به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، دریاچه ارومیه در پایان سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ عملاً به یک دشت نمک بدل شده است؛ روندی که تصاویر ماهواره‌ای و گزارش‌های میدانی آن را تأیید میکنند. کاهش بی‌سابقه سطح و حجم آب، تهدید رسیدن به «نقطه بی‌بازگشت» و انباشت لایه‌های نمک هفت‌متری در جنوب دریاچه، چشم‌انداز احیای آن را به‌شدت مبهم کرده است. در حالی که خشکسالی، تغییرات اقلیمی و دهه‌ها سوءمدیریت منابع آب این پهنه زیستی را به مرز فروپاشی رسانده، زندگی میلیون‌ها نفر در حاشیه دریاچه در معرض خطرهای جدی زیست‌محیطی قرار گرفته است.
دکتر مهدی زارع استاد تمام زمین شناسی در خصوص آخرین وضعیت دریاچه ارومیه به خبرنگار اجتماعی رکنا گفت: بر اساس تحلیل داده ها و جمع بندی گزارشها از سال آبی گذشته ۱۴۰۳-۱۴۰۴ که در ۳۱شهریور ۱۴۰۴ به پایان رسید امکان احیای دریاچه ارومیه در وضعیت بسیار نامطمئنی است. بیشتر روندها حاکی از وضعیت رو به وخامت دریاچه ارومیه است:
این استاد تمام زمین شناسی تاکید داشت : خشک شدن تقریباً کامل شده .منابع متعدد، ازجمله تصاویر ماهواره‌ای ناسا و آژانس فضایی اروپا، تأیید میکنند که دریاچه تقریباً به طور کامل خشک شده و به یک دشت نمک وسیع تبدیل شده است. برخی گزارشها از اواخر تابستان ۱۴۰۴ حاکی از آن است که سطح آب دریاچه به سطوح "غیرقابل اندازه‌گیری" کاهش یافته است و حجم باقی مانده تنها بخش کوچکی از اندازه تاریخی آن است.
دکتر زارع با بیان اینکه ضخامت لایه های رسوبات نمکی در بخشهای جنوبی دریاچه به حدود هفت متر میرسد گفت: کوچک شدن دریاچه به عنوان فاجعه‌ای با حرکت آهسته توصیف شده ، اما سرعت کاهش به طور قابل توجهی افزایش یافته است. سطح آب در سال آبی گذشته به میزان قابل توجهی و در حدود دو میلیارد متر مکعب کاهش یافت البته هر ساله دریاچه حدود بیش از یک میلیارد متر مکعب مجددا شادژ می شود .
استاد تمام زمین شناسی گفت: تهدید برگشت‌ناپذیری دریاچه جدی است و ممکن است بخش های زیادی از دریاچه به «نقطه بی‌بازگشت» رسیده باشد. در حالی که احیای کامل به وضعیت سال ۱۳۷۴ غیرممکن تلقی می‌شود برخی بررسی ها از امکان احیای بخشهایی از دریاچه حکـایت دارد.خشکسالی‌های طولانی و شدید، کاهش بارندگی و افزایش نیز منجر به افزایش تبخیر شده است. دهه‌ها سیاست‌های ضعیف مدیریت آب جامعه گسترده در ذینفعان از آب هایسطحی و زیر زمینی پیرامون دریاچه ارومیه پدید آورده است. ساخت سدهای متعدد بر روی رودخانه‌های تغذیه‌کننده دریاچه، گسترش کشاورزی پرمصرف آب (مانند کشت سیب و چغندرقند) و تکثیر چاه‌های غیرمجاز طی چند دهه به ثروتمند شدن گزوهی از شهروندان انجامیده است.
دکتر مهدی زارع بیان داشت : حال برای هر حاکمیتی بسیار مشکل است تا به گروهی که همچنان از این منابع تغذیه کننده دریاچه بهره مند می‌شوند بگوید که دوران استفاده از این ثروت زیستی به پایان رسیده است.در زمستان ۱۴۰۳ گزارش‌هایی مبنی بر افزایش اندک سطح و حجم آب دریاچه نسبت به سال قبل وجود داشت. ولی باید گفت که تقریبا در میانه هر سال آبی -حوالی نوروز- دریاچه به طور نسبی ازبارش ها بهره مند و سطحی آن موقتا از آب پوشیده می شود.
وی در خصوص راه برون رفت از این شرایط گفت: راه‌حل‌های بلندمدت بازنگری کامل مدیریت منابع آب است، اما این پروژه‌ها پرهزینه هستند و با موانع لجستیکی و اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی روبرو هستند.ترکیبی از خشکسالی شدید، تغییرات اقلیمی و سوء مدیریت مداوم انسانی، دریاچه را به آستانه فروپاشی کامل محیط زیستی سوق داده است. اگرچه نوعی «احیای بخشی از دریاچه» از نظر فنی امکان‌پذیر است، اما بازگشت کامل به وضعیت سابق آن غیرممکن است. با توجه به اهمیت سلامت دست کم هفت میلیون شهروند ایرانی که در پیرامون دریاچه ارومیه زندگی میکنند; با توجه به اهمیت محیط زیستی دریاچه ; چه دریاچه ارومیه احیا بشود یا نشود; دولت باید برنامه ای فوری برای تعیین وضع و ساماندهی محیطی برای کاهش ریسک محیط خشک شده اجرا کند.
| موضوع | جزئیات کلیدی | پیامد / نتیجه |
|---|---|---|
| خشک شدن دریاچه | تصاویر ناسا و آژانس فضایی اروپا نشان می‌دهد دریاچه تقریباً به‌طور کامل خشک شده است. | تبدیل شدن به دشت نمک وسیع |
| کاهش حجم آب | در سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ حدود ۲ میلیارد متر مکعب کاهش؛ هر سال حدود ۱ میلیارد متر مکعب آبگیری موقت می‌شود. | کاهش سریع‌تر از روندهای قبلی |
| انباشت نمک | ضخامت رسوبات نمکی در جنوب دریاچه به حدود ۷ متر رسیده است. | تهدید شدید اکوسیستم و خاک اطراف |
| نقطه بی‌بازگشت | احتمالاً بخشهای بزرگی از دریاچه به مرحله برگشت‌ناپذیر رسیده است. | احیای کامل غیرممکن؛ تنها احیای بخشی ممکن است |
| علل انسانی | سدسازی گسترده، کشاورزی پرمصرف (سیب و چغندرقند)، چاه‌های غیرمجاز. | ثروتمند شدن گروهی اندک و تخریب زیست‌بوم |
| خشکسالی و اقلیم | کاهش بارندگی و افزایش دما → تبخیر شدید آب. | تشدید خشکی و شتاب در نابودی دریاچه |
| پیامد اجتماعی | زندگی ۷ میلیون نفر در پیرامون دریاچه در معرض خطر جدی زیست‌محیطی. | تهدید سلامت و معیشت ساکنان |
| راهکارها | بازنگری کامل مدیریت منابع آب، اما بسیار پرهزینه و با موانع اجتماعی-اقتصادی. | ضرورت برنامه فوری دولت برای کاهش ریسک دشت نمک |
