رئیس سازمان بهزیستی کشور در یادداشتی بمناسبت روز جهانی و هفته ملی کودک با بیان اینکه تعداد ۲۵۶۳۶۷کودک صفر تا ۱۸ سال تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارند که از این تعداد ۲۳۵۶۰۶کودکان دارای معلولیت هستند، در عین حال اهم اقدامات و برنامه های این سازمان برای کودکان را تشریح کرد.
به گزارش ایسنا، در یادداشت سیدجوادحسینی - رئیس سازمان بهزیستی کشور، بمناسبت روز جهانی و هفته ملی کودک آمده است: «توجه ویژه به کودکان دارای معلولیت، کودکان فاقد سرپرست مؤثر و با صلاحیت، کودکان کار و خیابان و کودکان خانواده های تحت پوشش یکی از مهمترین ۱۷۰وظیفه و ماموریت سازمان بهزیستی کشور است.
به باور ما این مأموریت صرفأ نه یک وظیفه سازمانی، بلکه مسئولیتی انسانی، اجتماعی است و نیک میدانیم رسیدگی با کیفیت به کودکان سرمایه گذاری موثر برای آینده کشور است.
از این رو و به لحاظ عمل به وظیفه انسانی و سازمانی خود و کمک به بالندگی فردای کشور عزیزمان، برای ارائه خدمات مستمر و موثر به کودکان این مرز و بوم بی وقفه تلاش می‌کنیم.
سازمان بهزیستی کشور فعالیت های تخصصی و حمایتی خود را در دو حوزه مجزای توانبخشی و اجتماعی به کودکان ارائه می‌دهد.
در این نوشتار سعی خواهد شد به اجمال اهم خدمات متنوع بهزیستی به این قشر مهم و حساس جامعه را بیان کنم.
در مجموع تعداد ۲۵۶۳۶۷کودک صفر تا هجده سال تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارند که از این تعداد ۲۳۵۶۰۶کودکان دارای معلولیت هستند.
از آنجا که پیشگیری از بروز و شیوع معلولیت ها برنامه مهم بهزیستی است با اجرای برنامه‌های غربالگری و شناسایی مختلف از جمله غربالگری های بینایی، شنوایی و اتیسم در این حوزه فعالیت چشمگیری دارد.
الف؛ غربالگری بینایی
در این طرح که سابقه بیش از سه دهه فعالیت دارد ۶۱/۰۰۰/۰۰۰کودک غربال شده اند که از این تعداد ۴۱۶/۰۰۰کودک مبتلا به آمبلیوپی شناسایی شده است. ۲/۰۵۰/۰۰۰کودک نیز مبتلا به سایر اختلالات بینایی بوده اند.
ب؛ غربالگری شنوایی
ماحصل اجرای این برنامه غربال ۱۶/۰۰۰/۰۰۰ کودک بوده که از این تعداد ۴۹/۰۰۰کودک دارای اختلال شنوایی بوده اند.
نکته حائز اهمیت که باید به آن توجه شود این است که؛ برنامه‌های غربالگری وسیع اجرا شده توسط بهزیستی امکان شناسایی زود هنگام اختلالات و ارائه خدمات توانبخشی و درمانی را در کودکان فراهم ساخته و بصورت گسترده و معنا دار از ابتلای قطعی کودکان زیادی به معلولیت دائمی جلوگیری کرده است.
ارائه خدمات تخصصی توانبخشی و خدمات حمایتی به کودکان دچار معلولیت فعالیت مستمر بهزیستی است.
۴۲۹۹کودک معلول از خدمات مراکز و خانه‌های شبانه‌روزی توانبخشی و ۳۵۳۴از خدمات مراکز توانبخشی و مراقبت در منزل، در سراسر کشور بهره مند هستند.
۲۲۳۶۹۸کودک معلول از مستمری پایه ماهانه و حق پرستاری استفاده می کنند.
۹۰۰۰۰ کودک معلول از خدمات توانبخشی جامعه‌محور (CBR) استفاده می کنند
۶۰۰۰۰کودک معلول از خدمات هنردرمانی سازمان بهره مند هستند و ۲۸۵۴۵ کودک هم از خدمات توانبخشی هنری در مراکز آموزشی استفاده میکنند.
