به گزارش همشهری آنلاین، قهوه نخستین بار در قرون میانه در یمن و از آنجا به جهان اسلام راه یافت. بازرگانان، صوفیان و دانشمندان عرب، قهوه را به مصر، شام، عثمانی و سرانجام به ایران رساندند. بر اساس منابع تاریخی، ورود قهوه به ایران در دوره صفوی به ویژه در زمان شاه عباس اول (قرن ۱۶ میلادی) اتفاق افتاد. در برخی مناطق ایران، به ویژه در جنوب ایران، قهوه نقش مهمی در آیین‌های مذهبی و اجتماعی دارد. به طور خاص، در مراسم عزاداری و سوگواری مانند محرم، قهوه‌خانه‌های مذهبی یا مجالس قهوه‌خوری برگزار می‌شود که در آن‌ها قهوه تلخ و غلیظ به مهمانان داده می‌شود. در واقع مردم عرب در جنوب ایران برای نوشیدن قهوه مراسم و قوانین خاصی دارند و با اعتقاد و باورهایی که دارند آن را انجام می‌دهند.
قهوه، آیینی برای گردهمایی
یک فعال میراث فرهنگی با اشاره به ابعاد اجتماعی و فرهنگی قهوه گفت: قهوه را نباید فقط یک نوشیدنی دانست. قهوه‌خوری آیینی برای گردهمایی، گفت‌وگو و همبستگی اجتماعی است. در واقع قهوه بخشی از آن آیین‌ها و نمادهای جمعی است که هویت اجتماعی را شکل می‌دهند و نسل به نسل منتقل می‌شوند.
قاسم آل‌کثیر با بیان اینکه در جهان عرب و خاورمیانه، قهوه همواره جزئی از فرهنگ میزبانی و مهمان‌نوازی بوده است، افزود: در خوزستان و میان مردم عرب ایران نیز قهوه‌خوری همراه با آداب ویژه‌ای مانند استفاده از فنجان‌های کوچک و ترتیب خاص در ریختن و گرفتن فنجان‌ها به عنوان بخشی از میراث فرهنگی ناملموس جایگاه ویژه‌ای دارد. این جشنواره فرصتی است تا چنین هویت محلی بازنمایی و به جهان عرضه شود.
این فعال میراث فرهنگی با اشاره به تأثیر جهانی‌شدن آیین قهوه‌خوری هشدار داد: اگر جشنواره فقط جنبه تجاری پیدا کند، به کالایی بی‌روح تقلیل می‌یابد، اما اگر روایت‌های آیینی و هویتی آن برجسته شود، می‌تواند به بستری برای گفت‌وگوی میان‌فرهنگی بدل شود. یک فنجان قهوه در اهواز معنایی متفاوت با یک فنجان در پاریس یا استانبول دارد.
او سپس به بعد دیپلماسی فرهنگی قهوه پرداخت و تأکید کرد: همان‌طور که موسیقی یا تئاتر می‌توانند ابزار دیپلماسی فرهنگی باشند، قهوه نیز ظرفیت آن را دارد که به رسانه‌ای فرهنگی تبدیل شود. جشنواره قهوه در اهواز یا خوزستان می‌تواند پلی برای ارتباط فرهنگی میان ایران و جهان عرب باشد به معنای بازتعریف هویت در چارچوب‌های فراملی.
آل‌کثیر ادامه داد: قهوه تنها نوشیدنی نیست، زبانی است که مردم با آن سخن می‌گویند، هویت‌های خود را بازآفرینی می‌کنند و به جهان نشان می‌دهند که تفاوت‌ها نه تهدید، بلکه سرچشمه همدلی و پیوند میان ملت‌ها هستند.
قهوه می‌تواند چهره‌ای تازه به خوزستان بدهد
همچنین یک فعال میراث فرهنگی نیز با تأکید بر اهمیت این محصول گفت: قهوه زبانی جهانی، محرکی اقتصادی و بستری فرهنگی است. امروز ارزش بازار جهانی قهوه بیش از ۴۶۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود و معیشت حدود ۱۲۵ میلیون نفر در سراسر جهان به آن وابسته است. قهوه در طول تاریخ بستر گفت‌وگو، ادبیات و اندیشه بوده و اکنون نیز گردشگری قهوه در دنیا رونقی چشمگیر دارد.
باسم حمادی با اشاره به شرایط ایران افزود: مصرف قهوه در کشور به‌ویژه میان نسل جوان، رشد قابل توجهی داشته است، اما وابستگی کامل به واردات وجود دارد. قهوه به نماد سبک زندگی جدید بدل شده و کافه‌ها به کانون‌های اجتماعی نسل جوان تبدیل شده‌اند، در حالی که ظرفیت گردشگری غذایی بر محور قهوه هنوز مورد استفاده قرار نگرفته است.
او خوزستان را نگین پنهان قهوه ایران معرفی کرد و گفت: این استان تنها تولیدکننده قهوه در کشور است و کشت موفق عربیکا در مناطقی همچون هفتکل، رامهرمز و بهبهان اثبات شده است. این ظرفیت می‌تواند زنجیره‌ای ارزشمند از کشت تا برشته‌کاری، برندینگ و صادرات ایجاد کند. طراحی مسیر گردشگری قهوه و برگزاری جشنواره سالانه می‌تواند خوزستان را به جاذبه‌ای ملی بدل سازد.
حمادی افزود: قهوه می‌تواند چهره‌ای تازه به خوزستان بدهد. استانی که تاکنون بیشتر با نفت شناخته شده، اکنون می‌تواند با قهوه به نمادی فرهنگی، صلح‌آمیز و اقتصادی تبدیل شود.
این فعال میراث فرهنگی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به غفلت‌های گذشته گفت: متأسفانه به علت اهمال مدیریت قبلی میراث فرهنگی، آیین قهوه به‌طور مشترک توسط سه کشور همسایه در فهرست جهانی ثبت شد و ایران از این عرصه عقب ماند.
حمادی برای توسعه صنعت قهوه در خوزستان پیشنهاد تدوین سند راهبردی توسعه قهوه استان، تشکیل تعاونی‌های کشاورزان، ایجاد برند واحد با عنوان قهوه خوزستان، آموزش تخصصی جوانان در حوزه‌های مرتبط و طراحی مسیر گردشگری قهوه با همکاری دستگاه‌های فرهنگی و گردشگری را داد.
هادی براجعه، مدیر مجموعه گردشگری ریتاج، در حاشیه جشنواره قهوه اهواز که در روزهای گذشته و به مناسبت روز جهانی قهوه برگزار شد، بر اهمیت برگزاری رویدادهای متنوع فرهنگی و اجتماعی تأکید کرد و گفت: شهر اهواز ظرفیت‌های گردشگری گسترده‌ای دارد که متأسفانه تاکنون کمتر معرفی شده‌اند. برگزاری رویدادهایی مانند جشنواره قهوه می‌تواند فرصتی تازه برای نمایش این توانمندی‌ها باشد و نشان دهد که اهواز فراتر از کلیشه‌های نفت و صنعت، یک مقصد فرهنگی و اجتماعی زنده است.
جشنواره قهوه اهواز امسال با نگاهی فرهنگی و هویتی برگزار شد. رویدادی که فراتر از عرضه قهوه، به بازنمایی آیین‌ها و سنت‌های بومی مردم خوزستان پرداخت. در نشست تخصصی این جشنواره، کارشناسان بر نقش قهوه در هویت فرهنگی، دیپلماسی فرهنگی و توسعه گردشگری خوزستان تأکید کردند و آن را فرصتی برای معرفی چهره‌ای تازه از این استان دانستند.
