همشهری آنلاین – گروه سیاسی: اجرای معاهده راهبردی ایران و روسیه در حالی از روز ۱۰ مهرماه ۱۴۰۴ به‌صورت رسمی آغاز شد که گام‌های اخیر ایران در حوزه اقدام‌های همگرایانه باهدف مواجهه موثر با راهبردهای یکجانبه‌گرایانه غربی همچنان در کانون توجه اندیشکده‌های غربی و آمریکایی قرار دارد.
براین اساس اندیشکده آمریکایی «جیمز تاون» در یکی از تازه‌ترین بررسی‌های تحلیلی خود، مناسبات رو به گسترش ایران و بلاروس را در کانون توجه قرار داده و واکاوی ابعاد مختلف آن پرداخته است. در این گزارش، که در نشریه «اوراسیا دیلی مانیتور» وابسته به موسسه «جیمز تاون» منتشر شده، اراده تهران و مینسک برای توسعه روزافزون همکاری‌ها در حوزه‌های مختلف مورد توجه قرار گرفته است.
در این گزارش با اشاره به دیدارهای اخیر سران دو کشور، ادعا شده است که روند رو به رشد مناسبات ایران و بلاروس در اهداف مشترک‌شان در راستای ایجاد یک «جهان چند قطبی» ریشه دارد.
اراده مشترک ایران و بلاروس
«اوراسیا دیلی مانیتور»، به‌عنوان نشریه‌ای تحلیلی که تحولات اوراسیا را مورد بررسی قرار می‌دهد، با اشاره به سفر اخیر رئیس‌جمهور ایران به مینسک، نوشته است: «در این سفر دو کشور ۱۲ سند همکاری امضا کردند و متعهد به همکاری بیشتر در زمینه‌هایی مانند سیاست، گردشگری، رسانه، سرمایه‌گذاری و مناطق ویژه اقتصادی و صنعتی شدند. علاوه بر این، دو رئیس‌جمهور بیانیه مشترکی را برای تعمیق توسعه روابط بین بلاروس و ایران امضا کردند».
این گزارش افزوده‌است: «دوطرف همچنین از توسعه پویای همکاری‌ها ابراز رضایت کردند. مهمتر از همه اینکه رئیس‌جمهور ایران پیشنهاد کرد جمهوری‌اسلامی می‌تواند یک مدل «مشارکت استراتژیک» را در مناسبات با بلاروس در نظر بگیرد».
این نشریه آمریکایی با تاکید بر اینکه سفر اخیر مسعود پزشکیان به بلاروس را نباید به عنوان «یک رویداد مستقل در روابط دوطرف» در نظر گرفت، به سفرهای سطح بالای قبلی، ازجمله حضور رئیس‌جمهور بلاروس در ایران در سال ۲۰۲۳ (اسفندماه ۱۴۰۱) اشاره کرد و نوشت: «در جریان حضور لوکاشنکو در تهران، دو کشور نقشه راه همکاری جامع بین بلاروس و ایران برای سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۶» را امضا کردند».
حوزه‌های متنوع همکاری
«اوراسیا دیلی مانیتور» در ادامه به حوزه‌های متنوع همکاری‌های تهران – مینسک اشاره می‌کند؛ «بلاروس و ایران در حوزه‌های علمی و فنی، از جمله دارو و تجهیزات پزشکی، میکروبیولوژی، فناوری نانو و انرژی همکاری داشته‌اند. دو کشور در سال ۲۰۲۴ نیز دفاتر تجاری دائمی تأسیس کردند تا میزان وابستگی به دلار آمریکا را محدود کنند و استفاده از ارزهای ملی را افزایش دهند».
این گزارش با تاکید بر اینکه روابط رو به گسترش ایران و بلاروس، تا حدودی مبتنی بر یک توافقنامه همکاری راهبردی در سال ۲۰۰۷ است، ادعا کرده‌است: «این موضوع به بلاروس امکان دسترسی به نفت ایران را داد، درحالی‌که تهران از تخصص هسته‌ای مینسک بهره‌مند شد؛ آن‌هم در دوره‌ای که دوطرف با تحریم‌های غربی مواجه شدند».
