خبرگزاری مهر، گروه استانها- عاطفه وفاییان: آموزش ناشنوایان از مهم‌ترین حوزه‌های تعلیم‌وتربیت خاص در استان خراسان رضوی است که با وجود محدودیت‌های زیرساختی و منابع انسانی، نقش حیاتی در توانمندسازی این گروه ایفا می‌کند.این شبکه آموزشی گسترده، ۹ مدرسه تخصصی را شامل می‌شود که بخش عمده آن در مشهد و بقیه در شهرهای مهم استان پراکنده است.
پراکندگی جغرافیایی این مدارس از یک‌سو نیاز به پوشش خدماتی منسجم را یادآور می‌شود و از سوی دیگر نشان‌دهنده تمرکز آموزش ویژه در مرکز استان است.از مقطع پیش‌دبستانی تا هنرستان، دانش‌آموزان ناشنوا در یک مسیر آموزشی پیوسته قرار می‌گیرند که هدف آن تربیت علمی، حرفه‌ای و اجتماعی است.
ترکیب آموزش رسمی، مشاوره، گفتاردرمانی و توانبخشی در این مدارس، رویکردی چندبعدی را برای ارتقای کیفیت زندگی دانش‌آموزان فراهم کرده است.حضور مربیان متخصص و رابطان آموزشی در کنار معلمان، پل ارتباطی میان دانش‌آموزان ناشنوا و محتوای آموزشی است.
بخش قابل‌توجهی از دانش‌آموزان دارای آسیب شنوایی خفیف نیز در قالب طرح تلفیقی در مدارس عادی تحصیل می‌کنند که این امر چالش‌های تازه‌ای در کیفیت یادگیری به همراه دارد.مدارس تخصصی ناشنوایان علاوه بر کلاس درس، محیطی برای پرورش توانمندی‌های ورزشی و هنری دانش‌آموزان هستند.
افتخارات ورزشی ملی و بین‌المللی برخی فارغ‌التحصیلان نشان می‌دهد که این مدارس توانسته‌اند استعدادهای خاص را شناسایی و پرورش دهند.با این حال، کمبود نیروهای توانبخشی، کاردرمان و گفتاردرمان از مشکلات مزمن در این حوزه است.تأمین تجهیزات کمک‌شنوایی و نگهداری مستمر آنها همچنان یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌ها و مدیران مدارس ویژه است.
ضعف در آموزش زبان اشاره به افراد شنوا و نبود مترجم در مراکز عمومی و خدماتی، انزوای فرهنگی و اجتماعی ناشنوایان را تشدید می‌کند.نیاز به آشنایی معلمان با روش‌های نوین آموزش شنیداری-کلامی به‌ویژه برای کودکان دارای کاشت حلزون، بخش مهمی از ارتقای کیفیت آموزشی محسوب می‌شود.
همگرایی نهادهای آموزشی با هیئت ورزشی ناشنوایان استان، الگویی موفق برای استعدادیابی و موفقیت‌های بیرون از کلاس درس ایجاد کرده است.
همه این عناصر نشان می‌دهد آموزش ناشنوایان در خراسان رضوی یک مأموریت فرهنگی اجتماعی است که فراتر از انتقال دانش، به دنبال احیای حق ارتباط و مشارکت اجتماعی این جامعه است.
فعالیت ۹ مدرسه تخصصی ناشنوایان در خراسان رضوی
رضا کریمی، مدیر آموزش و پرورش استثنایی استان خراسان رضوی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: در حال حاضر، در سطح استان ۹ مدرسه تخصصی ویژه ناشنوایان فعالیت دارد که هفت مدرسه آن در نواحی مختلف شهر مشهد و دو مدرسه نیز در شهرستان‌های نیشابور و سبزوار قرار گرفته است. این مدارس از مقطع پیش‌دبستانی تا متوسطه دوم و هنرستان پذیرای دانش‌آموزان ناشنوا هستند.
