به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران، سناد فاش‌شده از ایالات متحده نشان می‌دهند در حالی که کشورهای کلیدی عربی، جنگ در نوار غزه را محکوم می‌کردند، در سکوت همکاری‌های امنیتی خود با ارتش اسرائیل را گسترش می‌دادند. این روابط نظامی پس از حمله هوایی اسرائیل به قطر در سپتامبر دچار بحران شد، اما اکنون ممکن است نقشی کلیدی در نظارت بر آتش‌بس تازه شکل‌گرفته در غزه ایفا کند.
به نوشته واشنگتن‌پست، با میانجی‌گری ایالات متحده، در سه سال گذشته، مقام‌های ارشد نظامی از اسرائیل و شش کشور عربی برای نشست‌های برنامه‌ریزی در بحرین، مصر، اردن و قطر گرد هم آمده‌اند.
قطر، که پایتخت آن در ۹ سپتامبر هدف موشک‌های اسرائیلی برای ترور رهبران حماس قرار گرفت، یکی از کشورهایی بود که در سکوت روابط خود را با ارتش اسرائیل تقویت کرده بود. بر اساس این اسناد، در ماه مه ۲۰۲۴ مقام‌های ارشد نظامی اسرائیل و کشورهای عربی در پایگاه هوایی العدید، یکی از مهم‌ترین تأسیسات نظامی ایالات متحده در قطر گرد هم آمدند. یک سند برنامه‌ریزی برای این نشست، که دو روز پیش از آغاز آن نوشته شده بود، نشان می‌دهد هیات اسرائیلی قرار بود مستقیماً به پایگاه پرواز کند تا از مسیرهای ورودی غیرنظامی قطر که می‌توانست موجب افشای عمومی شود، اجتناب شود.
اسناد نشان می‌دهند که تهدید ایران عامل اصلی نزدیکی این روابط بوده است؛ روابطی که تحت نظارت فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا (سنتکام) شکل گرفته است. یکی از اسناد، ایران و گروه‌های هم‌پیمان آن را «محور شرارت» نامیده و سندی دیگر نقشه‌ای دارد که موشک‌هایی روی غزه و یمن، جایی که متحدان ایران قدرت را در دست دارند، ترسیم شده‌اند.
پنج پاورپوینت متعلق به سنتکام، که توسط «کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی» به دست آمده و روزنامه واشنگتن پست آن را بررسی کرده است، جزئیات شکل‌گیری آنچه ارتش آمریکا «سازه امنیت منطقه‌ای» می‌نامد را شرح می‌دهند. در کنار اسرائیل و قطر، این ساختار شامل بحرین، مصر، اردن، عربستان سعودی و امارات متحده عربی نیز می‌شود. در اسناد به کویت و عمان نیز به‌عنوان «شرکای بالقوه» اشاره شده که در تمام نشست‌ها در جریان امور قرار گرفته‌اند.
یکی از نشست‌ها، در ماه ژانویه در پایگاه نظامی «فورت کمپبل» ایالت کنتاکی شامل جلساتی بود که در آن نیروهای آمریکایی به شرکای خود آموزش دادند چگونه تهدیدهای ناشی از تونل‌های زیرزمینی را شناسایی و خنثی کنند؛ ابزاری کلیدی که حماس در جنگ غزه علیه ارتش اسرائیل از آن استفاده کرده است. در سند دیگری آمده است که شرکایی از شش کشور در تمرینی برای تخریب تونل‌های زیرزمینی شرکت داشتند، اما نام آن کشورها ذکر نشده بود.
کارکنان «سنتکام» همچنین جلسات برنامه‌ریزی‌ای را برای اجرای عملیات اطلاعاتی با هدف مقابله با روایت ایران که خود را «مدافع فلسطینیان در منطقه» معرفی می‌کند رهبری کردند. بر اساس سندی در سال ۲۰۲۵، هدف این عملیات «ترویج روایت شرکای منطقه‌ای از شکوفایی و همکاری منطقه‌ای» عنوان شده است.
