خبرگزاری مهر - گروه استان ها، فاطمه گلوی: در سال‌های اخیر، استفاده از لوازم‌التحریر با طرح‌ها و نمادهای غربی در میان دانش‌آموزان، به‌ویژه در مناطق مختلف و کمتر برخوردار استان سیستان و بلوچستان، به پدیده‌ای رایج تبدیل شده است.
این وسایل که اغلب با شخصیت‌های کارتونی، برندهای تجاری و نمادهای نامناسب فرهنگی غرب تزئین شده‌اند، تنها ابزار آموزشی نیستند. در شرایطی که خانواده‌های استان سیستان و بلوچستان با محدودیت‌های اقتصادی و فرهنگی مواجه‌اند، ورود این محصولات می‌تواند شکاف ارزشی و فرهنگی میان نسل جدید و هویت بومی را عمیق‌تر کند.
طرح‌ها و سبک های غربی با پیام های محتوایی پنهان و بعضا نامناسب درج شده روی این لوازم، در حالی است که کودکان در سنین تحصیل بیشترین تأثیرپذیری را از محیط پیرامون خود دارند و به مرور شخصیت آنها شکل میگیرد و استفاده از چنین وسایلی می‌تواند در شکل‌گیری سلیقه، هویت و حتی الگوهای رفتاری آنان نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد.
نمادهای غربی در طولانی مدت بر شکل گیری ذائقه فرهنگی اثر گذار است
مشاور آموزش و پرورش در سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبر نگار مهر گفت: استفاده از لوازم‌التحریر با طرح‌ها و نمادهای غربی، تأثیری پنهان و ناملموس بر ذهن و رفتار کودکان دارد؛ تأثیری که در نگاه اول ساده به نظر می‌رسد، اما در بلندمدت می‌تواند بر شکل‌گیری ذائقه فرهنگی و حتی تمرکز تحصیلی دانش‌آموزان اثرگذار باشد.
معصومه راشکی ادامه داد: بر اساس بررسی‌های روان‌شناسی تربیتی، مغز کودک به‌صورت ناخودآگاه میان احساسات مثبت و تجربه‌های روزمره پیوند برقرار می‌کند. به‌عنوان نمونه، در یک آزمایش علمی، کودکان سرطانی هنگام شیمی‌درمانی با خوردن بستنی همراه شدند. پس از مدتی، ذهن آنها میان طعم بستنی و تجربه دردناک درمان ارتباط برقرار کرد و نتیجه آن شد که حتی نسبت به بستنی دل‌زدگی پیدا کردند. این پدیده که در روان‌شناسی با عنوان «شرطی‌سازی» شناخته می‌شود، در دنیای لوازم‌التحریر نیز رخ می‌دهد.
وی افزود: زمانی که ورود به مدرسه و تجربه دوستی‌ها و هیجانات کودکی با استفاده از لوازم‌التحریر دارای طرح‌های غربی همراه می‌شود، ذهن کودک به‌تدریج میان احساس خوشایند و آن طرح‌ها پیوند برقرار می‌کند. در نتیجه، تمایل او به مصرف کالاهای غربی در سال‌های بعد و در بزرگسالی افزایش پیدا می کند.
مشاور آموزش و پرورش در استان گفت: ظاهر و طراحی لوازم‌التحریر تأثیر مستقیم بر روحیه و انگیزه دانش‌آموزان دارد، به‌ویژه در میان دانش‌آموزان ابتدایی و دختران که زیبایی و تنوع برایشان اهمیت بیشتری دارد. استفاده از طرح‌های جذاب می‌تواند شور و اشتیاق یادگیری را افزایش دهد، اما افراط در رنگ‌ها و زرق‌وبرق‌ها ممکن است موجب حواس‌پرتی و کاهش تمرکز در کلاس درس شود.