مدیر آموزش و پرورش استثنایی استان خراسان رضوی افزود: در سال تحصیلی جاری، ۱,۸۳۸ دانش‌آموز ناشنوا در این مدارس ثبت‌نام کرده‌اند. علاوه بر این، ۹۸۶ دانش‌آموز با آسیب شنوایی خفیف، به صورت تلفیقی در مدارس عادی مشغول به تحصیل هستند. برای این گروه، بر اساس شدت معلولیت، رابط آموزشی در هفته دو یا چهار ساعت اختصاص داده می‌شود.
وی با اشاره به پوشش دانش‌آموزان در شهرستان‌هایی که فاقد مدرسه تخصصی ناشنوایان هستند، گفت: دانش‌آموزان این مناطق در مدارس استثنائی که ترکیبی از نابینایان، ناشنوایان، کم‌توانان ذهنی و دانش‌آموزان دارای اوتیسم هستند، تحصیل می‌کنند.
کریمی درباره خدمات ارائه شده به دانش‌آموزان ناشنوا بیان کرد: علاوه بر آموزش دروس، خدمات مشاوره‌ای، توانبخشی و گفتاردرمانی ارائه می‌شود؛ البته با توجه به کمبود نیروهای توانبخشی، این خدمات را به صورت تقسیم‌کار میان مدارس ارائه کرده‌ایم. به‌طور مثال، یک گفتاردرمان به‌جای اشتغال کامل در یک مدرسه، دو روز در آن مدرسه و دو روز در مدرسه دیگری خدمت می‌کند.
مدیر آموزش و پرورش استثنایی استان خراسان رضوی افزود: در مقطع ابتدایی، تقریباً در همه مدارس ناشنوایان نیروهای مشاور حضور دارند که خدمات مشاوره خانواده و مشاوره تحصیلی را همزمان ارائه می‌دهند.
وی گفت: اولویت ما ارتقای کیفیت خدمات آموزشی و توانبخشی به این دانش‌آموزان است و با وجود محدودیت‌ها، تلاش می‌کنیم پوشش کامل در سطح استان داشته باشیم.
مدرسه ناشنوایان «کامران مولوی» مشهد؛ تنها دبستان پسرانه ویژه ناشنوایان
سعید خالصی مقدم، مدیر آموزشگاه ناشنوایان «کامران مولوی» مشهد در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن تشریح وضعیت آموزشی و توانبخشی این مرکز، از افتخارات علمی و ورزشی دانش‌آموزان و همچنین نیازهای آموزشی ویژه این گروه خبر داد.
مدیر آموزشگاه ناشنوایان «کامران مولوی»، تنها دبستان پسرانه ویژه ناشنوایان شهر مشهد بیان کرد: این دبستان واقع در میدان امام حسین، عبادی ۱۰۴، ایثارگران ۱۷، از سال ۱۳۷۶ توسط خیر نیکوکار «مولوی» ساخته و به دانش‌آموزان ناشنوا تقدیم شده است. در سال تحصیلی ۱۴۰۴–۱۴۰۵، ۱۰۴ دانش‌آموز پسر ناشنوا در مقاطع ابتدایی دوره اول و دوم، در ۱۸ کلاس مشغول تحصیل هستند. پایه‌های این مدرسه شامل کلاس اول تا سوم دوره اول و کلاس‌های چهارم، پنجم و ششم دوره دوم می‌شود.
وی با اشاره به جایگاه این مدرسه در آموزش استثنائی مشهد افزود: مدرسه کامران مولوی تنها دبستان ابتدایی ویژه پسران ناشنوایان در شهر است. برای مقاطع دیگر و گروه‌های دخترانه، مدارس دیگری مانند سوم شعبان شماره ۴ در قاسم‌آباد فعال هستند. همچنین گروه فن و حرفه‌آموزی ناشنوایان نیز در مراکز دیگر ادامه دارد.