۹۴۱۱ کودک معلول کمک هزینه لوازم بهداشتی دریافت میکنند و ۳۸۰۰ کودک دارای معلولیت شنوایی کاشت حلزون شده اند.
۳۲۲۵۰ کودک معلول انواع وسایل کمک توانبخشی را دریافت کرده و ۴۲۵۰ کودک نیز از خدمات تخصصی ارتز و پروتز استفاده کرده اند.
در چارچوب همکاری مشترک سازمان بهزیستی و خیریه زنجیره امید، در سال گذشته ۲۱۴۸ کودک و در شش ماهه اول سال جاری ۵۳کودک دارای بیماری های مغز، اعصاب و ترمیمی بصورت کاملا رایگان جراحی شده و از خدمات فیزیوتراپی و توانپزشکی بعد از جراحی هم استفاده کرده اند.
خوب است بدانید از ابتدای اجرای این همکاری مشترک ۵۱میلیارد تومان برای جراحی ها هزینه شده است که ۱۳ میلیارد تومان آن مربوط به سال گذشته بوده است.
سازمان بهزیستی کشور برای ارائه خدمات هر چه مطلوب تر و موثرتر به افراد دارای معلولیت بویژه کودکان، توسعه ظرفیت مراکز شبانه‌روزی و مراقبت در منزل.
افزایش پوشش خدمات هنردرمانی و توانبخشی تخصصی. یکپارچه‌سازی خدمات توانبخشی و... را بعنوان راه های بهبود وضعیت موجود در دستور کار دارد...
کودکان همانند حوزه توانبخشی در حوزه سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور نیز دارای جایگاه و اهمیت ویژه ای هستند.
گستره ای از خدمات تخصصی مراقبتی، حمایتی، مشاوره ای، مددکاری، توانمندسازی و... از جمله؛
• برنامه ارتقاء مهارت‌های فرهنگی، آموزشی، هنری و ورزشی فرزندان تحت سرپرستی با اهداف؛
توانمندسازی چند بعدی فرزندان
افزایش مهارت‌های فردی و اجتماعی
آماده‌سازی برای ورود موفق به جامعه
• برنامه جامع هدایت و حمایت اجتماعی پسارهاسازی فرزندان تحت سرپرستی
با اهداف؛
تأمین خدمات حمایتی، روانی و اجتماعی پس از خروج از مراکز
هدایت به سمت اشتغال، تحصیل و زندگی مستقل
پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و ارتقاء کیفیت زندگی.
• طراحی و اجرای نظام آموزشی کودکان با هدف توانمندسازی آموزشی، اجتماعی و اقتصادی،
• طراحی و اجرای دستگاه‌های میزبان با هدف انتقال تجربه بین نسلی به مراکز، با تأکید بر سیاست‌های خانواده محور،
• طراحی، اجرا و ارتقاء مهارت‌های حرفه‌ای کودکان بالای ۱۵ سال،
• طراحی و اجرای تجهیزات اجتماعی کودکان و نوجوانان.
• طراحی و تدوین سند جامع مراقبت و توانمندسازی فرزندان تحت سرپرستی را میتوان نام برد.
در کنار طرح های ذکر شده، اختصاص ردیف اعتباری به مبلغ ۹۵میلیارد ریال جهت افزایش کمک هزینه نگهداری کودکان و نوجوانان
در شیرخوارگاه‌ها و مراکز شبانه‌روزی به میزان ۵۰ درصد، در خانواده‌های جایگزین هم به میزان ۵۰ درصد با سرانه هر نفر ۵۵ میلیون ریال. افزایش کمک‌هزینه ورود به زندگی مستقل فرزندان تحت سرپرستی به میزان ۶۰ درصد، با سرانه هر نفر ۳ میلیارد ریال. اختصاص ردیف بودجه مستقل به مبلغ ۴۰۰ میلیارد ریال برای ارائه خدمات مددکاری اجتماعی به فرزندان تحت سرپرستی از طریق مراکز مثبت زندگی با همکاری سوپروایزرها
اختصاص ردیف بودجه مستقل به مبلغ ۳۸۰ میلیارد ریال برای کمک‌هزینه‌های موردی فرزندان تحت سرپرستی، بخشی از حمایت های مالی برای ارتقاء سلامت اجتماعی کودکان و نوجوانان تحت حمایت است.