در حالی که همکاری‌های امنیتی با اسرائیل پشت درهای بسته گسترش می‌یافت، رهبران عرب به‌شدت جنگ در غزه را محکوم کردند. رهبران مصر، اردن، قطر و عربستان سعودی اعلام کردند که عملیات نظامی اسرائیل به معنای «نسل‌کشی» است. امیر قطر در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر این درگیری را «نسل‌کشی علیه مردم فلسطین» خواند و اسرائیل را «دولتی در دشمنی با اطراف خود و همدست در ساختن نظامی آپارتاید» توصیف کرد. وزارت خارجه عربستان نیز در ماه اوت اسرائیل را به «گرسنگی دادن» و «پاکسازی قومی فلسطینیان» متهم کرد.
برای رعایت حساسیت‌های سیاسی، در اسناد آمده است که این همکاری «به معنای تشکیل یک ائتلاف جدید نیست» و تمامی نشست‌ها باید «به‌صورت محرمانه برگزار شوند.»
به گفته امیل هوکایم، مدیر امنیت منطقه‌ای در اندیشکده «مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک» ایالات متحده مدت‌هاست امیدوار است که همکاری نظامی بتواند به عادی‌سازی روابط سیاسی میان اسرائیل و کشورهای عربی منجر شود. اما در حالی که همکاری پشت‌پرده با رهبران نظامی این کشورها از بحث‌های سیاسی دشوار دور است، چنین رویکردی در عین حال «واقعیت تنش میان طرفین را پنهان یا مبهم می‌کند». هوکایم گفت این تنش‌ها پس از حمله اسرائیل به قطر آشکار شد: «یکی از اعضای اصلی تلاش آمریکا، به عضو دیگر حمله کرده است و آمریکا از نظر افکار عمومی منفعل یا همدست تلقی می‌شود. این بی‌اعتمادی حاصل‌شده تا سال‌ها تلاش‌های آمریکا را تضعیف خواهد کرد».
مقام‌های ارتش آمریکا به‌طور عمومی وجود چنین همکاری‌ای را تأیید کرده‌اند، اما درباره گستره واقعی همکاری اسرائیل و کشورهای عربی سخنی نگفته‌اند. در سال ۲۰۲۲، ژنرال کنت «فرانک» مک‌کنزی، فرمانده وقت سنتکام، در شهادت خود در کنگره این همکاری را تلاشی «در راستای تقویت توافق‌های ابراهیم» توصیف کرد، توافقی که روابط دیپلماتیک اسرائیل را با مراکش، امارات متحده عربی و بحرین برقرار کرد.
اسناد نشان می‌دهند که طرح مرکزی این سازوکار، یعنی برنامه دفاع هوایی برای مقابله با موشک‌ها و پهپادهای ایران، طی سه سال گذشته از مرحله نظری به واقعیت رسیده است. اسرائیل و کشورهای عربی در کنفرانس امنیتی سال ۲۰۲۲ با این طرح موافقت کردند و تصمیم گرفتند رزمایش‌های نظامی هماهنگ برگزار کرده و تجهیزات لازم برای اجرای آن را خریداری کنند.
طبق اسناد فاش‌شده، تا سال ۲۰۲۴ سنتکام موفق شد بسیاری از کشورهای شریک را به سامانه‌های خود متصل کند، به‌گونه‌ای که آن‌ها می‌توانستند داده‌های راداری و حسگرهای خود را در اختیار ارتش آمریکا قرار دهند و در مقابل، به داده‌های ترکیبی سایر شرکا نیز دسترسی پیدا کنند. در یکی از اسناد توجیهی آمده است که شش کشور از هفت کشور شریک، از طریق سامانه‌های وزارت دفاع آمریکا به بخشی از تصویر هوایی منطقه دسترسی دارند و دو کشور نیز داده‌های راداری خود را از طریق یکی از یگان‌های نیروی هوایی آمریکا به اشتراک می‌گذارند. همچنین کشورهای شریک در حال پیوستن به یک سامانه گفت‌وگوی امن تحت مدیریت آمریکا بودند تا بتوانند مستقیماً با یکدیگر و با ارتش آمریکا ارتباط برقرار کنند. با این حال، سامانه دفاع هوایی نتوانست از قطر در برابر حمله ۹ سپتامبر اسرائیل به پایتختش محافظت کند.
