به گزارش خبرنگار مهر در حالی که ایران بیش از ۲۸ میدان مشترک نفت و گاز با کشورهای همسایه دارد، وزارت نفت اعلام کرده است که تا پایان سال ۱۴۰۴ بیش از ۶۵ درصد از تجهیزات مورد استفاده در پروژه‌های توسعه‌ای این میادین توسط شرکت‌های داخلی و دانش‌بنیان تأمین می‌شود.

طبق گزارش رسمی شرکت ملی نفت ایران، در سال گذشته حدود ۳۲ دستگاه دکل خشکی و چهار دکل فراساحلی فعال در عملیات توسعه هفت میدان مشترک شامل آزادگان جنوبی و شمالی، یادآوران، یاران، اروند، فروزان و سلمان حضور داشته‌اند. از این میان، ۹ دستگاه دکل خشکی و یک دکل دریایی به‌طور کامل ساخت داخل بوده است.

به گفته مسئولان وزارت نفت، ظرفیت ساخت دکل حفاری ۳۰۰۰ اسب بخار در داخل کشور به بیش از چهار دستگاه در سال رسیده و «اکنون شرکت ملی حفاری ایران و سه مجموعه دانش‌بنیان در اهواز و اراک توان تولید، نصب و بهره‌برداری کامل از این دکل‌ها را دارند».

تولید کمپرسورهای فشار بالا توسط شرکت‌های دانش‌بنیان

در حوزه تأسیسات گازی، شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی توانسته‌اند نخستین کمپرسور سانتریفیوژ گاز با توان ۲۵ مگاوات و فشار کاری ۲۵۰ بار را در سال ۱۴۰۲ به مرحله صنعتی برسانند.

این پروژه به سفارش شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب و با همکاری شرکت دانش‌بنیان «مپنا توربوماشین» اجرا شد. نخستین نمونه از این کمپرسور در میدان نفتی منصوری نصب و در بهمن‌ماه ۱۴۰۲ وارد مدار بهره‌برداری شد.

طبق اعلام معاونت علمی ریاست‌جمهوری، تا شهریور ۱۴۰۳ بیش از ۱۵ واحد صنعتی در استان‌های خوزستان، بوشهر و مرکزی در ساخت توربوکمپرسورها و پمپ‌های چندمرحله‌ای با وزارت نفت همکاری داشتند و «ایران اکنون قادر است بیش از ۷۰ درصد نیاز خود به کمپرسورهای گازی بزرگ را در داخل تولید کند».

بومی‌سازی تجهیزات کلیدی در پروژه‌های مشترک

بر اساس گزارش‌های مجموعه‌های نفتی، سهم تجهیزات ایرانی در پروژه‌های فعال میادین مشترک به این صورت اعلام شده است:

این آمار بیانگر رشد ۱۵ درصدی استفاده از تجهیزات ایرانی نسبت به سال ۱۴۰۱ است.

نقش دکل‌های ایرانی در طرح‌های ازدیاد برداشت گاز همراه

یکی از چالش‌های اصلی در میادین قدیمی خوزستان، افت فشار گاز همراه بود. برای جبران این افت، کوچک‌سازی کمپرسورهای گاز و ساخت واحدهای تقویت فشار بومی در دستور کار قرار گرفت. از ۱۸ واحد کمپرسور گاز همراه نصب‌شده در جنوب، شش واحد در سال ۱۴۰۳ ساخت داخل بوده‌اند.

به گفته مسئولان صنعت نفت تولید این کمپرسورها موجب صرفه‌جویی سالانه بیش از ۱۲۰ میلیون دلار ارزی خواهد شد و برنامه‌ریزی برای صادرات نمونه‌های مشابه به عراق و عمان در حال انجام است.

طبق نقشه راه بومی‌سازی وزارت نفت، قرار است تا پایان سال ۱۴۰۶:

• ۱۰۰٪ دکل‌های حفاری خشکی در کشور تولید شود.

• سهم تجهیزات داخلی در پروژه‌های میادین مشترک به ۸۵٪ برسد.

• پنج دکل فراساحلی ساخت داخل خدمات حفاری در خلیج‌فارس را برعهده بگیرند.

ارزیابی مرکز پژوهش‌های مجلس

گزارش تحلیلی مرکز پژوهش‌های مجلس در تابستان ۱۴۰۳ نشان می‌دهد: «بومی‌سازی تجهیزات حفاری و کمپرسورهای گازی، علاوه بر صرفه‌جویی ارزی سالانه بیش از ۸۰۰ میلیون دلار، موجب تحقق بندهای ۵ و ۶ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی خواهد شد. همچنین ایران را به دومین کشور غرب آسیا با ظرفیت ساخت تجهیزات کامل حفاری پس از عربستان تبدیل می‌کند.»

از سال ۱۳۹۸ موضوع بومی‌سازی تجهیزات حفاری به‌صورت جدی در قالب «طرح ۱۰ گروه کالای راهبردی» در وزارت نفت دنبال شد. در فهرست اولیه، ۴۵ قلم کالای کلیدی از جمله دکل حفاری، کمپرسور گاز، تجهیزات سرچاهی و توربین‌ها تعریف شد. تا پایان سال ۱۴۰۲، بیش از ۶۲ قرارداد فناوری و تولید داخلی میان وزارت نفت و شرکت‌های دانش‌بنیان امضا شده است.

در دولت چهاردهم و با تأکید شورای عالی انرژی، موضوع «افزایش سهم بومی در میادین مشترک» به یکی از شاخص‌های ارزیابی عملکرد شرکت‌های تابعه تبدیل شد.

در شرایطی که ضریب برداشت ایران از برخی میادین مشترک همچنان کمتر از همسایگان است، گسترش ساخت داخل دکل‌ها، کمپرسورها و توربین‌ها نه تنها به افزایش ظرفیت تولید کمک کرده، بلکه توان فناورانه کشور را در برابر تحریم‌ها تثبیت کرده است.

به‌گفته کارشناسان انرژی، اگر روند کنونی ادامه یابد، ایران تا پایان ۱۴۰۶ می‌تواند تمامی نیازهای حفاری خشکی خود را به‌صورت بومی تأمین کرده و از واردات تجهیزات کلیدی بی‌نیاز شود.