مراقبت و توانمندسازی کودکان و جوانان یکی از فعالیت های حساس بهزیستی است که در حال حاضر ۶۶۷مرکز کار ارائه خدمات به ۹۲۷۸ فرزند را در سطح کشور انجام میدهند.
رویکرد سازمان بهزیستی در این حوزه، خانواده محوری است، به‌گونه‌ای که تقریباً ۵۰٪ از کودکانی که وارد سازمان می‌شوند به خانواده‌های زیستی یا خانواده‌های هم‌پیوند بازگردانده می‌شوند.
بخش قابل توجهی از کودکان نیز از طریق فرزندخواندگی ساماندهی می‌شوند.
هم‌اکنون حدود ۲۵ هزار فرزندخوانده در کشور وجود دارد و نزدیک به ۵۰۰ کودک نیز در قالب خانواده‌های میزبان حمایت می‌شوند.
در صورتی که امکان بازپیوند یا فرزندخواندگی فراهم نشود کودکان در مراکز شبه‌خانواده نگهداری می‌شوند.
در سال گذشته، ۱۶۳ مورد فرزندخواندگی قطعی، ۱۴۸ مورد امین موقت، ۵۵۳ مورد نگهداری در خانواده‌های میزبان انجام شده و ۱۷۲۳۹ کودک نیز در خانواده‌های زیستی یا هم‌پیوند که به حمایت مستمر نیاز دارند، تحت حمایت قرار گرفته اند.
این آمار نشان می‌دهد که تمرکز اصلی همچنان بر حمایت از کودک در بستر خانواده طبیعی یا جایگزین است.
در کنار فعالیت های متنوع بهزیستی بعنوان متولی دولتی سلامت و رفاه اجتماعی آحاد جامعه از جمله کودکان، ۴۶۶مؤسسه غیردولتی با مجوز و نظارت سازمان بهزیستی در حوزه کودک فعال هستند.
از این تعداد؛ ۴۳۷مؤسسه در زمینه نگهداری کودکان و نوجوانان، ۲۳مؤسسه در حوزه نگهداری و حمایت از کودکان کار و خیابان،
۶مؤسسه در عرصه طرح‌های حمایتی، آموزشی کودک و نوجوان فعالیت می کنند.
منظور از کودک بازمانده از تحصیل گروه سنی ۶تا ۱۸سال است که به هر دلیلی در سیستم رسمی و چرخه آموزشی کشور حضور ندارند، یعنی در ساعات آموزشی مدارس خارج از مدارس هستند (یا اساسا وارد چرخه آموزش نشده اند یا بعد از مدت کوتاهی از آن خارج شده اند).
کودک بازمانده از تحصیل یکی از شاخص های فقر آموزشی است که با عنوان حق دسترسی به آموزش از آن یاد می شود.
برای آن که بتوان درک بهتری از پدیده کودکان بازمانده از تحصیل داشته باشیم ابتدا باید دلایل اصلی بروز آن را بدانیم.
- ساختاری و زیرساختی
• نبود مدرسه استثنایی در بسیاری از مناطق برای دسترسی کودکان با نیازهای ویژه.
• کمبود مدارس استاندارد فراگیر (که بتوانند همزمان کودکان دارای معلولیت و کودکان عادی را بپذیرند).
- عوامل محیطی و جغرافیایی
• دوری یا نبود امکان دسترسی به مدارس...
• فقدان خدمات حمل‌ونقل مناسب برای کودکان دارای معلولیت.
- فرهنگی و نگرشی
• نگرش منفی یا ضعف آگاهی برخی خانواده‌ها درباره آموزش‌پذیری کودکان معلول.
• نگرانی از برچسب‌زنی یا طرد اجتماعی
سازمان بهزیستی کشور به منظور کمک به دسترسی کودکان حاضر در خانواده های محروم تحت حمایت به آموزش و حضور در سیستم رسمی تعلیم و تربیت کشور، طرحی با عنوان؛ بازگشت و تداوم تحصیل فرزندان زنان سرپرست خانوار دارد.
این طرح در راستای حمایت از کودکان بازمانده از تحصیل بویژه فرزندان زنان سرپرست خانوار تدوین و اجرایی شده است.