خالصی مقدم گفت: دانش‌آموزان ناشنوای ما در کنار پیشرفت تحصیلی، در رشته‌های ورزشی به‌ویژه کشتی افتخار آفرینی کرده‌اند. برخی از فارغ‌التحصیلان سال‌های گذشته مدال‌های جهانی کسب کرده‌اند و امروز حتی در عرصه‌های دانشگاهی و صنعتی به عنوان مهندسان موفق شناخته می‌شوند
مدیر آموزشگاه ناشنوایان «کامران مولوی» مشهد در بیان مشکلات و مطالبات جامعه ناشنوایان تأکید کرد: مهم‌ترین چالش دانش‌آموزان ناشنوا مسأله زبان‌آموزی است. به دلیل ضعف شنوایی، سطح گفتار این دانش‌آموزان نسبت به همسالان عادی پایین‌تر است و این امر آموزش مهارت‌های خواندن و نوشتن را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. بخش عمده برنامه‌های مدرسه معطوف به تقویت گفتار و زبان این دانش‌آموزان است.
وی ادامه داد: این مرکز علاوه بر کادر آموزشی، دو کاردرمان و گفتاردرمان رسمی آموزش و پرورش دارد که در زمینه گفتار، زبان و توانبخشی فعال هستند. همچنین بخشی از دانش‌آموزان دارای معلولیت‌های حرکتی نیز تحت نظر کاردرمان ویژه‌اند. در مجموع، ۱۸ معلم و ۲۶ نیروی کادر آموزشی، توانبخشی، اداری و خدماتی در مدرسه مشغول خدمت‌اند
خالصی مقدم خواستار استمرار و تقویت خدمات توانبخشی و زبان‌آموزی برای ناشنوایان شد.
لزوم آموزش زبان اشاره
تکتم سیاری، مدیر مدرسه دخترانه ناشنوایان «سوم شعبان دو» در مشهد، با تأکید بر ضرورت آموزش زبان اشاره گفت: این مهارت می‌تواند پل ارتباطی میان ناشنوایان و جامعه باشد و از انزوای آنان جلوگیری کند.
مدیر مدرسه دخترانه ناشنوایان «سوم شعبان دو» در مشهد درباره وضعیت دانش‌آموزان گفت: دانش‌آموزان ما طیف‌های مختلف ناشنوایی را شامل می‌شوند؛ از ناشنوایان مطلق تا کم‌شنوا. برخی از آنان قبلاً در مدارس تلفیقی تحصیل می‌کردند، اما به دلیل دشواری‌های ارتباطی و تراکم جمعیتی، وارد مدرسه ما شدند. امسال نیز ۵ نفر دانش‌آموز از مدارس عادی در مدرسه پذیرش شده‌اند.
وی مشکلات آموزشی و تجهیزاتی را مهم دانست و افزود: تجهیزات کمک‌شنوایی برای دانش‌آموزان بسیار حیاتی است، اما فراهم کردن آن به‌صورت مستمر دشوار است. مصرف باتری این دستگاه‌ها نیز بسیار بالا است و خانواده‌ها با هزینه‌های آن تحت فشار هستند. علاوه بر این، ارائه خدمات توانبخشی و پیگیری وضعیت شنوایی دانش‌آموزان به‌صورت منظم، نیازمند حمایت بیشتری از سوی نهادهای مرتبط است.
سیاری بر لزوم آموزش جامعه و کارکنان مدرسه تأکید کرد: حتی برخی از همکاران با شیوه‌های نوین آموزشی مانند AVT (آموزش شنیداری-کلامی برای کودکان دارای کاشت حلزون) آشنایی کافی ندارند.
سیاری همچنین به نبود مترجم زبان اشاره در محیط‌های عمومی اشاره کرد و گفت: ناشنوایان در دسترسی به خدمات قضایی، ادارات، محیط‌های کاری و رسانه‌ای با مشکل مواجه‌اند. بسیاری از دادگاه‌ها و ادارات مترجم زبان اشاره ندارند، که می‌تواند حق آنان در دادرسی و خدمات عمومی را محدود کند. همچنین در بسیاری از محیط‌های کاری، دسترسی به مترجم و ابزارهای کمکی برای ناشنوایان فراهم نیست و برنامه‌های تلویزیونی و اطلاع‌رسانی‌های عمومی اغلب بدون زیرنویس یا ترجمه زبان اشاره ارائه می‌شوند.
