به گزارش همشهری آنلاین، براساس اطلاعات جدید مرکز آمار ایران، در تابستان امسال حدود ۲۳۷ هزار نفر از چرخه فعالیت اقتصادی ایران خارج شده‌اند که بخش عمده آنها را شاغلان تشکیل می‌دهند.
گرچه بخشی از این موضوع می‌تواند ناشی از خروج اتباع غیرمجاز از بازار کار باشد، اما در این صورت هم جایگزین نشدن این نیروها چالش بزرگی برای اقتصاد محسوب می‌شود.
کاهش حاشیه‌ای بیکاری در سایه خروج از بازار کار
براساس داده‌های منتشر شده، نرخ بیکاری ۷.۴ درصدی در تابستان ۱۴۰۴نسبت به فصل مشابه در سال گذشته ۰.۱ درصد کاهش داشته است. این آمار در نگاه اول مثبت تلقی می‌شود، اما با نگاهی عمیق‌تر به نرخ مشارکت اقتصادی، ابعاد نگران‌کننده‌تری نمایان می‌شود.
نرخ مشارکت اقتصادی که سهم جمعیت فعال (شاغل و بیکار) را نشان می‌دهد، با ۰.۹ درصد کاهش نسبت به تابستان سال قبل، به ۴۰.۸ درصد رسیده است. این ریزش در مشارکت نشان‌دهنده آن است که بخش قابل‌توجهی از افرادی که پیش‌تر به‌دنبال شغل بودند یا شغل داشتند، دیگر تمایلی به ورود یا ماندن در بازار کار ندارند و از لحاظ اقتصادی غیرفعال شده‌اند.
همزمان با این اتفاق، نکته قابل‌توجه اینکه در تابستان امسال نسبت به تابستان سال قبل، حدود ۸۰۵ هزار نفر در ایران به سن کار (۱۵ سال) رسیده‌اند، اما در مجموع، نه‌تنها معادل کل این رقم به جمعیت غیرفعال کشور افزوده شده، بلکه حدود ۲۳۷ هزار نفر از افراد فعال اقتصادی (شاغل و بیکار) نیز غیرفعال شده‌اند.
داده‌ها این نگرانی را تأیید می‌کنند: جمعیت شاغل ۱۵ساله و بیشتر در این فصل به ۲۴میلیون و ۹۵۸هزار نفر رسیده که نسبت به سال گذشته بیش از ۱۷۱هزار نفر کاهش را تجربه کرده است. در مقابل، جمعیت غیرفعال اقتصادی (شامل محصلان، خانه‌داران و بازنشستگان) با افزایشی چشمگیر، تقریبا یک‌میلیون و ۴۲هزار نفر بیشتر شده و به ۳۹میلیون و ۱۰۸هزار نفر رسیده است. این جابه‌جایی عمده از گروه فعال به گروه غیرفعال، دلالت بر کاهش انگیزه‌ها و فرصت‌ها در بازار کار دارد.
بیکاری شدید جوانان و سلطه خدمات
باوجود کاهش اندک نرخ کلی بیکاری، وضعیت اشتغال در میان گروه‌های سنی جوان همچنان بحرانی توصیف می‌شود. نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ساله در تابستان ۱۴۰۴ به ۱۹.۰درصد رسیده است. همچنین نرخ بیکاری برای گروه سنی ۱۸ تا ۳۵ساله نیز ۱۴.۴درصد ثبت شده است؛ هرچند این دو نرخ نسبت به تابستان ۱۴۰۳، به میزان ۰.۴ درصد کاهش یافته‌اند، اما ارقام مطلق همچنان بالا هستند و از چالش‌های ساختاری برای ورود و تثبیت شغل در میان نسل جوان حکایت دارند.
در بخش‌های عمده اقتصادی، همچون فصول گذشته، بخش خدمات با سهم ۵۳.۱ درصدی، بیشترین سهم از اشتغال را به‌خود اختصاص داده است. بخش صنعت با ۳۲.۶ درصد در جایگاه دوم و بخش کشاورزی با ۱۴.۲ درصد در رتبه سوم قرار دارند. این ساختار اشتغال نشان‌دهنده تداوم تمرکز نیروی کار در بخش‌های خدماتی با بهره‌وری و پایداری شغلی متفاوت است.
نیمی از شاغلان درگیر ساعات کاری نامتعارف
نگاهی به ساعات کار شاغلان نیز نشان‌دهنده وجود معضل اشتغال ناقص در کنار کار زیاد است. در تابستان ۱۴۰۴، حدود ۷.۶ درصد از جمعیت شاغل به دلایل اقتصادی (مانند رکود کاری یا پیدا نکردن کار با ساعت بیشتر)، کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار کرده و آماده کار اضافی بوده‌اند. این رقم نشان‌دهنده وجود ظرفیت‌های بلااستفاده در بازار کار است.
از سوی دیگر، ۳۸.۵ درصد از شاغلان ۱۵ساله و بیشتر، بیش از ۴۹ساعت در هفته کار کرده‌اند که این میزان کار زیاد می‌تواند بر سلامت، رفاه و کیفیت زندگی کاری این افراد تأثیر منفی بگذارد.