ژنرال «دریک فرانس» از نیروی هوایی ایالات متحده به خبرنگاران گفت که سامانه‌های ماهواره‌ای و راداری آمریکا هشدار زودهنگامی درباره این حمله ارائه نکردند، زیرا این سامانه‌ها «معمولاً بر ایران و سایر مناطقی متمرکزند که انتظار می‌رود حمله‌ای از آنجا صورت گیرد». قطر نیز اعلام کرد که سامانه‌های راداری‌اش نتوانستند پرتاب موشک‌های جنگنده‌های اسرائیلی را شناسایی کنند.
هرچند قطر و عربستان سعودی روابط دیپلماتیک رسمی با اسرائیل ندارند، اسناد سنتکام نشان می‌دهند که هر دو کشور قدرتمند خلیج فارس نقشی پشت‌پرده و بسیار مهم در این همکاری تازه داشته‌اند. کنفرانس امنیتی ماه مه ۲۰۲۴ در پایگاه هوایی العدید نمادی از افزایش همکاری‌ها بود؛ جایی که مقام‌های اسرائیلی با نمایندگان هر یک از کشورهای عربی شرکت‌کننده دیدارهای دوجانبه برگزار کردند. این کنفرانس همچنین حساسیت‌های دیپلماتیک ذاتی چنین نشست‌هایی را برجسته کرد.
در بخشی از دستورالعمل با عنوان «کارهایی که نباید انجام شود» از شرکت‌کنندگان خواسته شده بود عکس نگیرند یا به رسانه‌ها دسترسی ندهند. یادداشتی پررنگ در بالای برنامه نشست نیز کارکنان را به رعایت محدودیت‌های غذایی میان شرکت‌کنندگان یهودی و مسلمان یادآوری می‌کرد: «گوشت خوک / سخت‌پوستان ممنوع.»
عربستان سعودی نقشی فعال در این همکاری ایفا کرد و در طیف گسترده‌ای از مسائل امنیتی، اطلاعات خود را با اسرائیل و سایر شرکای عرب به اشتراک گذاشت. در یکی از نشست‌های سال ۲۰۲۵، یک مقام سعودی همراه با مقام اطلاعاتی آمریکایی، گزارشی جامع از تحولات سیاسی سوریه از جمله نقش روسیه، ترکیه و نیروهای کرد در این کشور ارائه دادند. در این جلسه همچنین به تهدیدهای گروه حوثی مورد حمایت ایران در یمن و فعالیت‌های داعش در سوریه و عراق پرداخته شد.
برنامه‌ریزان نظامی سنتکام در تلاش‌اند در سال‌های آینده روابط نزدیک‌تری میان اسرائیل و کشورهای عربی ایجاد کنند. در یکی از اسناد توجیهی سال ۲۰۲۴، ایجاد یک «مرکز سایبری مشترک خاورمیانه» تا پایان سال ۲۰۲۶ پیش‌بینی شده است که قرار است به‌عنوان ستاد آموزش و تمرین برای عملیات دفاع سایبری فعالیت کند. سند دیگری نیز خواستار ایجاد یک «مرکز هم‌افزایی اطلاعات» شده است تا شرکا بتوانند «به‌صورت سریع عملیات‌های خود در حوزه اطلاعات را برنامه‌ریزی، اجرا و ارزیابی کنند.»
یکی از مقام‌های پیشین وزارت دفاع آمریکا، که به شرط ناشناس ماندن درباره این مسائل حساس نظامی سخن گفت، اظهار داشت که این همکاری‌ها بازتاب‌دهنده روابط عمل‌گرایانه کشورهای عربی خلیج فارس با اسرائیل و احترام آن‌ها به توان نظامی این رژیم است. او گفت: «آن‌ها همگی معتقدند اسرائیلی‌ها می‌توانند هر کاری را هر زمان که بخواهند انجام دهند، بدون آنکه کسی متوجه شود.»
به گفته توماس ژونو، استاد دانشگاه اتاوا که در حوزه امنیت خاورمیانه پژوهش می‌کند: «نگرانی زیادی در کشورهای خلیج فارس وجود دارد درباره اینکه اسرائیل رها از هر محدودیتی ممکن است چه کند، اما در عین حال، آن‌ها به ایالات متحده به‌عنوان تضمین‌کننده امنیت خود وابسته‌اند و از سوی دیگر، به‌شدت نگران ایران نیز هستند.»
