علی امیدی روز یکشنبه در گفت و گو اختصاصی با ایرنا افزود: تهیه این چنین تفاهم نامه‌های راهبردی و بسترسازی همکاری‌های بلندمدت از سال‌های ۲۰۰۰ در بین کشورهای جهان مرسوم شده و بسیاری از دولت‌ها مثل چین و روسیه چنین کاری را رقم زده‌اند تا در یک مدت زمانی طولانی با شرکای خود همکاری و تعامل داشته باشند.
وی بیان کرد: بین این مدل که از آن به عنوان قرارداد مشارکت راهبردی یاد می‌شود با پیمان‌های راهبردی، قرارداد و تفاهم نامه تفاوت‌های زیادی از جنبه حقوقی وجود دارد.
به اعتقاد امیدی در تفاهم نامه مشارکت راهبردی و به تعبیر دیگر "یاداشت تفاهم" تعهد و الزام حقوقی مشخص بین طرف های مربوطه ایجاد نمی‌شود و به همین دلیل، نیازی به تصویب پارلمان کشورها نداشته و تنها قوه مجریه و دولت‌ها وارد عمل می‌شوند.
این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به اینکه در پیمان‌های مشارکت راهبردی، دولت‌ها بر سر موضوعات مختلف با همدیگر تفاهم بلندمدت می‌کنند، خاطرنشان کرد: آمریکا و عربستان و آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی از طریق ناتو و سایر توافقات دوجانبه و چندجانبه، متعهد استراتژیک یکدیگر محسوب می‌شوند و این موضوع با همکاری ایران و چین متفاوت است.
وی ادامه داد: ایران و چین بر اساس سند امضا شده، برای آینده روابط متقابل ریل‌گذاری کرده‌اند و هر چند این سند ارزش حقوقی پایینی دارد ولی اهمیت سیاسی آن فوق العاده است و ۲ طرف بر اساس اخلاق و با توجه به منافع سیاسی متقابل متعهد به رعایت آن هستند.
وی یادآور شد: زمان طولانی برای انجام این همکاری ها به منظور ایجاد ثبات در روابط متقابل است تا با تغییر دولت‌ها بر همکاری و تعاملات اثر گذاشته نشود و نباید تصور عموم جامعه به این سمت برود که قصد بهره‌برداری بلند مدت از منابع کشور ایجاد شده است.
به گفته امیدی این تفاهم نامه مشترک بین کشور ایران و چین به صورت کلی بوده و یک سند حقوقی موضوعی و الزام آور نیست اما برخی به دلیل کمبود آگاهی تفسیرهای متفاوتی از آن داشته اند ولی این یاداشت تفاهم از نظر حقوقی با یک قرارداد یا پیمان و مواردی از این قبیل متفاوت بوده و شرایط عقد آن فرق خواهد کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان با بیان اینکه پایبندی به تفاهم نامه مشارکت راهبردی نیز لازم است، گفت: در صورتی که یکی از طرف‌های بر این اصول کلی پایبند نباشد امکان قطع همکاری ها وجود داشته اما خاطره منفی را برای ادامه سایر موضوعات ایجاد می‌کند که در عرصه بین المللی هم مورد توجه بقیه دولت‌ها قرار می‌گیرد.
وی با بیان اینکه برخی از افراد مغرض تفاهم نامه ایران و چین را با برخی از قراردادها مثل ترکمن چای یکسان می بیننند و نوعی استعمار تفسیر می‌کنند، اظهارداشت: وجود تئوری توطئه در بین مردم ایران موجب چنین نگرشی شده چرا که خیانت و استعمار و از دست رفتن بخش‌های زیادی از کشور در دوره‌های گذشته، تفکر بدی را در بین مردم ایجاد کرده و یکی از مشخصات فرهنگ سیاسی ایرانیان، بیگانه هراسی است.
به اعتقاد این کارشناس امور سیاسی، کمبود آگاهی عمومی مردم پیرامون مسائل سیاسی و حقوقی باعث شده تا داستان سرایی و خود تفسیری غلط صورت بگیرد و آنگاه برخی از افراد سودجو و رسانه‌های غرب‌گرا که از چنین ناآگاهی اطلاع دارند از این فرصت سوء استفاده کرده و با ایجاد سناریو (طرح)رسانه ای برای کشورهای غربی و دشمنان کشورمان مثل آمریکا فرصت سازی کنند.
