ایران بزرگ یا ایران‌زمین؛ گستره‌ای فراتر از مرزهای کنونی
مفهوم ایران بزرگ یا ایران‌زمین به محدودهٔ جغرافیایی و تمدنی بزرگی اشاره دارد که فراتر از مرزهای ایران کنونی بوده است. این ناحیه شامل بخش‌هایی از قفقاز مانند ارمنستان، آذربایجان و گرجستان، همچنین افغانستان، مناطق جنوبی آسیای میانه مانند تاجیکستان و ازبکستان، و سرزمین‌های گسترده‌ای نظیر ماوراءالنهر و خوارزم بوده است.
گسترهٔ ایران در دوران هخامنشیان به جنوب دریاچهٔ خوارزم (آرال) و دریای کاسپین، همچنین مناطق پاکستان، کشمیر، کوه‌های هندوکش و حتی بخشی از غرب چین امروزی نیز امتداد می‌یافت. این وسعت جغرافیایی نشان‌دهندهٔ اهمیت تمدن ایرانی در شکل‌گیری تاریخ جهان است.
کرانه‌ها و جزایر جنوبی خلیج فارس نیز بخشی از این محدودهٔ تاریخی ایران محسوب می‌شد. در غرب، شامل تمام منطقه‌های میان‌رودان، کردستان، بخش شرقی ترکیهٔ کنونی و مناطق آناتولی بود که تحت تسلط ایرانیان قرار داشت.
در کاربرد تاریخی، نام ایران به مرزهای غربی آن محدود نمی‌شده و بسیاری از منطقه‌های سیاسی کشورها مانند میان‌رودان، اغلب ارمنستان و جنوب قفقاز را نیز دربر می‌گرفته است. این گستره، نمایانگر عظمت تاریخی و تمدنی ایران در دوران‌های گذشته است.
