عصر ایران؛ محمود فاضلی؛ دیپلمات پیشین و تحلیلگر امور بین الملل - سرمایه‌گذاری چند ساله ترکیه در بخش صنایع دفاعی اکنون نتایج ملموسی داشته و این کشور را به یکی از بازیگران مهم در بازار جهانی تسلیحات تبدیل کرده است. این صنعت نه تنها ابزاری برای پیشبرد سیاست خارجی ترکیه است، بلکه به منبع درآمد مهمی نیز تبدیل شده چرا که هر سال صادرات تسلیحاتی از نظر کمی و کیفی رو به افزایش است.
صادرات تسلیحات نظامی ترکیه از مرز ۷.۱ میلیارد دلار عبور کرده است. هدف آنکارا رساندن ارزش صادرات به ۱۰ میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۷ است. کالاهای صنایع دفاعی ترکیه به ۱۱۱ کشور جهان صادر میشوند. حتی کشورهای عضو اتحادیه اروپا چون لهستان، رومانی، اسپانیا، ایتالیا، کرواسی، اسلوونی و استونی در فهرست مشتریان تسلیحات ترکیه قرار دارند.
آمار صادرات ترکیه در یک نگاه به شرح زیر است: ۴۵۰۰ خودروی زرهی جنگی به ۴۰ کشور، ۱۴۰ شناور جنگی به ۱۰ کشور، ۷۷۰ پهپاد به ۵۰ کشور، ۱۲۰۰ سامانه الکترواپتیکی و تسلیحات پایدار به ۲۴ کشور، بالگردهای تهاجمی به ۸ کشور، رادار به ۱۰ کشور، ناوچه سبک به 3 کشور، تسلیحات سبک به ۱۱۱ کشور، ۱۵۰۰ مهمات سرگردان به ۱۱ کشور و هواپیمای آموزشی Hurkus به ۲ کشور.
ترکیه در اروپا با کشورهای زیادی قراردادهای تسلیحاتی امضا کرده است. از جمله فروش هواپیمای آموزشی Hurkus به اسپانیا، تولید مشترک پهپاد با شرکت ایتالیایی Leonardo، فروش خودروهای زرهی به اسلوونی، استونی، رومانی و اوکراین، فروش پهپاد به آلبانی، لهستان و کرواسی، کشتی پشتیبانی به پرتغال و قرارداد با آلمان جهت تولید مشترک گلوله توپ.
ترکیه همزمان تلاش دارد از طریق فروش تسلیحات به کشورهای آفریقایی، نفوذ خود در این قاره را نیز تقویت نماید. ترکیه به برخی از کشورهای آفریقایی بدون محدودیت تسلیحات می فروشد. ترکیه همچنین یا تخفیف های ویژه به آنها میدهد یا حتی تسلیحات را به طور رایگان واگذار می‌کند که موجب افزایش نفوذ آنکارا در این کشورها شده است.
به عنوان مثال با امضای توافقنامه همکاری نظامی با لیبی و انتقال تسلیحاتی چون پهپاد و خودروهای زرهی به این کشور، ترکیه رد پای خود را در طرابلس تقویت کرد. امضای قرارداد دفاعی و اقتصادی با سومالی در فوریه 2024 برای ساخت ناو و آموزش نیروی دریایی این کشور، انتظار میرود که موجب افزایش دو برابری صادرات تسلیحات ترکیه به آفریقا خواهد شد.
شرکت های دولتی و خصوصی ترکیه برنامه های دیگری را برای آینده پیشبینی کردهاند که به عنوان نمونه می توان به فروش 10 دستگاه پهپاد ANKA-S به الجزایر و 13 دستگاه پهپاد Bayraktar به مراکش اشاره کرد. نیجریه نیز دو کشتی گشتی و 6 فروند بالگرد تهاجمی T129 ATAK سفارش داده است.
ترکیه قراردادهایی برای ساخت ناوچه سبک (کوروت) با اوکراین و پاکستان امضا کرده است. در ژوئیه گذشته نیز فروش ۴۸ جنگنده KAAN با اندونزی امضا شد. اخیرا نیز شرکت ترکیه ای Havelsan توافقنام های با شرکت مصری AOI برای تولید مشترک پهپاد به امضا رساند. با امضای توافقنامه همکاری نظامی با سوریه و استقرار افسران ترکیه در این کشور، انتظار می رود فروش و واگذاری رایگان تسلیحات افزایش یابد.
گنبد فولادی ترکیه: سیستم دفاع هوایی چند لایه
جنگنده نسل پنجم «کاآن» ساخت ترکیه، به‌عنوان یکی از بازیگران نوظهور در بازار جهانی تسلیحات، توجه رسانه‌های بین‌المللی را به خود جلب کرده است. این جنگده نه‌تنها در آسمان، بلکه در بازارهای جهانی تسلیحات نیز مورد توجه قرار گرفته و به‌عنوان جایگزینی بالقوه برای اف-۳۵ مطرح شده است.
امضای اولین قرارداد صادراتی با اندونزی، بزرگترین کشور مسلمان جهان، یکی از تحولات مهم در صنعت جهانی دفاعی ارزیابی می‌شود. ترکیه با این قرارداد، گام مهمی در مسیر تبدیل‌شدن به یک صادرکننده بزرگ جنگ‌افزار برداشته است.
ترکیه همچنین در جریان هفدهمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت دفاعی سال ۲۰۲۵ که در یک تحول بزرگ در زمینه تسلیحات متعارفش از ۲ بمب متعارف قدرتمند با نام‌های «گازاپ» (عذاب) و «هایالت» (شبح) رونمایی کرد. این بمب‌ها ۲ بمب سنگرشکن دارای قابلیت انفجار در عمق ۹۰ متر زیر صخره و خاک هستند. بمب «هایالت» با انداختن به روی یک جزیره آزمایش شد و توانست تا عمق ۹۰ متر زیر صخره و خاک، انفجار ایجاد کند.
رشد صنایع دفاعی ترکیه از دو جهت راهبردی و دیپلماتیک برای یونان به‌عنوان یک کشور همسایه، مسئله ساز و تهدید آمیز است. تهدید اول ماهیت راهبردی و همچنین عملیاتی دارد. صنعت دفاعی قوی و خودکفای ترکیه باعث کاهش وابستگی این کشور به واردات تسلیحات شده که به این کشور اجازه میدهد محدودیتهایی که سایر کشورها در تهیه سامانه های دفاعی و مهمات با آن مواجه هستند را به پشت سر گذارد.
یونان در تمامی زمینه ها، حتی مهمات، از رسیدن به درجه خودکفایی فاصله زیادی دارد و در صورت وقوع درگیری نظامی بین دو کشور، حتی در صورتی که ترکیه با تحریمهای احتمالی از سوی ناتو مواجه شود، توانایی عملیاتی و خودکفایی این کشور به سادگی آسیب نخواهد دید.
تهدید دوم ماهیت دیپلماتیک دارد که میتواند تبعات جدیتری برای یونان همراه داشته باشد. در سطح اروپا ترکیه اثبات کرده است که با بهره گیری از توانمندی های تولیدی خود در صنایع دفاعی، می تواند روابطش با کشورهای مهم اروپایی چون اسپانیا و ایتالیا را بهبود بخشد و در آینده نیز ممکن است کشورهای بزرگ دیگری وارد همکاری های مشابه با آنکارا شوند.
در دوران آشفتگی ژئوپلیتیک بین المللی کنونی، ترکیه خود را به عنوان شریکی قابل اتکا در پروژههای دفاعی معرفی می‌کند، چالشی که یونان به طور مکرر با آن مواجه است.