محورهای مداخله
۱. خدمات مددکاری اجتماعی
• شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل
• تشکیل پرونده اختصاصی برای هر کودک
• مراجعه به خانواده و ارزیابی علل بازماندگی
• بررسی وضعیت سایر فرزندان خانواده
• هماهنگی با آموزش و پرورش برای ثبت‌نام و پیگیری وضعیت آموزش خانواده‌ها برای حمایت از تحصیل فرزندان
• رفع موانع قانونی و اداری (مانند پیگیری کودکان بدون شناسنامه یا اتباع خارجی)
• پایش مستمر وضعیت تحصیلی از طریق دریافت گزارش از مدرسه و خانواده
• مستندسازی و ارائه نمونه‌های موفق
۲. خدمات روانی و خانواده محور
• مشاوره خانواده و روان‌پزشکی از طریق برگزاری جلسات مشاوره فردی و گروهی
• آموزش والدین در حوزه مهارت‌های فرزندپروری
• مداخله در تعارضات خانوادگی
• تشکیل پرونده سلامت روان برای کودک
• مصاحبه انگیزشی برای افزایش تمایل کودک به تحصیل
• درمان اختلالات رفتاری و یادگیری
• حمایت درمانی در حوزه‌های مرتبط با سلامت روان
•• پشتیبانی و نظارت در طرح بازگشت و تداوم تحصیل
۱. تدوین محتوا و آموزش
• تولید محتوای آموزشی برای مددکاران و تیم‌های اجرایی
• طراحی فرم‌ها، چک‌لیست‌ها و ابزارهای ارزیابی
• برگزاری جلسات آموزشی پیشینه‌ای برای ارتقای دانش و مهارت عوامل اجرایی
- نظارت و سرپرستی
• تربیت و نظارت بر سوپروایزرها برای هدایت و پایش تیم‌های میدانی
• پرداخت دستمزد سوپروایزرها جهت استمرار فعالیت
• مستندسازی اقدامات و بازدیدها همراه با اسکان و مسئول مربوط
- مداخلات حقوقی و قضایی
• ارائه مشاوره‌های حقوقی به خانواده‌ها و کودکان
• پیگیری موارد حقوقی و قضایی مرتبط با بازماندگی از تحصیل (مانند موضوع حضانت، سرپرستی، سوءاستفاده یا موانع قانونی ثبت‌نام)
• همکاری با مراجع قضایی و اداری برای رفع موانع دسترسی به تحصیل
این بخش نشان می‌دهد طرح فقط به بعد آموزشی و روانی-اجتماعی محدود نیست، بلکه پشتیبانی حقوقی و سازوکار نظارتی هم دارد.
- اقدامات اصلی انجام شده
• طراحی پروتکل‌های اجرایی و ابلاغ آن به استانها برای شناسایی و بازگرداندن این گروه از کودکان به تحصیل.
• آموزش مددکاران اجتماعی در خصوص چگونگی اجرای طرح و پیگیری وضعیت تحصیلی فرزندان بازمانده از تحصیل.
• تخصیص اعتبار مالی، مبلغ ۲۰ میلیارد تومان از محل اعتبارات سازمان امور اجتماعی و سازمان بهزیستی به اجرای این طرح اختصاص یافته است.
• اقدامات میدانی، بازدید از استان سیستان و بلوچستان بعنوان یکی از استان‌های دارای بالاترین آمار کودکان بازمانده از تحصیل و بررسی وضعیت آنان.
• ایجاد بانک اطلاعاتی، تاکنون اطلاعات ۱۲۳۴ نفر از فرزندان خانواده‌های تحت پوشش بهزیستی که بازمانده از تحصیل بوده‌اند در بانک اطلاعاتی ثبت شده است.
- خدمات جامعه‌محور cbr برای خانواده‌های دارای فرزند بازمانده از تحصیل
• مشاوره و حمایت روانی، اجتماعی
طبق گزارش ها قریب ۶۰هزار جلسه مشاوره برگزار شده که ۱۵هزار خانواده را پوشش داده است. این یعنی به‌طور متوسط هر خانواده حدود ۴جلسه مشاوره دریافت کرده.