محصولات غربی حامل پیام های فرهنگی پنهان هستند
سرگروه استعدادیابی مهارتی-تحصیلی سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگر مهر گفت: در سال‌های اخیر، استفاده گسترده از لوازم‌التحریر با طرح‌ها و نمادهای غربی به موضوعی نگران‌کننده در محیط‌های آموزشی تبدیل شده است. این محصولات تنها ابزارهای مصرفی نیستند، بلکه حامل پیام‌های فرهنگی پنهانی‌اند که می‌توانند بر ذهن و روحیه کودکان تأثیرگذار باشند.
شقایق رمرودی با اشاره به اینکه هویت ملی در سال‌های ابتدایی زندگی شکل میگیرد، بیان کرد: دوره ابتدایی، دوران طلایی تربیت شخصیت و هویت کودک است. اگر در سنین هفت تا یازده سالگی آموزش‌های فرهنگی و ملی جدی گرفته نشود، در آینده شاهد نسلی خواهیم بود که نسبت به ارزش‌ها و فرهنگ بومی بی‌تفاوت است.
وی افزود: تقویت این هویت، نیازمند همکاری همه عوامل آموزشی از جمله مدیران، معلمان، مشاوران و والدین است.
سرگروه استعدادیابی مهارتی-تحصیلی استان ادامه داد: برای پرورش حس تعلق به ارزش های بومی، لازم است فعالیت‌های فرهنگی مانند برگزاری جشن‌های ملی، بازدید از موزه‌ها، اجرای آیین‌های محلی و بومی هر منطقه و آشنایی با مفاخر تاریخی در مدارس به شکل منظم انجام شود. این اقدامات در شکل‌گیری شخصیت فرهنگی دانش‌آموزان تأثیر عمیقی دارند.
وی با تأکید بر نقش رسانه‌ها افزود: صداوسیمای استانی می‌تواند با تولید انیمیشن‌ها و برنامه‌های جذاب بومی، به معرفی قهرمانان ملی و ارزش‌های فرهنگی بپردازد. کودکان نیاز دارند الگوهای درخشان خود را از دل فرهنگ بومی محل زندگیشان بشناسند تا جذب الگوهای بیگانه غربی نشوند.
انتخاب آگاهانه به بهبود خلق و خو افزایش تمرکز کمک می کند
رمرودی درباره تأثیرات روان‌شناختی این طرح‌ها توضیح داد: رنگ‌های تند و طرح‌های شلوغ سبب تحریک بیش از حد مغز می‌شوند و تمرکز کودک را کاهش می‌دهند، درحالی‌که طرح‌های ساده و هماهنگ با رنگ‌های ملایم، محیطی آرامش‌بخش برای یادگیری ایجاد می‌کنند. مغز برای فیلتر کردن محرک‌های بصری اضافی انرژی زیادی مصرف می‌کند و در نتیجه توان یادگیری کاهش می‌یابد.
وی در ادامه بیان کرد: البته طرح‌های مورد علاقه دانش‌آموزان اگر به‌درستی انتخاب شوند، می‌توانند احساس تعلق و انگیزه را افزایش دهند. اما وقتی علاقه به یک شخصیت یا نماد خارجی بیش از حد شود، همین عامل به منبع حواس‌پرتی تبدیل خواهد شد.
این کارشناس مشاوره یادآور شد: لوازم‌التحریر بخشی از فضای یادگیری هستند، نه صرفاً ابزار آموزشی. انتخاب آگاهانه آنها می‌تواند به بهبود خلق‌وخو، افزایش انگیزه و تمرکز منجر شود، اما انتخاب نادرست موجب کاهش بهره‌وری تحصیلی می‌شود. بنابراین هدف نهایی، یافتن تعادلی میان علاقه دانش‌آموز و کارکرد آموزشی است.
رمرودی همچنین بر لزوم آگاهی والدین تأکید کرد و گفت: خانواده‌ها باید بدانند که برخی از این طرح‌ها به‌صورت پنهان بر هویت فرهنگی کودکان تأثیر می‌گذارند. آگاهی‌بخشی به اولیا از طریق جلسات آموزشی و برنامه‌های فرهنگی در مدارس بسیار ضروری است.