وی کارآمدی چنین همکاری های بین المللی را وابسته به نوع حکمرانی کشورمان دانست و تصریح کرد: اگر مدیران قادر به فرصت‌سازی برای رفع نیازهای کشور باشند و قراردادهای محکم و نظارت جدی بر حسن اجرای تنظیم نمایند می توان از همکاری‌های بین المللی برای رفع نیاز ایران بهره برد و این امر اجتناب ناپذیر است.
وی با بیان اینکه برای دولت چین تامین نفت و گاز و توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل مهم است، خاطرنشان کرد: ایران نیز موضوعات مهم و دارای اولویت دارد که باید برای آن برنامه‌ریزی و سیاست‌ها را به گونه ای رقم بزند تا علاوه بر تامین نیازهای طرف مقابل، به اهداف خود نیز برسد و شرایط دو برد، برد را ایجاد کند.
امیدی، شفافیت امور مالی، کوچک سازی دولت، وجود قوانین مناسب و کارآمد، کاهش فساد اقتصادی و رانت، توسعه بخش خصوصی و ایجاد مشارکت اجتماعی را از مولفه‌های مهم یک حکمرانی خوب برشمرد و گفت: کشور ایران از این منظر وضعیت خوبی ندارد و همین مسائل باعث شده که در برخی از قراردادها و توسعه اقتصادی و اجتماعی دچار مشکل بشود.
وی با بیان اینکه دولت‌ها یک کارفرمای اقتصادی خوبی نیستند، افزود: باید بخش خصوصی حمایت و پروژه‌ها به آن حوزه واگذار شود و بخش نیمه خصوصی و نیمه دولتی نیز تعیین تکلیف بشوند تا فضای رقابتی بین سرمایه گذاران ایجاد و کارها به خوبی پیش برود و از فرصت‌های بین المللی استفاده بیشتری بشود.
وی با بیان اینکه در انجام تعاملات بین المللی توانمندی و حکمرانی خوبی بسیاری مورد توجه است، خاطرنشان‌کرد: در سند همکاری بین ایران و چین سرمایه گذاری حدود ۴۰۰ میلیارد دلار در صنعت نفت و گاز و حمل و نقل پیش بینی شده و این یک فرصت بالقوه عالی است اما کارآمدی آن به چگونگی عقد قرارداد موضوعی مدیران کشور ما بسیار مهم است.
وی به برخی از دیگر دیدگاه های مردم پیرامون پدیده همکاری مشترک ایران و چین مثل محرمانه بودن گفت: محرمانه بودن آن به دلیل برخی از مفاد خاص نباید علنی بشود چرا که دشمن از آن سوء استفاده می‌کند.
به گفته امیدی نباید همه موضوعات کشور مثل امنیت ملی به صورت واضح افشا و علنی شود و چنین یاداشت همکاری برای غرب بسیار ناگوار بوده و همواره سعی بر ایجاد مانع برای تیم اجرایی دارد و به همین سبب مسئولان حاضر به افشا سازی کامل نیستند.
وی اضافه کرد: دولت چین به جایگاه رهبری در ایران پی برده و حمایت‌های شخص اول کشور را برای ثبات در اجرای برنامه بلند مدت همکاری و به هم نخوردن آن در دولت های بعدی موثر دانسته است و علی لاریجانی به نمایندگی از آن حوزه در این همکاری بلندمدت مشترک حضور داشته اند.
سند همکاری‌های ایران و چین که به امضای محمد جواد ظریف و وانگ یی وزیران خارجه ایران و چین رسید، زمینه ساز بحث‌ها و گمانه زنی‌های زیادی در محافل رسانه‌ای شده است.
این سند به منظور عملیاتی کردن بند ششم بیانیه روسای جمهوری ۲ کشور با هدف ارتقای عملی روابط در سطح مشارکت جامع راهبردی (منتشر شده در در بهمن ماه ۱۳۹۴) و به منظور فراهم ساختن بستری مناسب برای توسعه همه جانبه همکاری‌ها تدوین شده است.
سند حاضر یک برنامه جامع در بازه زمانی بلندمدت (۲۵ ساله) رویکردی مبتنی بر احترام متقابل و منافع برد- برد در زمینه روابط دو جانبه، منطقه‌ای و بین المللی را مدنظر قرار داده است.