• حمایت‌های مالی و معیشتی.
اختصاص بودجه مستقیم برای خانواده‌هایی که کودک بازمانده از تحصیل دارند تا موانع اقتصادی تحصیل برطرف شود (مثلاً ایاب و ذهاب، لوازم کمک‌آموزشی، یا شهریه مدارس خاص).
• توانمندسازی خانواده‌ها:
آموزش والدین در خصوص حقوق آموزشی فرزندان و مهارت‌های فرزندپروری در شرایط معلولیت.
و اما
- نتایج و اقدامات تکمیلی طرح بازگشت و تداوم تحصیل
از مجموع ۱۲۳۴ کودک شناسایی‌شده، تاکنون
۵۲۴ کودک به فرآیند تحصیل بازگردانده شده‌اند.
هدف سازمان بهزیستی این است که تا پایان سال تحصیلی سایر کودکان نیز به تحصیل بازگردند.
- وضعیت کودکان دارای معلولیت بازمانده از تحصیل
تعداد کل کودکان دارای معلولیت بازمانده از تحصیل ۲۵۸۵۵ نفر است که ۱۵۰۰۰نفر در گروه تربیت‌ناپذیر (کودکانی با شدت معلولیت یا شرایطی که فعلاً امکان آموزش رسمی برایشان فراهم نیست) ۱۱۰۰۰نفر بازمانده از تحصیل قابل آموزش که به دلایل مختلف وارد نظام آموزشی نشده‌اند.
در سال تحصیلی گذشته اعتبار کمک هزینه تحصیلی ۱۵۳میلیارد تومان بوده که ۱۰۰درصد تخصیص پیدا کرد است.
در سال جاری این اعتبار افزایش خواهد یافت.
سازمان بهزیستی کشور برای کمک به حضور حداکثری فرزندان تحت حمایت خود در نظام آموزش رسمی(نظام تعلیم و تربیت) حمایت های دیگری نیز انجام داده و می‌دهد.
از جمله؛
- بورسیه تحصیلی بر اساس تفاهم‌نامه منعقده با موسسه علمی، آموزشی قلمچی قریب ۹۰۰۰ دانش‌آموز مستعد اما نیازمند حمایت، از مزایای بورسیه تحصیلی برخوردار شده و می شوند.
- توانمندسازی و استعدادیابی یکی دیگر از اقدامات مهم در حوزه حمایت از دانش‌آموزان تحت پوشش است.
- غربالگری، استعدادیابی و مهارت‌آموزی نیز به جد در دست اقدام است. سال گذشته این برنامه برای ۲۰۰۰ دانش‌آموز اجرا شد. وامسال برای ۳۰ هزار نو جوان با استفاده از ظرفیت طرح سلام(سلامت اجتماعی محله محور) در حال انجام است
همچنین همزمان با هفته ملی کودک و در چارچوب پویش «همه حاضر» سازمان بهزیستی با همکاری سمن‌ها و نهادهای مختلف ۱۷۷میلیارد تومان کمک‌های نقدی و غیرنقدی جمع‌آوری شد.
علاوه بر این، سازمان بهزیستی کشور به حکم قانون و وظیفه ذاتی خود زمینه تحصیل آسان و باکیفیت تمام کودکان بی سرپرست و بدسرپرست مقیم خانه های کودک و نوجوان را فراهم نموده است و اجازه نداده هیچ فرزند شناسایی شده بی سرپرست و بدسرپرست از تحصیل باز بماند.
سخن آخر، سازمان بهزیستی کشور با تکیه بر سیاست خانواده محوری و بهره گیری از رویکردهای حرفه ای، تخصصی، توانمندسازی و ارتقای ظرفیت خانواده و فارغ از محدودیت ها در تلاش است همه کودکان بتوانند حال خوش زندگی را احساس کنند، در محیطی سرشار از امنیت رشد کنند و با امید و اعتماد به فردای روشن، مسیر زندگی خود را با آرامش و شادی طی نمایند و آینده را روشن سازند.
بی تردید روز جهانی و هفته ملی کودک یادآور تعهد و مسئولیت همه ما برای این است که هر کودک در کشورمان فرصتی برای شادی، رشد و تجربه زندگی شاد داشته باشد. ان شاءالله.»