این نشریه آمریکایی با اشاره به اینکه در اواسط سال ۲۰۱۵ میلادی روابط ایران و بلاروس با غرب بهبود نسبی یافت، ادامه داده‌است: «از یک‌سو ایران برجام را با دولت‌های غربی و همچنین روسیه و چین امضاء کرد و ازسوی دیگر روابط بلاروس با اتحادیه اروپا بهبود یافت؛ تحولاتی که تا حدودی روند همسویی تهران و مینسک را کند کرد».
«اوراسیا دیلی مانیتور» با اشاره به کوتاه‌مدت بودن گشایش روابط ایران و بلاروس با غربی‌ها و بازگشت فشارهای سیاسی – اقتصادی غربی علیه تهران و مینسک، تاکید کرده‌است که «این امر راه را برای دور دیگری از همکاری‌های رو به افزایش مینسک و تهران، به‌ویژه پس از آغاز جنگ در اوکراین، هموار کرد؛ زمانی که روابط از حالت «صرفاً معامله‌ای» به یک «همسویی عمیق‌تر تبدیل شد».
علاقه به پهپادهای ایرانی
این نشریه تخصصی آمریکایی به همکاری‌های دفاعی تهران و مینسک نیز اشاره می‌کند و می‌نویسد: «همکاری‌های نظامی دو کشور با امضای تفاهم‌نامه دفاعی در سال ۲۰۲۳ و توافقنامه همکاری دفاعی در مارس ۲۰۲۵، وارد مرحله جدیدی شده‌است».
این گزارش همچنین با اشاره به اینکه «بلاروس به تولید پهپادهای «شاهد» در کارخانه‌ای در نزدیکی مرز اوکراین علاقه‌مند است»، ادامه داده‌است: «در مارس ۲۰۲۵، وزرای دفاع دو کشور توافقنامه همکاری دفاعی امضا کردند و پس از آن و در ماه مه، معاون رئیس ستادکل نیروهای مسلح بلاروس، برای دیدار با مقام‌های عالی‌رتبه ایرانی، به تهران سفر کرد».
«اوراسیا دیلی مانیتور» به وجه دیگری از همکاری‌های تهران و مینسک اشاره می‌کند: «ایران و بلاروس از طریق سازمان‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای و بریکس، به دنبال ایجاد موازنه‌ای در برابر غرب و ایجاد یک جهان چندقطبی هستند. عضویت هر دو کشور در شانگهای و توافقنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) که بلاروس نیز عضو آن است، این همسویی را تقویت می‌کند».
چشم‌انداز مناسبات تهران - مینسک
این نشریه آمریکایی مناسبات تهران و مینسک با مسکو را نیز مورد توجه قرار داده و نوشته است: «هر دو کشور از روابط نزدیک سیاسی و اقتصادی با مسکو برخوردارند. این رابطه سه‌جانبه، به‌ویژه از طریق کریدور حمل‌ونقل شمال-جنوب (INSTC)، مسیرهای ارتباطی جدیدی را برای دور زدن فشارهای غربی فراهم می‌کند و این اتحاد را مستحکم‌تر می‌کند».
«اوراسیا دیلی مانیتور» در پایان این‌گونه جمع‌بندی کرده‌است که «احتمالاً اتحاد بلاروس و ایران همچنان قوی خواهد ماند. مشارکت آنها در سازمان همکاری شانگهای و بریکس و همچنین روابط نزدیک آنها با روسیه، به‌عنوان انگیزه‌ای قوی برای گسترش روابط دوجانبه در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی عمل خواهد کرد. دشمنی غرب، همراه با تأکید بر نظم جهانی چندقطبی، نقش بزرگی در نزدیک‌تر کردن مینسک و تهران، با وجود فاصله جغرافیایی آنها، ایفا خواهد کرد».
