به گزارش همشهری آنلاین: درحالی‌که شرکت اسپیس‌ایکس مالک استارلینک اطمینان می‌دهد که بیشتر این ماهواره‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که به‌طور ایمن در جو بسوزند، اما کارشناسان هشدار می‌دهند که پیامدهای زیست‌محیطی، خطرات برخورد با ماهواره‌های دیگر و انتشار ذرات فلزی در جو زمین نباید نادیده گرفته شود.
چرا سقوط؟
ماهواره‌های استارلینک معمولا در ارتفاع‌های پایین‌تر قرار می‌گیرند تا اگر شکست عملکردی رخ دهد، به مرور توسط مقاومت جو، پایین رفته و بازگشت به جو انجام شود. عمر مفید این ماهواره‌ها معمولا بین 5تا 7سال است و پس از آن، با فرمان کنترل‌شده یا به‌صورت طبیعی، به جو بازمی‌گردند و غالبا در جو متلاشی می‌شوند، اما در مواردی شرایط غیرمنتظره مانند فعالیت خورشیدی شدید، نوسانات چگالی جو یا خطاهای فنی می‌تواند باعث افت سریع یا غیرقابل کنترل شود.
موارد واقعی سقوط استارلینک
اولین سقوط دسته‌ای در ژانویه ۲۰۲۵ گزارش شد که بیش از ۱۲۰ماهواره استارلینک در ژانویه سال ۲۰۲۵ بازگشت به جو کرده‌اند؛ به‌طوری که روزانه میانگین ۴ تا ۵ماهواره در حال سوختن در جو دیده شده‌اند. در فوریه 2022نیز سقوط به‌دنبال توفان ژئومغناطیسی رخ داده است. وقتی که اسپیس‌ایکس ۴۹ماهواره را پرتاب کرد، توفان ژئومغناطیسی باعث افزایش چگالی جو شد و تا ۴۰ماهواره دچار به جو بازگشتند. در مه 2024نیز ۱۲ ماهواره در پی توفان خورشیدی سقوط کردند.
علل سقوط‌ها و مکانیسم‌های ممکن
نوسانات چگالی جوی و فعالیت خورشیدی
افزایش فعالیت خورشیدی (انرژی زیاد، باد خورشیدی، توفان‌های مغناطیسی) باعث گرم شدن و انبساط لایه‌های فوقانی جو می‌شود. در نتیجه مقاومت جو در ارتفاع‌های بالاتر افزایش می‌یابد و ماهواره‌ها انرژی بیشتری از دست می‌دهند و سریع‌تر پایین می‌آیند.
خطاهای عملکردی یا نقص فنی
ممکن است برخی ماهواره‌ها نتوانند از موتورهای تصحیح مدار استفاده کنند، سیستم کنترل جهت دچار مشکل شود یا اجزای داخلی آسیب ببینند که باعث شود نتوانند در ارتفاع بمانند.
عدم‌موفقیت در رسیدن به ارتفاع نهایی
بعضی پرتاب‌ها ماهواره‌ها را در ارتفاع موقت قرار می‌دهند تا عملکردشان بررسی شود و اگر در این بازه دچار مشکلی شوند، ممکن است اصلا نتوانند به مدار نهایی برسند و دچار افت شوند؛ مثلا در پرتاب فوریه ۲۰۲۲ موردی از این دست دیده شده است.
مکانیسم‌های دیگر پیشنهادی علمی
پژوهش‌ها می‌گویند ممکن است اثرات الکتریکی یا پلاسمایی غیرمتعارف در جو پایین، تعاملات یونی ناگهانی یا بارهای الکتریکی در سطح ماهواره بتوانند مقاومت بیشتر ایجاد کنند، اما هنوز تبیین کامل و قطعی در این زمینه‌ها وجود ندارد.
بیشتر بخوانید:
حواشی، نگرانی‌ها و مخاطرات احتمالی
تقریبا تمام ماهواره‌های کوچک به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که هنگام ورود به جو بسوزند و چندان بخش‌های باقیمانده‌ای به سطح زمین نرسد. با این حال، در موارد استثنایی ممکن است قطعاتی مقاوم‌تر از جو عبور کنند. خطر برخورد با هواپیما یا انفجار نزدیک به شهرها به‌شدت کم است، اما از منظر مخاطرات صفر نیست. یکی از نگرانی‌ها انتشار اکسیدهای آلومینیوم و فلزات دیگر در جو است که ممکن است بر لایه ازن یا واکنش‌های شیمیایی جو تأثیر بگذارند. همچنین اگر بازگشت‌ها به‌صورت کنترل نشده باشد، ممکن است قطعاتی کوچک در فضا پراکنده شوند و سپس خطر برخورد به سایر ماهواره‌ها را افزایش دهند. این می‌تواند زنجیره‌ای از برخوردها را فعال کند که به‌عنوان «سناریوی کسلر» شناخته می‌شود.