مدیر مدرسه دخترانه ناشنوایان «سوم شعبان دو» در مشهد افزود: آموزش زبان اشاره به افراد شنوا و فراهم کردن مترجم در دادگاه‌ها، ادارات، محیط‌های کاری و رسانه‌ها، به همراه ارائه خدمات توانبخشی مناسب، نه تنها حقوق ناشنوایان را تضمین می‌کند، بلکه تعامل اجتماعی و مشارکت آنان در جامعه را تقویت می‌نماید.در حال حاضر هیات ورزشی ناشنوایان استان خراسان رضوی تلاش بسیاری در استعدادیابی ورزشی این عزیزان با کمک و همراهی مدارس نموده که در سال تحصیلی قبل تعدادی از این عزیزان با همت هیات در میادین ورزشی درخشیدند.
وی گفت: امیدواریم جامعه روزی نه‌تنها با ناشنوایان آشنا شود، بلکه آنان را به‌عنوان بخشی فعال از محیط اجتماعی بپذیرد و فرصت برابر برای آموزش، توانبخشی، ارتباط و مشارکت به آنان بدهد.
مدارس ناشنوایان خراسان رضوی؛ پایگاه هویت، توانمندی و امید
مدارس ناشنوایان خراسان رضوی امروز نه فقط به‌عنوان مراکز آموزشی، بلکه به‌عنوان پایگاه‌های هویت و توانمندی شناخته می‌شوند.حفظ و ارتقای این جایگاه نیازمند استمرار حمایت‌های سازمانی، خیرین و نهادهای مردمی است.
افزایش سهم بودجه توانبخشی و تجهیزاتی، می‌تواند شکاف کیفی میان مدارس ویژه و استانداردهای جهانی را کاهش دهد.تربیت و جذب نیروهای متخصص، بویژه در حوزه زبان‌آموزی و کاردرمانی، ضرورتی انکارناپذیر است.
توسعه آموزش زبان اشاره در سطح جامعه، راهی مؤثر برای کاهش انزوا و تقویت مشارکت اجتماعی ناشنوایان خواهد بود.حضور مترجمان زبان اشاره در دادگاه‌ها، ادارات, محیط‌های کاری و رسانه‌ها، باید به یک استاندارد حقوقی تبدیل شود.تجارب موفق ورزشی و علمی فارغ‌التحصیلان باید به عنوان الگوهای انگیزشی درون مدارس بازگو شوند.
تقویت ارتباط خانواده‌ها با مراکز آموزشی، می‌تواند فرآیند حمایتی و توانبخشی را تکمیل کند.مشارکت بخش خصوصی در تأمین دستگاه‌های کمک‌شنوایی و کاهش هزینه‌های نگهداری آنها، یکی از راهکارهای فوری محسوب می‌شود.گسترش مراکز مشاوره تخصصی خانواده‌های ناشنوایان، زمینه همدلی و آگاهی جامعه را افزایش می‌دهد.
ایجاد شبکه ارتباطی میان مدارس ویژه سایر استانها و خراسان رضوی، تبادل تجربه و دانش را ممکن می‌کند.اجرای برنامه‌های هنری و فرهنگی با حضور ناشنوایان، تصویر اجتماعی مثبت‌تری از این جامعه ارائه می‌دهد.باید آموزش ناشنوایان را نه به‌عنوان یک وظیفه محدود، بلکه به‌عنوان سرمایه‌گذاری راهبردی در منابع انسانی دید
مسیری که این مدارس می‌پیمایند، با همه دشواری‌ها، حامل امید به روزی است که هیچ ناشنوایی از حق یادگیری و ارتباط محروم نباشد.آینده آموزش ناشنوایان خراسان رضوی، آینده‌ای است که با همت جمعی می‌تواند از مرز محدودیت‌ها عبور کرده و به الگویی ملی در توانمندسازی بدل شود.
