از ابزار هنر چگونه برای بهبود سلامت کودک استفاده کنید. متاسفانه کارکرد هنر در مدارس تبدیل به مسابقه و یادگیری شده و در حالیکه کارکرد هنر مهم‌تر از آموزش است.»
۵۵۵۵