وی در پایان افزود: دانش‌آموزان را نباید از استفاده از طرح‌های خاص منع کرد، بلکه باید با آموزش منطقی و تجربه‌های عملی، به درک درست رساند تا خودشان انتخاب آگاهانه داشته باشند. مقابله با نفوذ فرهنگی نیازمند جذاب‌سازی فرهنگ ملی و بومی است. همان‌طور که کالاهای غربی با ظاهری زیبا و پرزرق‌وبرق جذب می‌کنند، ما نیز باید با خلاقیت، محتواهای بومی را برای نسل جدید جذاب و اثرگذار کنیم. تنها در این صورت است که می‌توانیم در برابر موج فرهنگی مصرف‌گرایی جهانی ایستادگی کنیم و نسلی با هویت، متعهد و آگاه پرورش دهیم.
نمادهای غربی باعث درک نادرست از مفهوم زیبایی و موفقیت می شود
معلم پایه دوم ابتدایی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: کودکان به‌طور طبیعی از رنگ‌ها، طرح‌ها و نمادها تأثیر می‌پذیرند. وقتی بیشتر وسایلشان تصاویری از شخصیت‌های غربی دارد، ناخودآگاه با فرهنگ و سبک زندگی آنها ارتباط ذهنی برقرار می‌کنند و این مسئله می‌تواند بر روحیه و الگوهای فکری‌شان اثر مستقیم بگذارد.
مریم لشگری افزود: این لوازم‌التحریر گاهی باعث می‌شوند کودکان درک نادرستی از زیبایی، موفقیت و ارزش‌های فردی پیدا کنند.
وی ادامه داد: وقتی دختربچه‌ای هر روز با تصویر عروسکی مثل باربی روبه‌روست که چهره‌ای کاملاً غیرواقعی دارد، ممکن است تصور کند معیار زیبایی همین است و به‌مرور از ظاهر یا سادگی خودش احساس نارضایتی کند.
معلم پایه دوم ابتدایی همچنین به جنبه روانی این موضوع اشاره کرد و گفت: کودکانی که وسایلشان را بر اساس معیارهای تبلیغاتی غربی انتخاب می‌کنند، بیشتر درگیر مقایسه با دیگران می‌شوند و گاهی اگر نتوانند وسایل مشابهی داشته باشند، دچار حس محرومیت یا سرخوردگی می‌شوند.
جذابیت کاذب ظاهری لوازم‌التحریر خارجی، ذهن کودکان را از ارزش‌های بومی و فرهنگی دور می کند
با نگاهی دقیق‌تر به شرایط فرهنگی و اقتصادی استان سیستان و بلوچستان، می‌توان دریافت که تأثیر لوازم‌التحریر غربی بر روحیه و تمرکز دانش‌آموزان این منطقه، بیش از سایر نقاط کشور نمود پیدا می‌کند.
در جامعه‌ای که هنوز بسیاری از خانواده‌ها برای تهیه حداقل نیازهای اولیه تحصیل با مشکل مواجه‌هستند، جذابیت ظاهری لوازم‌التحریر خارجی، ذهن کودکان را از ارزش‌های بومی و فرهنگی دور کرده و تمایل به الگوهای بیگانه را در آنان تقویت می‌کند. این مسئله نه‌تنها موجب کاهش تمرکز تحصیلی و افت انگیزه یادگیری می‌شود، بلکه در بلندمدت می‌تواند احساس خودکم‌بینی فرهنگی و وابستگی فکری به محصولات و نمادهای غیرایرانی را در بین نسل جوان در این استان گسترش دهد.
از این رو، ضرورت دارد نهادهای فرهنگی و آموزشی در سیستان و بلوچستان با همکاری تولیدکنندگان داخلی، به طراحی و ترویج لوازم‌التحریری با طرح‌های متناسب با فرهنگ بومی و هویت ایرانی-اسلامی بپردازند.
